КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Успомніў рыбак сваіх дзяцей і кажа: — He магу я цябе пусціць — я сам галодны і дзеці даўно есці хочуць. 3 чым я дамоў вярнуся? — Калі ты такі бедны, — кажа рыбіна, — дык засунь руку мне ў рот і дастань адтуль залаты пярсцёнак. Рыбак падумаў і кажа: — Баюся, ты мне яшчэ руку адкусіш. — He бойся, не адкушу! Пасмялеў рыбак, засунуў руку рыбіне ў рот і дастаў адтуль залаты пярсцёнак. — Што я з ім рабіць буду? — пытаецца рыбак. — Ён жа мяне не накорміць. — Нічога, — адказвае дзіўная рыбіна, — яшчэ як накорміць. Выкідай сваю дробную рыбку з чоўна і ўкінь туды гэты пярсцёнак. Чарадзейныя казкі 73 Рыбак так і зрабіў. I як толькі кінуў пярсцёнак на дно чоўна, дык там адразу цэлая куча грошай стала. Пусціў рыбак рыбіну ў возера, а сам хутчэй да берега паплыў. Скінуў на беразе кашулю, сабраў у яе грошы і пайшоў дадому. Зажыў цяпер бедны брат лепш не трэба. Пабудаваў новую хату і паклікаў гасцей на ўваходзіны. А брата не пазваў: не мог дараваць яму крыўды. Дачуўся багаты, што яго бедны брат новую хату паставіў і з гасцямі балюе. Кажа ён сыну: — Схадзі паглядзі, што ў яго там робіцца. Прыйшоў сын, паглядзеў ды бягом назад. — Ой, — кажа бацьку, — у цябе таго няма, што ў твайго брата — і хата новая, і жывёлы поўна, і на стале ўсяго хапае. Багаты аж пачарнеў ад зайздрасці. Пасылае ён зноў сына, каб паклікаў беднага брата. Прыйшоў бедны брат да багатага. — Адкуль у цябе гэтулькі дабра? — пытаецца багаты брат у беднага. — Ты, кажуць, жывеш цяпер лепш за мяне. Бядняк ілгаць не ўмеў — усё і расказаў, як было. Як пачуў гэта багаты, дык так і засвярбелі ў яго рукі. “Пайду, — думае, — і я злаўлю тую рыбіну”. 74 Залатая яблынька Узяў ён добрую вуду, сеў у новы човен і паехаў на сярэдзіну возера. Лавіў, лавіў і вывудзіўтакі дзіўную рыбіну. — He губі мяне, — просіцца рыбіна, — пусці назад: у мяне там дзеці малыя... — He, галубка, — захадзіўся багаты, — не пушчу! Дай мне такі ж пярсцёнак, які дала майму брату. — Дык брат жа твой бедны быў, ён і хлеба не меў... А табе навошта? — Як гэта навошта? He хачу, каб брат багацейшы быў за мяне! Давай пярсцёнак — і KaHep! А не, дык занясу цябе дамоў і засмажу... — Ну, што ж, — кажа рыбіна. — Бяры, калі ты такі зайздросны. Мне не шкада. Разявіла яна рот. Прагны багацей засунуў ёй у рот руку па самы локаць. Тут рыбіна як глымане зубамі — адкусіла руку і нырнула з ёю на дно возера. Вярнуўся багаты брат дамоў і без грошай, і без рукі. Так яму і трэба. СЫНОК 3 КУЛАЧОК Жылі дзед і баба. I быў у іх сынок. Ды такі малы, што зпад шапкі не відаць. He большы за кулак. Так дзед з бабай яго і звалі: сынок з кулачок. Чарадзейныя казкі 75 Паехаў аднойчы дзед араць, а бабе сказаў, каб згатавала абед ды прынесла яму на поле. Баба згатавала абед ды кажа да сына: — Каб ты быў большы, дык занёс бы бацьку абед за мяне. А так мне самой трэба ісці. А сынок падхрабрыўся і кажа: — Давай, мама, занясу абед. — Дзе табе данесці яго? — не верыць маці. — Данясу! Узяў сынок з кулачок абед, паставіў у дзедаў лапаць, сам ззаду сеў і паехаў. Едзе сабе і песенькі спявае. Прыехаў на поле, гукае бацьку: — Тата, я табе абед прывёз! Убачыў яго бацька, зарадаваўся: — Малайчына сынок! Сеў ён абедаць, а сын кажа: — Тата, пасадзі мяне на саху, я араць буду. — Як жа ты будзеш араць? — А паглядзіш, — кажа сын. Пасадзіў яго бацька на саху. Сынок з кулачок узяў лейцы ў рукі і крыкнуў на каня: — Но, сівыбуры! I пачаў араць. Ехаў дарогаю пан у брычцы. Убачыў ён такое дзіва. — Прадай, дзед, мне свайго аратага, — кажа пан. — He, пане, не прадам: гэта мой сынок. А пан прычапіўся як смала: прадай ды прадай! 76 Залатая яблынька — Я табе, — кажа пан, — дам шмат грошай. Пачуў гэта сынок, падбег да бацькі і шэпча яму: — Прадавай, тата, толькі вазьмі ў пана за мяне жменю золата. He бойся, я ад яго ўцяку... Згадзіўся дзед і прадаў пану сына за жменю золата. Узяў пан хлопчыка, пасадзіў у кішэню і паехаў. “Вось, — думае, — добрага аратага нажыў. Гэтакага ні ў кога няма. Няхай зайздросцяць мне ўсе паны!” Тым часам хлопчык прадраў панскую кішэню, цішком вылез з яе ды выскачыў з брычкі. Пан нават і не пачуў. Паехаў сабе дамоў хваліцца дзіўным аратым. Агледзеўся хлопчык, аж кругом яго густы лес. Пахадзіў ён, пахадзіў па лесе і заблудзіўся. А тут і вечар настаў. Сеў хлопчык пад елкаю і плача. Hi адсюль ні адтуль — галодны воўк. Ухапіў ён хлопчыка і праглынуў яго. Апамятаўся хлопчык, пачаў брыкацца ў воўчым жываце, пачаў крычаць: — Гэй, воўк, нясі мяне дахаты! — He панясу, — кажа воўк. — Нябось панясеш, як надакучу табе. — Паглядзім, — агрызнуўся воўк і пабег у поле шукаць авечак. Прыбягае да чарады авечак, а хлопчык як крыкне з воўчага жывата: Чарадзейныя казкі 77 — Гэй, пастухі, воўк па авечкі крадзецца! Пачулі гэта пастухі, прагналі злодзея. Ды яшчэ і сабак нацкавалі на яго. Прыбег воўк у лес і кажа хлопчыку: — Вылазь вон! — He, не вылезу, — адгукаецца хлопчык. — Нясі мяне дадому. — He панясу! — злуецца воўк. Выгаладаўся воўк ды зноў пайшоў шукаць спажывы, Але куды ні прыйдзе, усё няўдача: не дае яму хлопчык спакою. Зусім схуднеў воўк, ледзьве ногі цягае. А хлопчык усё сваё права правіць: — Нясі мяне дадому! Бачыць воўк — няма рады: панёс хлопчыка дадому. Прынёс да двара і кажа: — Вылазь. Вунь твая хата. — He, — адказвае хлопчык, — нясі на двор. Прынёс яго воўк на двор і зноў крычыць: — Вылазь! — He, нясі ў сенцы. Прынёс воўк яго ў сенцы. Тут хлопчык выскачыў вон ды як закрычыць: — Тата, хадзі ваўка біць! Выбег бацька з качаргою і забіў ваўка. Шкуру злупіў і бабе футра пашыў. А баба сасмажыла за гэта дзеду і сынку гуся. Тут і казка ўся. 78 Залатая яблынька ЗАЛАТАЯ ЯБЛЫНЬКА Жылі дзед і баба. I былі ў іх дочкі — дзедава дачка і бабіна дачка. Дзедаву дачку звалі Галя, а бабіну — Юля. Баба сваю родную дачку песціла, даглядала, а дзедаву ў чорным целе трымала і ўсё шукала прычэпкі, каб са свету яе звесці. Пайшоў аднойчы дзед на кірмаш, купіў бычкатрацячка. Прывёў дахаты і кажа дочкам: — Будзеце пасвіць яго па чарзе адна дзень і другая дзень. Пагнала ў першы дзень бычка на пашу дзедава дачка. Злая мачыха дала ёй верацяно і мех кудзелі. — Глядзі, — кажа, — каб за дзень усю кудзелю спрала, кросны выткала, палатно выбеліла і ўвечары дамоў прынесла. А калі не зробіш — не жыць табе. Вывела Галя бычка з хлява, пагладзіла па шыі і пагнала на пашу. Гоніць, а сама горкімі слязьмі заліваецца. Бычок пытаецца: — Дзеўкадзявіца, русая касіца, чаго плачаш? — Як жа мне не плакаць, бычок? Загадала мне мачыха мех кудзелі спрасці, кросны выткаць, палатно выбеліць і ўвечары дамоў прынесці... Ці ж зраблю я гэта за дзень? — He плач, — адказвае бычок, — гані мяне на шаўковую травіцу, на свежую расіцу, там мы штонебудзь прыдумаем. 80 Залатая яблынька Прыгнала Галя бычка на шаўковую травіцу, на свежую расіцу. Наеўся бычок, напасвіўся, a потым і кажа: — Цяпер кладзі мне ў правае вуха кудзелю і верацяно. А сама хукні ў левае вуха і глядзі, што будзе. Палажыла Галя бычку ў правае вуха кудзелю і верацяно, хукнула ў левае вуха і глядзіць. Аж там — кудзеля прадзецца, кросны ткуцца, палатно беліцца і ў сувой скочваецца. Як усё было зроблена, выняла Галя гатовы сувой палатна і вясёлая пагнала бычка дахаты. Злая мачыха сустрэла яе на двары: — Ну што, спрала кудзелю? — Спрала, — кажа Галя і падала ёй гатовы сувой палатна. Мачыха аж за галаву хапілася: такую работу зрабіла яе падчарка! А тут і суседкі прыйшлі — дзівяцца, якое тонкае палатно выткала Галя. Усе хваляць яе, не нахваляцца. Прыйшла чарга гнаць бычка бабінай дачцэ Юлі. Дала ёй маці верацяно і паўмеха кудзелі. — Спрадзі, — кажа, — дачушка, гэтую кудзелю і вытчы палатно яшчэ лепшае, чым выткала твая няродная сястра. Хачу, каб цябе людзі хвалілі, а не яе. Узяла Юля тоўсты дубец і пагнала бычка. Гоніць ды ўсё хвошча яго дубцом. Бычок давай кідацца тудысюды, а Юля бегае за ім, кляне Чарадзейныя казкі 81 на чым свет стаіць. Бегала, бегала і верацяно згубіла. Прыгнала яна бычка сяктак на голы выган, палажыла кудзелю, а сама спаць уклалася. Бычок пабэрсаў кудзелю нагамі і ў гразь утаптаў. Прачнулася пад вечар Юля, глядзіць — кудзеля ў гразь утаптана... Схапіла яна дубец ды давай бычка біць. Бычок пабег дахаты, і яна за ім з крыкам. Дома маці пытаецца ў яе: — Ну як, дачушка, зрабіла работу? — Ды не, — кажа дачка. — Чаму? — Бычок вінаваты. Праз яго я верацяно згубіла, а потым яшчэ ён і кудзелю маю ў гразь утаптаў... Узлавалася мачыха на бычка. Пайшла да дзеда і кажа: — Зарэж, дзед, бычка! — Ці не здурнела ты, баба? — здзівіўся дзед. — Навошта нам яго рэзаць? Тут баба як затупае нагамі, як накінецца на дзеда з кулакамі: — Калі не зарэжаш, дык я цябе выганю разам з тваёю дачкою! Нічога не парадзіш — згадзіўся дзед зарэзаць бычка. Пачула гэта Галя, пабегла ў хлеў да бычка, абняла яго за шыю і залілася слязьмі. 82 Залатая яблынька — Дзеўкадзявіца, русая касіца, чаго ты плачаш? — пытаецца бычок. Расказала яму Галя, што надумалася зрабіць злая мачыха. — He плач, дзеўча, — кажа бычок. — Лепш паслухай, што я табе параю. Як зарэжуць мяне, вазьмі маю печань і там знойдзеш залатое зярнятка. Пасадзі тое зярнятка ў садку каля хаты. Вось і ўсё. Галя так і зрабіла, як сказаў бычок. Вырасла з зярнятка яблынька з залатымі яблыкамі. Хто ні ідзе ці ні едзе каля садка — усе дзівяцца з залатой яблынькі. Ехаў аднойчы з вайны прыгожы малады гусар. Убачыў яблыньку і спыніўся. Працягнуў руку да яе, каб сарваць залаты яблык, а яблынька — дзын, дзын, дзын! — і паднялася ўгору. Апусціў гусар руку — яблынька зноў стала на сваё месца. Убачыла гэта праз акно Галя і кажа да мачыхі: — Пайду я сарву гэтаму прыгожаму гусару адзін яблычак. А мачыха як затупае на яе, як закрычыць: — Я табе галаву сарву! Схапіла яна Галю ды пасадзіла пад карыта, а ў садок паслала Юлю: няхай, думае, лепш родная дачка сарве гэтаму гусару яблыкі, можа, ён закахаецца ў яе... Чарадзейныя казкі 83 Падышла Юля да яблынькі, а тая — дзын, дзын, дзын! — і паднялася ўгору. Узлавалася Юля, начала яе лаяць апошнімі словамі. А тут якраз па двары хадзіў пеўнік. Ускочыў ён на плот і кукарэкае: