З гісторыі нямецка-беларускай, беларуска-нямецкай лексікаграфіі і тэрмінаграфіі
Выдавец: Беларускі кнігазбор
Памер: 132с.
Мінск 2002
44. Словарь-мйнйяум немецко-русско-белорусскйй no молочной промышленностй — Могнлев, 1998.
Слоўнік-мінімум па малочнай прамысловасці — гэта ратапрынтнае выданне, распрацаванае для студэнтаў адпаведнай спецыяльнасці выкладчыкам кафедры замежных моў Магілёўскага тэхналагічнага інстытута С. Дубоўскай. Перакладны тэрміналагічны слоўнік ахоплівае асноўную лексіку
названай спецыяльнасці аб’ёмам 312 рэестравых слоў. Структура даведніка спрошчаная: укладзеныя ў алфавітным парадку пранумараваныя тэрміны нямецкай мовы перададзены адпаведна сродкамі рускай і беларускай моў.
У перакладной беларускай частцы эквівалентам да загаловачнага слова выступае пераважна адзін адпаведнік, зрэдку прапануюцца сінонімы.
45. Rolle R., Tolocko Р. Archaologisches Worterbuch: DeutschRussisch-Ukrainisch-Weifirussisch-Englisch. — Hamburg, 1998.
Rolle R., Tolocko P. Archaologisches Worterbuch: DeutschRussisch-Ukrainisch-Weifirussisch-Englisch. — Miinster, 1998.
Нямецка-руска-ўкраінска-беларуска-англійскі слоўнік ’з’яўляецца вынікам супрацоўніцтва нямецкіх і ўкраінскіх спецыялістаў у галіне археалогіі. Другое выданне лексікону ёсць копія першага.
Па задуме аўтараў, слоўнік павінен паспрыяць таму, каб археалагічная тэрміналогія стала даступнай для спецыялістаў розных краін, бо адсутнасць аналагічных перакладных даведнікаў значна ўскладняла азнаямленне ўсіх зацікаўленых асоб з іншамоўнай галіновай літаратурай. Слоўнік змяшчае асноўную археалагічную тэрміналогію ў колькасці 2000 адзінак, якія актыўна выкарыстоўваюцца ў спецыяльных выданнях.
Шматмоўны лексікон аформлены ў выглядзе табліцы і складаецца з пяці перакладных даведнікаў, у якіх ролю рэестравай часткі паслядоўна выконвае кожная з уключаных у яго склад моў. Тэрмінам кожнай мовы адпавядае свой колер і яны займаюць асобную калонку, што спрашчае пошук неабходнай адзінкі.
Пры перакладзе аўтары намагаліся адшукаць адзіны, найбольш дакладны адпаведнік да пэўнага паняцця.
46. Bosak V., Bosak A. Russisch-Deutsch-Belorussisches Worterbuch der Bodenkunde und Agrodtetnie = Русско-немецкобелорусскйй словарь no почвоведенйю n агрохшшй = Руска-нямецка-беларускі слоўнік па глебазнаўству і аграхіміі. — Minsk, 1999.
Руска-нямецка-беларускі лексікон прызначаны для навуковых работнікаў, дактарантаў, студэнтаў і выкладчыкаў навучальных устаноў, спецыялістаў, дзейнасць якіх звязана з глебазнаўствам, аграхіміяй ці сумежнымі навукамі, асоб, якія займаюцца ўзаемаперакладам агульных і спецыяльных тэкстаў, а таксама для шырокага кола чытачоў, якія імкнуцца ўдасканаліць свае моўныя веды.
Агульны аб’ём слоўніка — 432 старонкі. У структуру кнігі, акрамя самога перакладнога лексікону, што займае 319 старонак, уключаны звесткі пра аўтараў, прадмовы на нямецкай, рускай і беларускай мовах, дзве рэцэнзіі, паказальнікі беларускіх і нямецкіх тэрмінаў.
Парадак размяшчэння рэестравых рускіх тэрмінаў алфавітны. У беларускай частцы лексікону пры тэрмінах пададзена лацінская назва або ў дужках скарачэнне паводле табліцы Мендзялеева. Для мнагазначных слоў прапанаваны пераклад, які тычыцца непасрэдна глебазнаўства і аграхіміі. Словы-сінонімы пры гэтым аддзелены коскай, а словы з розным значэннем — кропкай з коскай.
47. Выхота В.А. Нямецка-беларускія моўныя паралелі = Deutsch-bdarussische sprachliche Parallelen. — Мн., 1999.
Кніга «Нямецка-беларускія моўныя паралелі» (1999) стала вынікам штодзённай выкладчыцкай практыкі В. Выхоты. Выданне разлічана на шырокае кола чытачоў, якія могуць звяртацца да яго пры супастаўляльным вывучэнні лексічных сродкаў нямецкай і беларускай моў. Ілюстрацыйны матэрыял даведніка — нямецкамоўныя словы, словазлучэнні і сказы, якія складаюць аснову фарміравання слоўніка навучэнца, — арганізаваны аўтарам пераважна ў перакладныя
слоўнікі. Такая падача матэрыялу характарызуецца кампактнасцю і адначасова патрабуе ад карыстальніка ўважлівага азнаямлення з рознатыповымі слоўнікавымі артыкуламі ў цэлым. Перакладныя падборкі слоў уключаны ў 11 тэматычных раздзелаў, назвы якіх адразу арыентуюць карыстальніка на характар змешчанай у іх інфармацыі. У супастаўляльных лексіконах прадстаўлены нямецка-руска-беларускія міжмоўныя паронімы, амонімы і сінонімы, корпус беларускіх і нямецкіх лексем, што маюць агулызую крыніцу паходжання. Акрамя гэтага, у слоўніках прапанавана характарыстыка роднасных слоў у нямецкай і беларускай мовах па змесце (вылучаны супадзенні некаторых сінонімаў, гукаперайманняў, значэнняў унутры словаўтваральнага гнязда). У тэматычнай групоўцы нямецкіх і беларускіх слоў, якія маюць агульную крыніцу паходжання, беларускамоўныя лексемы суправаджаюцца этымалагічнымі звесткамі. У раздзеле «Функцыянаванне слова ў моўнай плыні» да нямедкіх прыказак і прымавак пададзены адпаведныя беларускія, якія пры гэтым змяшчаюць у сваім складзе словы, аднакарэнныя з нямецкімі. Ш1матфункцыянальны накірунак метадычнага даведніка дазваляе выкарыстоўваць перакладныя лексіконы пры завучванні нямецкамоўных лексем і перакладзе, занятках па культуры маўлення.
48. [Будзько А.П./ Das Worterbuch bringt//Будзько А.П. Нямецкая мова: Падручнік для 2 кл. — Мн., 1993.
49. [Будзько А.П.] Worterliste // Будзько А.П. Нямецкая мова: Падручнік для 3 кл. — Мн., 1995.
50. [Будзько A.II.J Worterliste // Будзько А. П. Нямецкая мова: Падручнік для 4 кл. — Мн., 1997.
51. Будзько А.П. Вясёлая мазаіка: Кн. для чытання на нямецкай мове. 3—4 кл. сярэд. агулызаадукац. шк. з бел. мовай навучання. — Мн., 1997.
Будзько А.П. Вясёлая мазаіка: Кн. для чытання на нямецкай мове: Вучэб. дапам. для 3—4 кл. агульнаадукац. шк. з бел. мовай навучання. — 2-е выд. — Мн., 1999.
52. [Будзько А.П.] Worterliste//Будзько А.П. Нямецкая мова: Вучэб. дапам. для 1 кл. агульнаадукац. шк. з бел. мовай навучання. — Мн., 2000.
53. [Будзько А.П.] Worterliste. Worter von A bis Z // Будзьko A. П. Нямецкая мова: Падручнік для 2 кл. агульнаадукац. шк. з бел. мовай навучання. — Мн., 2000.
54. [Будзько А.П.] Worterliste. Worter von A bis Z//Будзько А.П. Свет нямецкаймовы-1: Вучэб. дапам. для 4 кл. агульнаадукац. шк. з бел. мовай навучання. — Мн.. 2001.
У склад беларускамоўных падручнікаў35 панямецкай мове, прызначаных для выкарыстання ў пачатковых класах агульнаадукацыйных школ, увайшлі перакладныя нямецкабеларускія (для школ з беларускай мовай навучання) і нямецка-беларуска-рускія (для школ з рускай мовай навучання) слоўнікі. У перакладныхдаведнікахзмешчананайбольш ужывальная лексіка нямецкай мовы ў аб’ёме, прадугледжаным школьнай праграмай па нямецкай мове. Падборкі нямецкіх лексем, простых, складаных і састаўных па структуры, і іх асноўныя беларускія адпаведнікі, якія суправаджаюць невялікія нямецкамоўныя тэксты, прадугледжваюць пабудову нескладаных дыялогаў і размоў на тэмы, звязаныя з жыццём і інтарэсамі навучэнцаў пачатковых класаў.
Перакладныя лексікаграфічныя матэрыялы аформлены трыма спосабамі: знаходзяцца ў канцы кнігі ў асобным раз-
35 Беларускамоўныя падручнікі па нямецкай мове распрацаваны дацэнтам кафедры методыкі выкладання замежных моў Беларускага дзяржаўнага лінгвістычнага універсітэта А. Будзько.
дзеле «Worterliste» або «Worter von A bis Z»; пададзены адразу пасля невялічкіх тэкстаў у корпусе падручнікаў (т.зв. паўрочныя слоўнікі); вынесены на палі. Словы нямецкай мовы ў такіх даведнічках зафіксаваны ў алфавітным парадку і згрупаваны паводле іх часцінамоўнай прыналежнасці.
Вучэбная скіраванасць перакладных лексіконаў абумовіла падачу моўнага матэрыялу і аб’ём граматычнай інфармацыі пра рэестравае слова (асноўныя часавыя формы дзеяслова, аддзяляльныя прыстаўкі пазначаны тлустым шрыфтам, указаны род назоўніка і яго формы ў множным ліку і ў родным склоне адзіночнага ліку). Слоўнікавы артыкул аформлены з улікам узросту і ўзроўню ведаў навучэнцаў, каб яны без асаблівых складанасцей маглі зразумець і выкарыстаць неабходную лінгвістычную даведку пра слова або словазлучэнне.
У перакладной частцы вучэбных даведнічкаў прыведзены асноўныя эквіваленты да нямецкіх адзінак, часам аўтар звяртаецца да сінанімічнага спосабу перакладу. Варыянты блізкіх паводле значэння слоў фіксуюцца ў дужках курсівам. Такі спосаб афармлення слоўнікавых матэрыялаў садзейнічае зрокаваму ўспрыманню інфармацыі і яе завучванню.
55. Басава Г.І., Дзювэль С. Беларуска-нямецкі слоўнік. — Йена, 2000.
Беларуска-нямецкі слоўнік змясціў звыш 2300 слоў актыўнай агульнаўжывальнай і тэматычнай лексікі беларускай мовы. Асноўная мэта, якую паставілі перад сабой яго аўтары, — зрабіць невялікі аб’ёмам, просты структурай, зручны для карыстання даведнік, які задавальняў бы патрэбы пры перакладзе тэкстаў з беларускай мовы на нямецкую. Лексічны мінімум, уключаны ў лексікон, скіраваны на фарміраванне прадуктыўнага карыстання беларускай мовай у сітуацыйна абумоўленым кантэксце.
Слоўнік прызначаны найперш для нямецкіх студэнтаў, якія вывучаюць беларускую мову як замежную і цікавяцца гістарычнай і культурнай спадчынай Беларусі.
Акрамя самога слоўніка, у кнігу ўвайшлі дадаткі — беларускі алфавіт з тлумачэннем асаблівасцей вымаўлення некаторых гукаў беларускай мовы, найбольш пашыраныя беларускія імёны, іх размоўныя варыянты і асноўныя геаграфічныя назвы Беларусі.
Усе беларускія загаловачныя словы размешчаны ў алфавітным парадку; найбольш ужывальныя словазлучэнні, у склад якіх яны ўваходзяць, пададзены ў адным слоўнікавым артыкуле. Знак ~ (тыльда) замяняе загаловачнае слова. Усе беларускія лексічныя адзінкі маюць націск. Для размежавання прыметнікаў і прыслоўяў у рэестравай частцы выкарыстана памета прысл.
Пры перакладзе беларускіх лексем аўтары адабралі найбольш ужывальныя адпаведнікі нямецкай мовы. Нямецкія сінонімы аддзелены коскай, больш далёкія па значэнні пераклады — кропкай з коскай. Амонімы пададзены ў адным слоўнікавым артыкуле і пазначаны лічбамі.
Курсівам выдзелеяы граматычныя паметы (род, лік, трыванне). Беларуска-нямецкі слоўнік атрымаў станоўчую ацэнку. У прыватнасці, у рэцэнзіі на даведнік адзначалася, што «адабраны матэрыял дазваляе дастаткова поўна і ўсебакова ўсвядоміць не толькі асноўныя фанетыка-арфаграфічныя, арфаэпічныя і граматычныя рысы беларускай мовы, але і ацаніць яе самабытнасць і самадастатковасць у галіне лексікафразеалагічных сродкаў, функцыянальна-стылявую дынаміку. Новы нямецка-беларускі слоўнік дае добрую надзею на працяг пачатага, стварэнне ў бліжэйшай перспектыве намаганнямі нямецкіх і беларускіх лінгвістаў грунтоўнай лексікаграфічнай працы» [Прыгодзіч 2001, с. 14],
КНІГІ ОНЛАЙН
