Забойства на Каляды
Міраслаў Адамчык
Памер: 128с.
Мінск 1994
— Спіш тут? — ён сеў на канапу.
— He, вартую ноччу, каб парсюкоў не пакралі! — адказаў Гузарэвіч.
— Хто ж іх возьме, яны ж дзікія?
— Заб'юць і возьмуць! — пераканаў Гузарэвіч.
— А гэта што? — Мінгазаў падчапіў носам бота скрутак тонкага сталёвага дроту.
— Гэта петлі на пацукоў,— адказаў Гузарэвіч.
— Ну і як, злавіў?
— А як жа ж, кожную раніцу роўныя петлі!
— I дзе тыя пацукі? — з недаверам спытаў Мінгазаў.
72
— Парсюкі з’елі! — адказаў Гузарэвіч.— Ніколі не бачыў такіх, усё з радасцю ядуць!
Мінгазаў паглядзеў на парсюкоў, што таўкліся каля агароджы. Ен сам першы раз у жыцці бачыў такіх парсюкоў, у якіх тырчалі рабрыны і лычы нагадвалі сабачыя морды.
— Вось так паглядзіш, здзічэлі зусім, не скажаш, што свойская жывёла, але дрэсіруюцца добра,— пачаў разважаць Гузарэвіч і раптам крыкнуў: — Месца! — парсюкі спалохана адбеглі ад агароджы і леглі на драўляныя нары.
— Усё разумеюць,— задаволена адзначыў Гузарэвіч.
— Ну добра, давай займайся,— сказаў Мінгазаў і выйшаў з хлява.
Дзень добры, Мама, Бронік і Ліда.
У мяне ўсё добра.
Я цяпер «шнурок», праз паўгода буду «кандзедам». Вось тады і скончыцца мая служба. Пасля года служыць у нас добра, бо дзедаўшчына. У нас тут адзін «шнурок», радавы Жмуднік, зламаў нагу — на некалькі месяцаў паклалі ў шпіталь. Пашанцавала — вернецца адразу «кандзедам». А я цяпер на яго месцы працую на гаспадарчай працы. Ен яшчэ летам украў валёнкі, і цяпер яны мае. У шпіталі яму і так не блага. А зімою без валёнкаў я прапаў бы. Ноччу спаць холадна, накрываюся шынялём, але да мяне ўжо не чапляюцца. Да нас прывезлі «духаў» — ніводнага земляка. Праўда, быў у нашым узводзе адзін «дзед» — мой зямляк, але такая свалата, добра, што ўжо звольніўся. Як вярнуся — абавязкова яго знайду. Ен на свой дзень нараджэння мяне і Жмудніка прымусіў украсці парсюка, і ноччу «дзяды» і «дзембеля» наеліся смажанай свежаніны. А нам нават кавалачка не дасталося. Раніцай маёр, як даведаўся, што парсюк знік — ледзь не пазабіваў нас. Крычаў, што той вяпрук. Мы казалі: кабан ноччу падох і яго пацукі
73
з’елі. Але маёр не паверыў і паабяцаў не пусціць дадому. Вось зза земляка ў адпачынак мяне не пусцяць.
Учора на палігоне «дзяды» двух зайцсў падстрэлілі і злавілі андатру. Аднаго зайца забраў маёр, а другога з’елі «дзяды», а андатру ніхто есці не хацеў, аддалі нам — «шнуркам». Мы ноччу таксама сабе суп зварылі з бульбаю і цыбуліну адну дасталі. Шкада — на ўсіх не хапіла. Маленькая была андатра, што кот. Хлопцы з Сібіры кажуць, што ў іх там сабак ядуць. У камандзіра хутка павінна аўчарка ашчаніцца, і нашыя хлопцы збіраюцца пакрасці шчанят. Кажуць, што шчаняты — самыя смачныя. Абяцалі даць пакаштаваць, але я адмовіўся. Нутрыю або выдру якую яшчэ можна было б пакаштаваць. А сабаку — не магу.
«Дзембеля», як звальняліся, забралі мой шынель, але гэта не бяда. Праз паўтара года і ў мяне будзе новы шынель. А цяпер можна і ў старым пахадзіць, абы дадому ў новым вярнуцца. Ды вясною і не патрэбны той шынель. Мама, глядзі, каб Бронік у школу хадзіў і не курыў па завуголлях дзе. Я цяпер атрымліваю не сем, а восем рублёў. Палову аддаю «дзядам», у нас такая дамоўленасць, што маладыя аддаюць палову палучкі, але праз год я сваё атрымаю. На цыгарэты мне цяпер хапае. Купіў Лідзе завушніцы, але ноччу нехта ўкраў. Знайду — заб’ю. Да загаду — 550 дзён.
Гвардыі радавы Мікалай.
«Кандзед» Сяржант Юшчак дастаў спіе вячэрняй праверкі.
— Духі і шнуркі! На праверку станавіся! Астатнім — адбой! — крыкнуў Юшчак.
— А што, маёр зваліў? — спытаў радавы Жмуднік і сеў на ложак.
— Даўно.
74
— А прапар?
— I прапар зваліў. Хочаш правесці праверку? — спытаў сяржант Юшчак.
— He, сам праводзь, ты ж старшына,— адказаў Жмуднік, перакінуў падушкі на другі бок ложка і перавярнуўся на жывот, галавою да пляцоўкі, на якой мітусіліся «духі» і «шнуркі».
У гэты момант адчынілася акно. У казарму залез радавы Гузарэвіч з рэчмяшком, загорнутым у бушлат. Жмуднік узяў рэчмяшок і выклаў на ложак бутэлек дваццаць піва.
— Насавец! — крыкнуў Гузарэвіч.
— Я,— адказаў адзін з «духаў».
— Ты сала прынёс?
— Прынёс.
— Нясі! — загадаў Гузарэвіч.
Радавы Насавец падбег да свайго ложка і выцягнуў зпад матраца кавалак вялага сала і дзве цыбуліны. Гузарэвіч узяў у дзяжурнага па роце штыкнож, накраіў сала і рассек адну цыбуліну папалам.
Тым часам сяржант Юшчак праводзіў праверку.
— Зважай! — ён даў каманду і выйшаў на сярэдзіну казармы. У першай шарэнзе стаялі «духі», у другой — «шнуркі».
— Валакавых? — сяржант прачытаў першае прозвішча ў спісе.
— Я! — басам адказаў Валакавых. Юшчак задаволена паглядзеў на былога штангіста і паставіў крыжык у спісе.
— Галімулін! — ён прачытаў другое прозвішча.
— Я! — тонкім фальцэтам выкрыкнуў радавы Галімулін.
— He чую! — сказаў Юшчак і сеў на зэдлік.
— Галімулін?
— Я! — на тон вышэй выкрыкнуў радавы Галімулін.
75
— Ты што? Кастрат? — з абыякавай інтанацыяй спытаў сяржант. У першай шарэнзе нехта хіхікнуў.
— Хто смяяўся? — спытаў Юшчак. «Духі» не адказвалі.
— Я даў каманду «зважай»! Хто смяяўся? Я гляджу, у вас вясёлае жыццё пайшло? Хто дазволіў рагатаць? Духам нельга рагатаць! — пачынаў злавацца сяржант.
— Гэта ты, Хузяахметаў, заржаў?
— He, не я! — адказаў Хузяахметаў.
— Узвод! Газы! — даў каманду сяржант.
А радавыя Гузарэвіч і Жмуднік дапівалі пятую бутэльку піва і з’елі амаль усё сала.
Пакуль «духі» і «шнуркі» даставалі супрацьгазы, Гузарэвіч паклікаў радавога Галімуліна.
— Піва хочаш? — спытаў Гузарэвіч у «духа».
— He,— «дух» пакруціў галавою.
— На, пі! — Гузарэвіч даў Галімуліну бутэльку піва. Галімулін выпіў палову бутэлькі.
— А цяпер закусі! — Гузарэвіч працягнуў Галімуліну цыбуліну.
— Я не хачу! — адказаў «дух», але цыбуліну ўзяў.
— Я сказаў — закусвай!
Галімулін з сакавітым хрумстам адкусіў цыбуліну і з’еў.
— Еш усю! — загадаў радавы Жмуднік. Яго падтрымаў Гузарэвіч, які адразу паўтарыў:
— Еш усю!
Галімулін, злушчыўшы пальцам шаўкавістае шалупінне, з’еў цыбуліну. Гузарэвіч паклікаў яго пальцам і нёшта прашаптаў на вуха. «Дух» надзеў супрацьгаз і пабег у строй. Яго чакаў сяржант Юшчак.
— Зважай! — загадаў Юшчак. Ен ізноў прачытаў першае прозвішча.— Валакавых!
— Я! — адказаў радавы Валакавых, але яго голас зза супрацьгаза непазнавальна змяніўся.
76
— Галімулін? — вымавіў наступнае прозвішча сяржант. Радавы Галімулін выйшаў са строю, зняў супрацьгаз і дыхнуў у твар сяржанту.
Сяржант ударыў Галімуліна ботам па назе, ніжэй калена. Галімулін ад болю сеў на падлогу.
— Духі і шнуркі! — закрычаў Гузарэвіч.
— Мы! — адказалі «супрацьгазы».
— Узялі і выкінулі сяржанта за акно! — загадаў Гузарэвіч. Галімулін устаў і адчыніў акно, а «духі» падхапілі Юшчака і выкінулі з казармы.
— Усім адбой! — загадаў Гузарэвіч і адкаркаваў сёмую бутэльку. Праз хвіліну з’явіўся Юшчак. Ен падышоў да Гузарэвіча.
— Ты нашто гэта робіш? — пакрыўджана спытаў сяржант.
— Калі ты будзеш трындзець тут, я загадаю і твой ложак, разам з табою, панясуць у прыбіральню,— адказаў Гузарэвіч.
♦Шнурок» кінуў спіс у тумбачку, лёг і хутка заснуў.
Добры дзень, Мама, Бронік і Ліда!
У мяне ўсё добра.
Вось так незаўважна і праслужыў першы год. Мяне перавялі ў «кандзеды», атрымаў рэменем дванаццаць разоў і стаў роўным сярод роўных. Я цяпер маю шмат правоў: магу спаць калі захачу, нават удзень, магу кіцель і нагавіцы перашываць па сваім памеры, каб нармальным выглядаць. Учора набіў на боты абцасы з падкоўкамі. Каўнерыкі на кіцель мне зараз «духі» прышываюць.
Жмуднік — майстар, перарабіў дыстылятар з акамулятараў на агрэгат. Уся рота, як праводзілі «дзембеляў», перапілася. Хлопцы з Сібіры падказалі, што няблага гоніцца з хлеба і таматнай пасты. Праўда, Жмуднік цяпер на губе.
Прыслалі да нас новага сяржанта — «шнурка» з ву
77
чэбкі. Мы яго правучылі, каб нос не задзіраў. Няхай спачатку год праслужыць, а потым будзе кіраваць, як усе. Цяпер за гэтую справу пачалі садзіць у дысбат. Раней дык было добра. Садзілі толькі тых, хто ўцякаў. 3 маёй роты аднаму «шнурку» сківіцу зламалі. Ен хацеў быў у шпіталі паляжаць, але там наш санінструктар яго пачаў сваімі сродкамі лячыць: дзве рабрыны і ключыцу зламаў. «Шнурок» са шпіталя ўцёк у лес. Пяць дзён хаваўся, але есці нічога не мог. Як злавілі, то спачатку хацелі камісаваць, а потым вырашылі, што прасцей у дысбат за дэзерцірства. На два гады даўжэй служыць будзе. У нас санінструктар такі, што маладым лепш да яго не трапляць. Ен зімою Жмуднікаву нагу за тры дні залячыў. Костка зраслася, як на тым кабанчыку, якому ноччу другі кабанчык вуха адкусіў. А той так перапалохаўся, што ўшчаміўся ў агароджу лычом і выламаў сабе пашчэнку. Маёр казаў, што абавязкова павінен падохнуць, і хацеў быў таго кабанчыка сабе забраць. Але як хлеб жэрці, дык пашчэнка за дзень загаілася.
Мама, глядзі, каб Ліда на дыскатэкі не хадзіла, бо там салдаты аціраюцца. I наогул, каб з ніякімі вайскоўцамі не сустракалася — прападзе.
Вось і ўсе навіны.
Жмуднік сам ужо не піша лістоў: загадвае, каб «духі», хто пасля інстытута служыць, яго дзеўкам пісалі. А мне прасцей самому напісаць, а не прымушаць кагонебудзь.
Да загаду — 333 дні.
Гвардыі радавы Мікалай.
«Дзед» Радавы Гузарэвіч упаў на ложак. Панцырная сетка прагнулася і некалькі разоў яго падкінула. 3пад ложка вылез радавы Насавец і выцягнуў за крысо стары шынель.
78
— Ты што, шнурок, спіш пад маім ложкам? — спытаў Гузарэвіч і ўдарыў Насаўца ў грудзі. Кулак пацэліў у гузік на фрэнчы.
— He, я не спаў, я па шынель лазіў! — адказаў Насавец.
— А чый шынель? — спытаў Гузарэвіч і зноў ударыў кулаком па гузіку. Насавец не адказаў.
— Гэты шынель старшыны Мінгазава? Так? — Гузарэвіч ізноў ударыў Насаўца ў грудзі. Алюмініевы гузік расплюшчыўся, сталёвае вушка зайшло пад скуру, і Насавец упаў.
— А Вася Мінгазаў у чыім шынялі дадому паехаў? — спытаў Гузарэвіч і сам адказаў: — У тваім! I ты цяпер на Васевым шынялі пад маім ложкам, калі ўсе працуюць, спіш? А? Шнурок? — ліслівым тонам спытаў Гузарэвіч і дадаў: — Бяры ложак Юшчака, выцягні на сярэдзіну казармы і ляжы пад ім, пакуль я не дазволю вылезці. Калі ўцячэш — заб’ю! — сказаў Гузарэвіч і выйшаў з казармы.
На гаспадарчым двары Гузарэвіч падышоў да радавога Рыцікава.
КНІГІ ОНЛАЙН
