КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Бяры хутчэй магнітафон, Бяжы ты з хаты маёй вон. — Ну, калі просяць, дык і зробім гэтак, — сказаў Мядзведзь. Узяў магнітафон і пайшоў з ім у свой домбярлогу. Аж пад раніцу прачнулася Ліса, глянула на стол, а магнітафона няма. Горкімі слязамі заплакала яна, начала прыгаворваць: — Гэтулькі грошай аддала,— а карысці аніякай. Цяпер свет такі стаў, што звяры і птушкі парабіліся мудрэйшыя за мяне. Воддаль у лесе спяваў Салавей, ціўкала Берасцяначка, а Барсук клікаў сваіх дзетак на снеданне. Клаўдзія Каліна СТРАКАТАЯ СОЙКА Даўнымдаўно было гэта. Толькі пачалася цёплая восень, а птушкі ўжо збіраюцца ў вырай. Пачула Сойка, што і яе сваячка Зязюля рыхтуецца да адлёту за мора. Казкі пра жывел 41 “Мусіць, за тым морам добра і хораша, калі Зязюля спяшаецца туды? — падумала Сойка. — А што калі і мне паляцець? Свет убачу, сябе пакажу”. А трэба сказаць, што Сойка ў той час была не такая прыгожая, як цяпер. Спаткала Сойка Зязюлю і здзівілася. Прыбралася тая перад выраем: рабенькае пер’е аж пераліваецца на сонейку. — Ах, якая ты, сястрыца, прыгожая! — з зайздрасцю ўсклікнула Сойка. — Трэба прыхарашыцца, у чужы край лячу. — I Зязюля паправіла дзюбкай пёрка. — Хачу і я паляцець у вырай, паглядзець, што за край за тым морам, — сказала Сойка. — Ты хочаш ляцець за мора? У такім шэрым убранні? I не думай, засмяюць цябе там. — Вось як! — раззлавалася Сойка. — Дык ведай, я ў сто разоў прыгажэй за цябе прыбяруся... Убачыш. I не паспела Зязюля здагадацца, што надумала рабіць Сойка, як тая вырвала ў яе некалькі пёркаў. — Зладзейка! Разбойніца! — закрычала Зязюля. — Усім раскажу, якая ты, — і кінулася наўцёкі. — Кажы, кажы, а за мора я палячу прыгажэйшаю за цябе, — зацвірчэла Сойка і пачала прыладжваць на сваё крыло Зязюліны пёркі. 42 Залатая яблынька Прыладзіла і паляцела да ручайка паглядзецца ў ваду. А там у зарасніках арэшніку мітусіліся і свісталі Івалгі: — Фіюфію! Фіюфіі! Мы збіраемся ў вырай! Убачылі Сойку і паляцелі з крыкам: — Ратуйцеся! Разбойніца! Фіюфі! — Пачакайце, куды вы? — заверашчала Сойка, але Івалгі ўжо разляцеліся. Сойка пашкадавала, што не змагла раздабыць у іх некалькі жоўтых пёркаў. Тут яна ўбачыла Сіваваронку і стала асцярожна падкрадацца да яе. — Гваалт! — залямантавала Сіваваронка, але на гэты раз Сойка ўсё ж пажывілася некалькімі сіненькімі пёркамі! 3 таго дня Сойка стала падпільноўваць усіх птушак, што адляталі за мора. Яе ўбранне рабілася ўсё больш стракатае. З’явіліся белыя, сінія, чорныя пёркі. I стала Сойка вельмі прыгожай птушкай. I пачала яна лятаць па лесе і хваліцца ўсім: — Скора і я палячу за мора, няхай усе паглядзяць, якое ў Сойкі ўбранне. Лятала яна так ад аднае птушкі да другой і ўсё хвалілася сваім уборам. Аднаго разу Сарока і кажа Сойцы: — Прыгожае ўбранне, ды не сваё. Калі думаеш за мора ляцець, то спяшайся, a то цябе зіма застане тут. Казкі пра жывел 43 — Толькі і ведаеш плёткі разносіць па лесе, — сказала Сойка. — Паспею яшчэ, няхай тут усе птушкі пабачаць мой новы ўбор. Прачнулася Сойка аднае раніцы, а на галінках — снег, і зямля ўся зацярушана ім. Сустрэла яе Сарока і затрашчала: — А што я казала, а што я казала... I ўбор новы прыдбала, і за мора не паляцела! — Мне і тут добра. Затое няма прыгажэйшай за мяне птушкі ў гэтым лесе. Снягір пачуў, як хваліць свой убор Сойка, ціўкнуў і паляцеў далей у гушчар. А сярод людзей цяпер можна пачуць: — Прыбралася, як сойка стракатая. ЧАРАДЗЕЙНЫЯ КАЗКІ КАТОК — ЗАЛАТЫ ЛАБОК Жылі дзед з бабаю. I былі яны дужа бедныя: не было ў іх ні хлеба, ні капусты. Тады баба кажа дзеду: — Едзь ты, дзедка, у лясок, ссячы дубок, вязі на месца, прадай і купі хунцік мукі! Прыехаў дзед у лес, стук у дубок — выскоквае каток — залаты лабок, залатое вушка, срэбранае вушка, залатая шарсцінка, срэбраная шарсцінка, залатая лапка, срэбраная лапка: — Дзед, дзед, што табе трэба? — Ды вось, каточак, мой галубочак, паслала мяне баба ў лес з’ездзіць, ссекчы дубок, везці на месца, прадаць і купіць хунцік мукі! — Едзь, дзед, у двор: будзе мука! Прыехаў дзед у двор, ажно ў яго мукі поўныя засекі. Пад’еў дзед хлеба, тады баба кажа яму: — Дзядулька, вывастры тапарок, едзь у лясок, ссячы дубок, прадай і купі хунцік солі! Вывастрыў дзед тапарок, паехаў у лясок, стук у дубок — выскоквае каток — залаты лабок, срэбранае вушка, залатое вушка, срэбраная шарсцінка, залатая шарсцінка, срэбраная лапка, залатая лапка: — Дзед, дзед, што табе трэба? — Ды вось, каточак, мой галубочак, хлеб ёсць, солі няма! Паслала мяне баба ссекчы дубок, прадаць, купіць хунцік солі! — Едзь, дзед, у двор: будзе соль! Чарадзейныя казкі 47 Прыехаў дзед у двор, ажно ў яго солі поўныя засекі. Пад’еў дзед хлеба з соллю, тады баба кажа: — Дзядулька, вывастры тапарок, едзь у лясок, стукні ў дубок, выскачыць каток — папрасі ў яго капусты! Вывастрыў дзед тапарок, паехаў у лясок, стук у дубок — выскоквае каток — залаты лабок, срэбранае вушка, залатое вушка, срэбраная шарсцінка, залатая шарсцінка, срэбраная лапка, залатая лапка: — Дзед, дзед, што табе трэба? — Ды вось, каточак, мой галубочак, хлеб ёсць, соль ёсць — капусты няма! — Едзь, дзед, у двор: будзе капуста! Прыехаў дзед у двор, а ў яго капусты поўны склеп. Наварыла баба капусты, дзед пад’еў. Тады баба кажа: — Вой, дзядулька, каб цяпер сальца! Вывастрыў дзед тапарок, паехаў у лясок, ударыў у дубок — выскоквае каток — залаты лабок, залатое вушка, срэбранае вушка, залатая шарсцінка, срэбраная шарсцінка, залатая лапка, срэбраная лапка: — Дзед, дзед, што табе трэба? — Ды вось, каточак, мой галубочак, просіць баба сальца! — Едзь, дзед, у двор: будзе сальца! Прыехаў дзед у двор, ажно ў яго сала поўная клець. Рады дзед, баба рада. Жывуць сабе — пажываюць, дзеткам казкі баяць. 48 Залатая яблынька ПІЛІПКАСЫНОК Жылі мужык і жонка. А дзяцей у іх не было. Жонка бядуе: няма каго ёй калыхаць, няма каго гадаваць... Аднаго разу мужык пайшоў у лес, высек з алешыны палена, прынёс дахаты і кажа жонцы: — На, калышы. Палажыла жонка палена ў калыску ды давай калыхаць і ката спяваць: — Люлі, люлі, сынок, з белымі плячыцамі, з чорнымі вачыцамі... Калыхала дзень, калыхала другі, на трэці бачыць: замест алешынкі ляжыць у калысцы хлопчык! Зарадаваліся мужык і жонка, назвалі сынка Піліпкам і сталі яго гадаваць. Падрос Піліпка і кажа бацьку: — Зрабі мне, тата, залаты чоўнік, срэбранае вясельца — хачу рыбу лавіць. Бацька зрабіў яму залаты чоўнік, срэбранае вясельца ды выправіў на возера лавіць рыбу. Сынок як лавіць ды лавіць — дзень ловіць і ноч ловіць... Нават есці дахаты не ідзе: вельмі ж добра рыба ловіцца! Маці яму сама абед насіла. Прынясе да возера і кліча: — Піліпкасынок, плыві пад беражок, з’еш піражок! Піліпка падплыве да берага, высыпле з чоўна рыбу, а сам з’есць піражок ды зноў на возера. Чарадзейныя казкі 49 Пачула старая ведзьма Баба Яга — касцяная нага, як маці кліча Піліпку, і парашыла яго са свету звесці. Узяла яна мяшок і качаргу, прыйшла да возера і пачала клікаць: — Піліпкасынок, плыві пад беражок, з’еш піражок! Піліпка падумаў, што гэта маці, і падплыў. А Баба Яга падчапіла качаргою чоўнік, выцягнула на бераг, схапіла Піліпку ды ў мяшок. — Ага, — кажа, — больш не будзеш ты тут рыбку лавіць! Закінула мяшок на плечы і панесла да сябе, у лясную гушчэчу. Доўга несла, змарылася, села адпачыць ды і заснула. А Піліпка тым часам вылез з мяшка, паклаў туды цяжкіх камянёў ды зноў вярнуўся на возера. Прачнулася Баба Яга, схапіла мяшок з камянямі і, крэхчучы, панесла дадому. Прынесла і кажа да сваёй дачкі: — Спячы ты мне на абед гэтага рыбака. Вытрусіла Баба Яга мяшок на падлогу, аж там адны камяні... Як узлавалася Баба Яга, як закрычыць на ўсю хату: — Я ж табе пакажу, як мяне падманваць! Зноў пабегла на бераг возера ды давай клікаць Піліпку: — Піліпкасынок, плыві пад беражок, з’еш піражок! 50 Залатая яблынька Пачуў гэта Піліпка. — He, — кажа, — ты не мая маці, а ведзьма Баба Яга: я цябе ведаю! У маёй мамы голас танчэйшы. Як ні клікала Баба Яга, Піліпка не паслухаў яе. “Добра ж, — падумала Баба Яга, — зраблю я сабе танчэйшы голас”. Пабегла яна да каваля і кажа: — Каваль, каваль, натачы мне язык, каб танчэйшы быў. — Добра, — кажа каваль, — натачу. Кладзі яго на кавадла. Палажыла Баба Яга свой доўгі язык на кавадла. Каваль узяў молат і пачаў кляпаць язык. Адкляпаў так, што ён зусім тонкі зрабіўся. Пабегла Баба Яга на возера ды кліча тоненькім галаском: — Піліпкасынок, плыві пад беражок, з’еш піражок! Пачуў Піліпка і падумаў, што гэта маці яго кліча. Падплыў да берага, а Баба Яга цап яго ды ў мяшок! — Цяпер ты мяне не падманеш! — радуецца Баба Яга. I, не адпачываючы, прынесла яго дадому. Выкінула з мяшка і кажа дачцэ: — Вось ён — падманшчык! Палі ў печы, пячы яго. Каб да абеду гатовы быў. Чарадзейныя казкі 51 Сказала так, а сама пайшла некуды. Дачка запаліла ў печы, прынесла лапату і кажа Піліпку: — Лажыся на лапату, я цябе ў печ саджаць буду. Лёг Піліпка і падняў ногі ўгору. — He так! — крычыць ведзьміна дачка. — Гэтак я цябе ў печ не ўсаджу. Піліпка звесіў ногі ўніз. — He так! — зноў крычыць ведзьміна дачка. — Аяк жа? — пытаецца Піліпка. — Пакажы сама. — Дурны ты! — вылаяла яго ведзьміна дачка. — Вось як трэба. Глядзі. Легла яна сама на лапату, выпрасталася. А Піліпка за лапату ды ў печ! I засланкаю яе засланіў ды яшчэ моцна ведзьмінаю ступаю затуліў, каб не выскачыла з гарачай печы. Толькі ён выбег з хаты, бачыць: Баба Яга ідзе. Піліпка скокнуў на высокі густы белы клен і схаваўся ў галлі. Зайшла Баба Яга ў хату, панюхала — смажаным пахне. Дастала з печы смажаніну, наелася мяса, косці на двор выкінула ды пачала качацца на іх, прымаўляючы: — Павалюся, пакачуся, Піліпкавага мяса наеўшыся, крыві напіўшыся. А Піліпка адказвае ёй з явара: 52 Залатая яблынька — Паваліся, пакаціся, даччынога мяса наеўшыся, даччыной крыві напіўшыся. Пачула гэта ведзьма і аж учарнела ад злосці. Падбегла да явара і давай яго зубамі падгрызаць. Грызла, грызла, зубы паламала, а моцны явар стаіць як стаяў. Пабегла тады Баба Яга да каваля: — Каваль, каваль, выкуй мне сталёвую сякеру, а то я тваіх дзяцей паем.