У танцы ліхтароў = im lichtertanz Сучасная нямецкая паэзія

У танцы ліхтароў = im lichtertanz

Сучасная нямецкая паэзія

Выдавец: Тэхналогія
Памер: 167с.
Мінск 2004
17.17 МБ
im lichtertanz y танцы ліхтароў
Zeitgenössische deutsche Lyrik Сучасная нямецкая паэзія
GOETHE-INSTITUT MINSK
im lichter­tanz
Zeitgenössische deutsche Lyrik
Minsk «Technalohija» 2004
утанцы ліхтароў
Сучасная нямецкая паэзія
Мінск «Тэхналогія» 2004
УДК 821.112.2-1(082)
ББК 84 (4 Гем)-5
У 11
Укладаньне і прадмова
Вольгі Іпатавай
Das Buch führt den Leser in die Welt der modernen deutschsprachigen Lyrik (ab Mitte des 20. Jhs.) hinein, gibt eine Möglichkeit, das Schaffen der Dichter kennen zu lernen, deren Werke von den Übersetzern selbst ausgewählt wurden.
Und unter den Übersetzern gibt es sowohl namhafte belarussische Dichter als auch Anfänger, die erst vor kurzem ihre ersten Bücher herausgegeben haben. Auch die Autoren der hier angebotenen Werke sind verschiedenartig: vom Literatur-Nobelpreisträger Günter Grass bis zu der jungen Dichterin, der Studentin Uljana Wolf. Trotzdem macht der Gedichtband einen ganzheitlichen Eindruck und liest sich mit Interesse vielleicht deshalb, weil darin das Kraftfeld der wahren Poesie pulsiert und lebt.
y танцы ліхтароў = im lichtertanz: Сучас. ням. паэзія: У11 Пер. з ням. /Уклад. і прадм. В. Іпатавай. — Мн.: Тэхналогія,
2004.— 167 с.
ISBN 985-458-104-7.
Кніга уводзіць чытача ў сьвет сучаснай нямецкамоўнай паэзіі, пачынаючы з другой паловы XX стагодзьдзя, дае магчымасьць пазнаёміцца з творчасьцю пісьменьнікаў, чые творы былі абраныя самымі перакладчыкамі. А сярод іх і знаныя беларускія паэты, і пачаткоўцы, якія толькі выдалі свае першыя кніжкі.
Аўтары прапанаваных тут твораў таксама розныя: ад ляўрэата Нобэлеўскай прэміі па літаратуры Гюнтэра Граса да маладой паэткі, студэнткі Ульляны Вольф. I ўсё ж кніга стварае ўражаньне цэласнасьці і чытаецца з цікавасьцю магчыма, таму, што ў ёй пульсуе і жыве магутнае поле сапраўднай паэзіі.
УДК 821.112.2-1(082)
ББК 84 (4 Гем)-5
ISBN 985-458-104-7
© Goethe-Institut Minsk, 2004
© Іпатава В., укладаньне, 2004
© «Тэхналогія», 2004
Das Goethe-Institut Minsk fördert auf der Grundlage des 1994 geschlossenen deutsch-belarussischen Kulturabkommens aktiv die Vermittlung der deutschen Sprache und eines differenzierten Deutschlandbildes. In seinen zahlreichen Veranstaltungen wie Ausstellungen, Konzerten, Lesungen, Filmen, Vorträgen und Semi­naren bietet es ein breites Spektrum, um dem großen Interesse vieler Belarussen an deutscher Sprache und Kultur zu entsprechen. In diesem Geiste unterstützt das Goethe-Institut gerne diese Über­setzung zeitgenössischer deutscher Lyrik in die belarussische Sprache. Das Projekt scheint uns besonders interessant, da es von namhaften belarussischen Dichtern und Übersetzern initiiert wurde, denen wir ganz herzlich für ihr Engagement für deutsche Sprache und Kultur danken.
Barbara Fraenkel-Thonet,
Leiterin des Goethe-Instituts Minsk,
Erster Sekretär der Botschaft
der Bundesrepublik Deutschland in Belarus
Ha аснове германска-беларускага Пагаднення аб культурным супрацоўніцтве, заключанага ў 1994 г., Інстытут імя Гётэ ў Мінску актыўна садзейнічае папулярызацыі нямецкай мовы і стварэнню шматпланавага вобразу Германіі. Прапануючы шырокі спектр мерапрыемстваў выставы, канцэрты, чытанні, кінафільмы, лекцыі і семінары Інстытут імкнецца ўлічваць вялікую цікавасць многіх беларусаўда нямецкай мовы і культуры. У гэтым духу Інстытут імя Гётэ з задавальненнем падтрымлівае выданне чарговай кнігі перакладаў сучаснай нямецкай паэзіі на беларускую мову. Праект падаецца нам асабліва цікавым, бо ініцыятарамі яго былі вядомыя беларускія паэты-перакладчыкі, якім мы выказваем сардэчну ю падзяку за іх дзейсную зацікаўленасць нямецкай мовай і культурай.
Барбара Фрэнкепь-Тонэт,
дырэктар Інстытута імя Гётэ ў Мінску, Першы сакратар Пасольства
Федэратыўнай Рэспублікі Гэрманія ў Мінску
АДСТОЙВАЦЬ I ЗАЦІКАЎЛЯЦЬ ЧЫТАЧА
Прадмова
Чытаць і спасьцігаць сучасную нямецкамоўную паэзію нялёгкая справа. Найскладанейшыя карункі асацыяцый, шматпланавасьць сказа, “нагрузка” кожнага радка патрабуюць напружанага паглыбленьня ў сьвет паэта, супольнай працы над своеасаблівай “расшыфроўкай” твора, уключаючы і інтуіцыю. Перш за ўсё прыдасца інтуіцыя пры чытаньні гэтак званай "мэдытацыйнай лірыкі”, калі толькі настроіўшыся на хвалю, на якой працуе паэт, ты зможаш больш-менш дакладна і поўна спасьцігнуць асаблівасьць ягонага таленту.
Важным падаецца той факт, што беларускія перакладчыкі чарговым разам узяліся асвойваць пазтычную прастору сучасных нямецкіх паэтаў, ад Ганса Магнуса Энцэнсбэргера да Сэбаст’яна Каля і Ульляны Вольф. Цікавасьць да ўсяго нямецкага, у тым ліку да нямецкамоўнай літаратуры, ніколі не была ў Беларусі выпадковай і не зьяўлялася звычайным імкненьнем ведаць творчасьць замежных калегаў, бо Гісторыя зьвязала лёсы нашых народаў глыбіннымі мітамі, крывёй і цёмнай безданьню падсьвядомасьці, пранізанай жахам і адчаем стратаў... Дакрананьне да філязофіі пратэсту супраць гвалту і дыктатуры, да паэтычна-жарснага закляцьця цёмнага, нялюдзкага ў чалавеку, да глыбінь Быцьця і Антыбыцыдя усяго таго, што прысутнічае ў сучаснай нямецкай паэзіі, для беларуса, як на мой погляд, грае ролю своеасаблівай анігіляцыі мінулага.
Ёсьць у нямецкамоўных паэтаў такіх, як Рольф Дзітэр Брынкман, Вольфганг Бэхлер, Роза Аўслендэр, Міхаэль Кругер, адчайны пратэст супраць трагізму існаваньня чалавека ў кругазвароце войнаў і самазьнішчэньня, і іхны жыцьцёвы вопыт вельмі сугучны шмат якім сёньняшнім творцам Беларусі, што зьведалі вайну, зьнішчэньне звычайных чалавечых каштоўнасыдяў і ўбачылі адваротны бок сьвету. Але тым больш каштоўным бачыцца творцу сьвет, у якім скрыўленыя парамэтры быцьця перайначваюцца да спрадвечна-гарманічных праз каханьне, узаемаразуменьне, духоўнасьць. Паўната быцьця выказваецца яркімі, запамінальнымі вобразамі, як, напрыклад, у вершы Гюнтэра Граса «Пуга» (пераклад Лявона Баршчэўскага);
Яшчэ сьпіць пуга, аўёй згорнуты красавік.
Шчэ нехта пілуе дровы, пры гэтым думае пра зіму;
і побач праходзіць жанчына, ды ён не абарочваецца.
Вартасьць паэзіі вызначаецца яе здольнасьцю ўбачыць у звычайных рэчах і зьявах, якія вакол нас, нешта зусім незвычайнае, убачыць і адчуць іншую рэальнасьць і перадаць чытачу гэтак званы “зьменены стан” сьвядомасьці. Знаёмыя рэчы ўтворах, пера-
кладзеныхтут на беларускую мову, амаль заўсёды паказваюцца нам у іншай паставе свайго быцьця і надбыцьця. Для гэтага паэты выкарыстоўваюць прыёмы пародыі, гратэску, моўныя парадоксы, пракладаюць новыя моўныя асацыятыўныя “масткі" паміж рознымі сацыяльнымі і асабіста-лірычнымі зьявамі. Творчасьць тут нібы дасьледуе бесьперапынную плынь жыцьця, якая струменіцца праз чалавечыя лёсы і лёс ўсяго сьвету.
Па-майстэрску перадае словам ўсе адценьні трагізму Роза Аўслендэр. Ланцужком манахаў кляштара Джвары малюе Сара Кірш вобраз таталітарнай сістэмы, якая можа “адным націскам на клявішу" прымусіць заціхнуць сьпеў і сам чалавечы голас. Шматкаляровай, яркай палітрай фарбаў можна назваць некаторыя вершы Барбары Марыі Клёс як, напрыклад, “Зялёная магія”. Сутыкаючы розныя пласты мовы, дамагаецца своеасаблівага “абнаўленьня сьвету", нечаканасьці эфэкту верша Міхаэль Кругер.
Аднак віртуознае валоданьне сродкамі мовы і паэзіі не самамэта прапанаваных твораў. Яны, прызнаюць тое паэты ці не, перадусім адрасаваныя чытачу таму, чыё сэрца зможа адчуць і суперажываць адкрыцьці, зробленыя паэтам. Таму слушным падаецца мне выказваньне аднаго з самых значных сучасныхтворцаў Нямеччыны Гюнтэра Граса пра тое, што заўсёды трэба адстойваць і зацікаўляць чытача, увесь час весьці з ім гаворку.
Мяркую, што беларускія аматары паэзіі зь вялікай цікавасьцю прачытаюць гэтыя тэксты, каб пераканацца, як і чым зацікаўляюць чытача сучасныя нямецкія пісьменьнікі. А таксама змогуць адчуць непаўторны водар самой Нямеччыны, душы яе народа, бо толькі пісьменьнікам дадзена знаходзіць для гэтага адпаведныя словы і паэтычныя сродкі.
Зьмест гэтай кнігі вызначаны густам нашых перакладчыкаў і абымае прыкладна апошні паўвекавы перыяд нямецкамоўнай паэзіі. Але ў цэлым ён стварае досыць разнастайную і цікавую карціну паэтычнага жыцьця Нямеччыны.
Вольга Іпатаеа
DEN LESER GEWINNEN UND INTERESSIEREN
Vorwort
Die moderne deutschsprachige Lyrik zu lesen und zu erfassen ist nicht leicht. Ein höchst kompliziertes Gewebe von Assoziationen, die Vielschichtigkeit der Sätze, die „Auslastung“ einer jeden Zeile erfordern ein konzentriertes Versinken in die Welt des Autors, gemeinsames Arbeiten an einer Art „Entschlüsselung“ des Werkes, wobei auch Intuition zum Einsatz kommt. Intuition ist besonders beim Lesen der sogenannten „meditativen“ Lyrik hilfreich, weil man die Eigenart des Talents eines Dichters nur dann mehr oder weniger genau und voll­ständig erfassen kann, wenn man sich auf die Wellenlänge des Autors einstellt.
Wichtig erscheint die Tatsache, dass belarussische Übersetzer sich wieder einmal vorgenommen haben, den Poetikraum moderner deutscher Dichter, von Hans Magnus Enzensberger bis Sebastian Kahl und Uljana Wolf, zu erschließen. Das Interesse für alles Deutsche, darunter auch für die deutschsprachige Literatur, gründete in Belarus nie auf Zufall, es war keine simple Bestrebung, Werke ausländischer Kollegen kennen zu lernen: die Geschichte hatte die Schicksale unserer Völker durch tiefgründige Mythen verknüpft, durch Blut und dunkle Abgründe des Unterbewusstseins, das mit Schrecken und Verzweiflung der Verluste durchdrungen war. Eine Berührung mit der Philosophie des Protestes gegen Gewalt und Diktatur, mit einer poetisch-leidenschaftlichen Beschwörung des Finsteren, des AntiMenschlichen im Menschen, mit all dem, was in der modernen deutschsprachigen Lyrik präsent ist, spielt für einen Belarussen mei­nes Erachtens die Rolle einer Art Verdrängung der Vergangenheit.
Es kommt bei deutschsprachigen Dichterinnen und Dichtern wie Rolf Dieter Brinkmann, Wolfgang Bächler, Rose Ausländer, Michael Krüger ein wagemutiger Protest gegen die Tragik der menschlichen Existenz im Kreislauf von Kriegen und Selbstvernichtung zum Aus­druck. Ihre Lebenserfahrungen sind auch vielen heutigen belarus­sischen Autoren vertraut, die den Krieg, die Vernichtung gewöhn­licher menschlicher Werte kennen gelernt und die Rückseite der Welt gesehen haben. Um so wertvoller erscheint dem Dichter die Welt, wo die verzerrten Dimensionen des Seins durch Liebe, Verständnis und Geistigkeit endlich wieder harmonisiert werden. Die Fülle des Seins wird mit lebhaften, einprägsamen Bildern zum Ausdruck gebracht, wie im Gedicht „Die Peitsche“ von Günter Grass: