КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Спужаўся каваль, выкаваў ёй сякеру. Прыбегла Баба Яга да явара, начала яго секчы. А Піліпка кажа: — He ў явар, а ў камень! А ведзьма сваё: — He ў камень, а ў явар! А Піліпка сваё: — He ў явар, а ў камень! Тут сякера як стукнецца ў камень — уся вышчарбілася. Заенчыла са злосці ведзьма, схапіла сякеру ды пабегла да каваля вастрыць. Бачыць Піліпка — хістацца пачаў явар: надсекла яго ведзьма! Трэба ратавацца, пакуль не позна. Ляціць чарада гусей. Піліпка да іх: — Гусі, гусі, скіньце мне па пяру! Я з вамі палячу да бацькі, да маткі, там вам адплачу... Гусі скінулі яму па пяру. Зрабіў Піліпка з гэтых пёраў толькі паўкрыла. Чарадзейныя казкі 53 Ляціць другая чарада гусей. Піліпка просіць: — Гусі, гусі, скіньце мне па пяру! Я з вамі палячу да бацькі, да маткі, там вам адплачу... I другая чарада скінула яму па пяру. Потым праляцелі трэцяя і чацвёртая. I ўсе гусі скінулі Піліпку па пяру. Зрабіў сабе Піліпка крылы ды паляцеў услед за гусямі. Прыбегла ведзьма ад каваля, сячэ явар, аж трэскі сыплюцца. Секла, секла — явар — трах! — упаў на ведзьму і задушыў яе. А Піліпка прыляцеў з гусямі дахаты. Зарадаваліся бацькі, што Піліпка вярнуўся, пасадзілі яго за стол, пачалі частаваць. А гусям далі аўса. Тут і казка ўся. ГАРОШАК Жыў калісь на свеце адзін гаспадар з жонкаю. Былі ў іх два сыны і адна дачка. Рэдка ў каго былі такія працавітыя хлопцы, як гэтыя сыны. Ніколі яны не сядзелі без работы, а калі дома работы не было, то хадзілі ў чужыя землі. Яшчэ больш цікавай была іх сястра. Цяжка было знайсці такую прыгожую, такую мілую дзяўчыну. I звалася яна Ясаня. Адзін раз улетку, парабіўшы дома работу, задумалі браты пайсці ў заработкі. 54 Залатая яблынька — Калі мы не вернемся праз тры дні, — сказалі браты, — то няхай нам Ясаня прынясе есці. — Аяк жа я вас, браткі, знайду? Куды мне есці прыносіць? — спытала Ясаня братоў ужо на дварэ. — Мы будзем салому па дарозе церушыць. Па гэтай саломцы і знойдзеш ты нас. Развіталіся яны з бацькамі, з сястрою. Ідуць браты, саломку па дарозе раскідваюць, прыгаворваючы: — Будзе наша Ясаня ісці і не саб’ецца з дарогі. А ў тых месцах жыў страшны змей. У яго быў жалезны язык, вочы — як жарнавыя каменні, і гарэлі агнём. Жыў ён у палацах. Тыя палацы былі зложаны з людскіх касцей. Падслухаў змей, што казалі браты, даведаўся, навошта салому цярушаць. Пазбіраў ён гэту салому і пакідаў яе па дарозе, што ў яго касцяныя палацы вяла. “Будзе яна па саломцы ісці і ў мае палацы прыйдзе”, — думае змей. Так яно і сталася. Праходзіць дзень, праходзіць другі, — няма братоў. I трэці дзень мінуўся, а іх няма. На чацвёрты дзень сабралася Ясаня ў дарогу братам есці несці. Узяла яна хлеба, стравы і пайшла. Ідзе яна ды ідзе, на саломку прызіраецца. А дарога ўсё глыбей у лес забірае. Лес цёмны, Чарадзейныя казкі 55 глухі, нават і неба не відаць. Ідзе Ясаня, і страшна робіцца ёй. “Куды ж так далёка зайшлі яны?” — думае дзяўчына. Вось пад вечар падыходзіць яна да касцяных палацаў ліхога змея. Паглядзела Ясаня, і сэрца яе замерла ад страху: вакол чалавечыя косці ляжаць. Што ж тут рабіць? Кінулася яна бегчы назад. Бяжыць яна, бяжыць, ажно чуе — гудзе штосьці. Азірнулася — змей даганяе! Схапіў яе змей і ў свае палацы нясе. — Я цябе даўно чакаю, — кажа змей, — цяпер ты будзеш жыць са мною — ты будзеш маёю жонкаю. Плакала, прасілася Ясаня, каб пусціў яе змей, але просьба не памагла. Браты чакаюць яе на чацвёрты дзень. Чакалі, чакалі, ды так і не дачакаліся. Пайшлі яны дадому. — Чаму ж вы, — кажуць бацькам, — не прыслалі яды? Напалохаліся бацькі. — Як не прыслалі? Хіба ж не было Ясані? Спалохаліся і браты. Напэўна з Ясаняю ліха налучылася. — Пайду шукаць яе, — кажа старэйшы брат. Сабраўся і пайшоў. Ідзе ён ды ідзе па той дарозе, што саломаю пацярушана, ды не прымеціў, што гэта не тая дарога, кудою ён з братам ішоў, і дайшоў да касцяных палацаў. Сустракае сястру. 56 Залатая яблынька — Куды ж ты, братка, зайшоў? — пытае яго Ясаня. — Тут страшны змей жыве. З’есць ён цябе. Уцякай ты адгэтуль хутчэй. — Калі ўцякаць — уцякайма разам, — кажа ёй брат. — He, братка: ён чуе мой дух — ён дагоніць і зловіць нас. А адзін ты, можа, уцячэш. Толькі што яна так сказала, чуюць — як загудзе нешта, ды так моцна, што аж аглушыла іх. Глядзяць — аж то змей ляціць. — Гэта мой брат прыйшоу да нас, — кажа Ясаня змею. — Добра, — кажа змей, — вядзі ж ты яго да мяне ў госці. Увайшлі ў палацы. — Ну, жонка, — гаворыць змей, — дай нам пасмакаваць бобу жалезнага. Прынесла Ясаня жалезнага бобу. Змей як пачаў есці гэты боб, дык аж іскры пасыпаліся, а той, небарака, узяў адну бобіну ды чуць быў зубы сабе не паламаў. Пажаваў дый выплюнуў з рота бобіну. Як закрычыць тут змей: — Ты што ж гэта дабром маім пагарджаеш? Я ем, а ты не можаш? Чым ты лепшы за мяне? Сядзіць бедны госць, баіцца зварухнуцца. — Хадзем — пакажу маё багацце! Вывеў змей свайго госця на двор і павесіў яго на варотах, а потым прыйшоу да Ясані і кажа: Чарадзейныя казкі 57 — Жонка! Я павесіў твайго брата, бо ён не хацеў есці майго бобу. Залілася Ясаня горкімі слязьмі, але бядзе памагчы нічым не магла. Праз дзень ці праз два выйшла Ясаня на дарогу, бачыць — другі брат ідзе, шукаючы яе. Такая ж самая доля напаткала і другога брата. Чакаюць бацькі сыноў дзень, чакаюць другі... Так чакалі з тыдзень, а іх усё няма. Аднаго разу досвіткам пайшла жонка гаспадара па ваду. Бачыць яна — коціцца па дарозе гарошак. Падняла яго, паглядзела ды і з’ела. I вось якая сталася з ёю праява. Пачула яна, што той гарошак стаў у ёй расці. А тыдняў праз два нарадзіўся ў яе сын. I такі прыгожы ды такі вялікі, што проста дзівота! I як толькі нарадзіўся ён, дык зараз жа і закрычаў: — Мама! Дай мне есці! А голас такі грубыгрубы, што ўсе папалохаліся. Расце той хлопец не па днях, а па часінах, і за месяц вырас такі вялікі, ды яшчэ і з барадою, ажно бацька яго баяўся. Думалі, думалі, як назваць яго, якое імя даць. I назвалі яго Гарошак. Праз нейкі час кажа Гарошак бацьку: — На табе, тата, шпільку, завязі яе да каваля, няхай выкуе з яе булаву ў сем пудоў. Бацька думае сабе: “Ось дурны які хлопец: хоча, каб са шпількі яму зрабілі булаву ў сем 58 Залатая яблынька пудоў”. Але сказаць аб гэтым сыну пабаяўся. Паехаў у горад, купіў сем пудоў жалеза, завёз да каваля. — Зрабі ты, — кажа, — булаву, каб яна важыла сем пудоў. Каваў, каваў каваль булаву, насілу выкаваў. Ускацілі на воз булаву. Прывозіць яе бацька дадому. — На, — кажа, — сынок, табе булаву. I скаціў яе на зямлю. Узяў Гарошак тую булаву адною рукою ды як шыбануў яе ўгору, аж яна ў небе схавалася. Шпурнуўшы гэту доўбню, ён пайшоў у хату, паснедаў, з бацькамі пагутарыў. А потым кажа: — Ну, бацька, хадзем на двор, зараз булава вернецца. Выйшлі за хату на поле. Паглядзеў Гарошак у неба. — Бач, тата: вунь булава ляціць! He паспеў бацька зірнуць, а булава калі загудзе! Падставіў Гарошак калена. Як стукнецца аб калена булава! Трах — і пераламалася папалам. Пакруціў Гарошак галавою. — Ты, мусіць, тата, не з тае шпількі булаву зрабіў. Паехаў бацька зноў у горад, купіў сем пудоў жалеза і зноў завёз яго да каваля. Выкаваў каваль новую булаву. Прывёз яе бацька дамоў. Чарадзейныя казкі 59 Шпурнуў яе Гарошак угору, падставіў калена — булава толькі трошкі пагнулася. — Ну, гэта булава добрая, — кажа Гарошак, павесялеўшы, — цяпер жа, тата, пайду сястру шукаць. Доўга не думаючы, узяў Гарошак сваю булаву і пайшоў проста да змея. Пачуў змей вялікую сілу. Выскачыў на дарогу насустрач Гарошку. Зірнулі яны адзін на аднаго і маўчаць, як бы напужаліся адзін аднаго. Недалёка і Ясаня стаіць. Гарошак здагадаўся, што гэта сястра яго. Нарэшце кажа змей Гарошку: — Хадзем, браце, з’ямо трохі бобу. Пайшлі ў палац, садзяцца за жалезныя столікі. Як толькі сеў Гарошак на свой столік, дык гэты столік так і пасыпаўся. Здзівіўся змей і яшчэ больш спалохаўся. Падаў госцю другі столік, яшчэ мацнейшы. Але і той сагнуўся пад Гарошкам. Пачалі есці жалезны боб. Елі, пакуль усяго не з’елі. Змей аж пачырванеў, так яму моташна стала, што знайшоўся чалавек, яшчэ дужэйшы за яго. Круціўся ён, круціўся, а потым кажа: — Хадзем, брат, агледзім маё багацце. — Хадзем. Прыходзяць у гумно. Гумно вялікае. Ад сцяны сцяны не ўбачыш. Ток выкладзен меддзю. Страха на жалезныя слупы апіраецца. А на гэтых слупах вісяць два чалавекі, даўно нежывыя. 60 Залатая яблынька — Што гэта за людзі ў цябе вісяць? — пытае Гарошак. — Браты маёй жонкі, — адказвае змей. Затросся Гарошак ад злосці і гневу. — Ах ты, паганец, змяіная твая душа! To ж ты маіх братоў павешаў! — загрымеў Гарошак ды як хапіў рукамі змея, як здушыў яго ды як стукнуў, дык змей па пояс уляцеў у медны ток. Схапіў тады Гарошак сваю даўбешку ды як чахнуў змея па пераносіцы, дык той увесь юхаю заліўся. Трэснуў яшчэ раз па галаве, і дух з яго вон. Вярнуўся Гарошак дадому і сястру прывёў. KOT МАКСІМ Жылі дзед і баба. Мелі яны сына і ката. Сына звалі Марцінам, а ката — Максімам. Памерлі дзед і баба. Застаўся Марцін з катом Максімам. Марцін гультай быў вялікі, усё на печы ляжаў, а кот ежу яму насіў: то птушку дзе зловіць, то каўбасу ці сала ў суседзяў украдзе... Вось так жылі яны, жылі — згарэла хата, адна гліняная печ засталася. — Што рабіць будзем? — пытаецца кот у гаспадара. — Трэба хату будаваць. — Ат, — кажа Марцін, — навошта нам хата? Хопіць і печы. Пажылі яны з год на печы, а тут і печ развалілася. Чарадзейныя казкі 61 — Што рабіць будзем? — зноў пытаецца кот у гаспадара. — Ты, — кажа Марцін, — як сабе хочаш, a я надумаўся жаніцца: вазьму багатую жонку, яна мне пабудуе хату. — Хто за такога гультая пойдзе замуж? — смяецца кот. — Ты ж толькі любіш ляжаць на печы, у цябе і выгляд нечалавечы. — Пойдзе! — кажа Марцін. — Няма чаго смяяцца! Сама царэўна пойдзе. Ідзі, Марцін, да цара. Скажы яму — так і так, пан Марцін, па прозвішчу ГлінскіПапялінскі, сватаецца да тваёй дачкі. Ну і зрабі ўсё, як трэба: нагавары яму, што багацейшага за мяне пана ўва ўсім царстве не знайсці... — Цяжкую ты загадаў мне службу, пан Марцін ГлінскіПапялінскі, — кажа кот. — Нічога, ідзі, a то папругі дастанеш! — пагразіў яму гаспадар.