Замак пабудаваны з крапівы
Зміцер Вішнёў
Выдавец: Галіяфы
Памер: 298с.
Мінск 2010
бы наведаць адну з беларускіх мастацкіх вучэльняў. A магчыма, ім проста замест пэндзля варта ўзброіцца швабрай, каб стаць сапраўднымі перформерамі «Тахелеса». Так-так. Анічога цікавага на паверхні гэтых далоняў. На гэтых пралётах многа чухні. Зашмат па сценах поўзае абкураных блазнаў.
Сектар № 2
Трэці паверх. Збочваеш улева. Ідзеш углыб. Трапляеш на дзіўны аб’ект. Падвешаны белы ўнітаз абвяшчае пра тое, што вы трапілі на забароненую тэрыторыю мастацтва. За гэта з вас мусяць спагнаць адзін еўра. Па вафельных сценах гуляе дух распусты. У гэтых шыротах вас сустрэнуць іранскія краявіды. Вы трапіце ў лес адзінокіх дрэваў. Вы апыняцеся ў нетрах, дзе растуць суцэльныя дзіды. I ўрэшце тут вы адчуеце сябе прышпіленым матыльком.
(Іранскі мастак — гэта той, што жыве тут ад самага падзення Берлінскай сцяны. Ён бегае па калідорах адкормленым канём. Ягоныя карціны эстэтычнапошлыя альбо паранаідальна-сумныя. Прычым трэцяга няма. Ёсць толькі першае або другое. Акрамя мастака, ад пачатку заснавання мастацкага дома жыве, пэўна, і ягоны чорны абутак, куплены яшчэ ў мінулым жыцці. Магчыма, у Іране.)
Сектар № 3
Трэці паверх. Збочваеш у правы бок. Там напрыканцы тунэля цябе чакае чорны цмок. Белая пара ахутвае ягоныя рукі. Вочы ў акулярах нагадваюць ілюмінатары касмічнага карабля.
Сектар № 4
Чацвёрты паверх. Ты трапляеш у човен. Паўсюль п’яныя матросы. Сярод якараў, ланцугоў і сухой рыбы валяюцца паласатыя целы.
Сектар № 5
Пяты паверх. Тут ходзяць людзі з крыламі.
103. НАТАТНІК МАСТАКА, ЗАГЛЫБЛЕНАГА Ў БЕРЛІНСКІЯ I МЕНСКІЯ ДАЛЯГЛЯДЫ
ГМАХ. Рукі з бледнымі кручкаватымі пальцамі, растапыранымі ў форме сподачка. Крутлая галава ў шэра-плямістай кепцы. Ногі ў паласатых штанах і (халцэдонавых) геліятропных гетрах.
МАШЫНА. Фіялетавы яшчур з пукатымі бронзавымі вачыма. На скуры многа пяску і жвіру.
САМАЛЁТ. Клюст з вялізнымі вушамі, хвастом і кіпцястымі лапамі.
ЖЫЦЦЁ. Мноства стракатых малекуласкрыняў, высыпаных у бяздонную яміну.
КНІГА. Хамерыён вузкалісты.
ДРЭВА. Многа вузлоў марскіх і сухапутных. Луска.
ДРУКАВАЛЬНАЯ МАШЫНКА. Часта кажуць — «Рамонак». Але насамрэч буры дыназаўр. Многа сапсаваных пазванкоў і зубоў. Харкаецца крывёй. Сустракаецца ў заапарках.
МАРА. Стракатаматыльковае з вялізнымі лопухамі і бэзавымі пацеркамі.
КАХАННЕ. Пурпуровыя завіхрэнні. Клумбы. Акварыумы з бліскучымі карымі медузамі-зорачкамі.
НЯНАВІСЦЬ. Чорная пастка на крывых блыхатых ножках. Пішчыць. Любіць кусаць усё жывое і мёртвае.
СОНЦА. Усмешка, алычовы нос, шафранавыя вочы,
ЛЮДАЖЭРСТВА. Духоўны акт двух інсектаў. Адбываецца ў шатры пры святле паходняў. Бесперапыннае чвяканне. Зрэдку хуткі бульк. (Буль.)
СМЕРЦЬ. Гл. Жыццё.
ТЭЛЕВІЗАР. Чорная дзірка, што глытае стракатыя малекуласкрыні.
ЛЕЦІШЧА. Кавалак + кавалак.
АКАРДЭОН. Белае марыва з рознакаляровымі прусакамі і павукамі.
ПСІХБ Вялікія асобы, якіх трымаюць у бела-шэрабура-малінавых помніках старажытнасці, упрыгожаных кратамі.
РЭВАЛЮЦЫЯ. Сонм рознагаловых адэптаў, якія скокаюць з высокай скалы ў цытрынавую кіслату.
УНІТАЗ. Хатняе сонца. Вечна бурчыць. Пабульквае і абцірае лысіну.
ЖОНКА. Мастак-эскулап. Зрэдку сустракаюцца экспрэсіяністы.
ШАФА. Пяхцяр з незлічонай колькасцю валасоў, пазногцяў, зубоў і капытоў.
ПЫЛАСОС. Клешч з доўгім хабатком і акрэсленай палітычнай арыентацыяй.
КОЎДРА. Начны кокан.
ДЫРЭКТАР. Галоўны панк прадпрыемства.
частка сёмая
П’ЯНЫЯ ПЕСНІ [КАРЫСТАЛЬНІК: safa (12387484)]
Удзяцінстве мне падабалася гутарыць з пянымі.
Здавалася, што яны жывуць сярод нейкіх дзіўных рознакаляровых мыльных бурбалак. Думалася, што пянтоса можна, як джына, вытрасаць з зялёнай бутэлькі і ён будзе казаць загадкавымі шаманскімі заклінаннямі. Занатоўваць алкагольнае чарадзейства і пяныя песні я стаў, будучы ўжо дарослым. Але не забываючыся на дзіцячыя ўспаміны. Зробленыя запісы раздражнялі людзей. Праўда, гэтымі людзьмі зболыйага былі жанчыны (хлопцы зазвычай больш памяркоўныя адносна алкаголю) — хатнія гаспадыні, бухгалтаркі, інжынеркі, медычкі, гандляркі, кандуктаркі, крытыкесы, пенсіянеркі... Яны спрабавалі займацца маім выхаваннем, але з гэтага анічога не выходзіла. Бо насуперак усяму я напіваўся. I куляўся галавой у дзяцінства.
104.
Карацей кажучы, у нас трэці тост! Традыцыйна ў Беларусі яго п’юць за каханне і дзяўчат. Трэба ўстаць! Дзяўчаты могуць сядзець! Хлопцы, вы ж абаронцы айчыны! Грукніце шпорамі! Узмахніце сярэбранымі шаблямі! Пэўна, на вас блішчаць нябачныя эпалеты! Чокаемся! У вочы не глядзім! П’ем да дна! Нагбом! Трэці тост — гэта вецер, пурга, навальніца, бура! Tara — самагубства кепскага дзеля прыгожага!
105.
Скокалі яны паўсюль. Яны нават асцярожна абмацвалі дзіўнага жоўта-барвовага чалавека, які няўклюдна размахваў рукамі і нагамі і — вачыма! Яны ляталі такімі коламі па сваіх арбітах, што здавалася — сабраліся на сакрэтны шпацыр.
Гэты дзень быў асаблівы — чалавеку хацелася моцна выпіць. Звычайна ён піў па вялікіх святах. Ён любіў гарэлку.
Хутка на зялёным узгорку...
106.
[Я расплюшчваю вока і гляджу на сваю адурэлую ад бясконцай пісаніны руку. Галава ловіць расплывістую рэчаіснасць. Сілуэты накатваюцца хвалямі, яны гайдаюцца і тужліва цягнуць песню.
Побач, за сталом, сядзяць сябры і п’яна пасмейваюцца, перад намі стаіць раскаркаваная пляшка гарэлкі. Я лянотна страсаю попел з цыгарэты, заціснутай у левай руцэ, і гістэрычна паказваю язык. Дзеля каго? 3 правай рукі вывальваецца гусінае пяро, і я хапаю кілішак:
— Сябры, вып’ем за нашыя грэшныя душы!
Я ікаю, а затым паглынаю чарговую дозу алкаголю, мазгі адчуваюць прыліў энергіі, натхнення. Потым я звальваюся на крэсла, галава з’язджае ў талерку з салатай, а рука намацвае гусінае пяро і ў сакрэце ад усіх прысутных з лёгкім рыпам пачынае шкрабаць, шкрабаць...]
107.
Здаецца, што аксамітныя вершы сядзяць у вінных бутэльках. Трэба харчавацца паэзіяй. Замест відэльца — самалётны штопар. Вершы выходзяць з гукам!.. У такія хвіліны падаецца, што ты выступаеш у ролі рэаніматара. I вось патрошку-патрошку пачынае біцца сэрца верша. Яшчэ... Штучнае дыханне.. Так, усё добра — ачуняў. Вершы апавядаюць пра паралельныя сусветы, пра праход па тунэлі, шыпяць
пра надвор’е і часовы настрой. Прыемна сядзець у адзіноце на даху, размаўляючы з вечным...
108.
[Я не прыходжу ў свядомасць. Але падсвядомасцю адчуваю, што лячу ў невядомасць, і таму запаленае змесціва чарапной каробкі выдае душэўныя пакуты:
— Так, у яго было цяжкое дзяцінства, — як скрозь туман да мяне далятаюць словы замарожанай бабулькі]
109.
Мая паэзія — мёртвая царэўна.
Але сярод гэтых шматлікіх жывапісных партрэтаў і бетонавых выяваў... усё ж ТЫ. На тралейбусным прыпынку. У восеньскім паліто. Твае вочы нібы грэцкія арэхі. Дзе мой малаток? Ага...
Паглядзі ў тытунь маіх вачэй!.. У маіх руках толькі пэндзаль!.. Піка — мастака! Э-э-э-э-э... Тыцкаю пікай у грэцкія арэхі... Магчыма, ты любіш земляныя?
110.
[Я ў адключцы, рука працягвае штосьці пісаць. За сталом усе «клеяць ласты», усе лунаюць у аблачынах,
адно жоўты карлік — ён не так даўно заскочыў — жуе салату і дэкламуе прысутным вершы]
111.
Прыезд мастака Ігара Кашкурэвіча ў «Tacheles» заўсёды пазначаны рысай свята і таемнасці. Ігар з’яўляецца знянацку. Зазвычай на ім камуфляжная вопратка і заплечнік. Бываюць вайсковыя боты, бываюць і патрэсканыя кеды. Ён урачыста здымае заплечнік і пачынае выкладваць розныя пакецікі з хлябцамі, сырамі і сыркамі, зялёнымі і чорнымі маслінамі, аліўкамі... Затым ён выцягвае чыстую бліскучую французскую шклянку, якая ловіць мноства сонцаў... нібы нехта прыклаў да яе вока, а яно рассыпалася па ўсіх гранях... Шклянка — гэта рытуал. Вось Ігар узяў яе і тэатральна туды падзьмуў, нібы ў горн. Потым аднекуль з глыбіні заплечніка з’яўляецца літровая пляшка сухога белага нямецкага віна, якая зазвычай закручаная ў неверагодныя вопраткі з ручнікоў, каб захоўвалася халоднасць напою. Маленькае рыльца, што тырчыць з-пад адзежы, нагадвае жанчыну ў паранджы. I тое рыльца здаецца вельмі запацелым ад перамены месца дыслакацыі. Кашкурэвіч нагадвае дырыжора. Ён не налівае — ён ажыццяўляе таямнічы мастацкі акт! Алкаголь запіваецца вялікай колькасцю мінеральнай вады...
112.
[Я зноўку лаўлю цвярозую думку і на пэўны час прыходжу ў сябе, але гэтага дастаткова, каб выпіць з братамі па розуму. Іх некалькі чалавек — усе зялёныя, адзін нават дэкламуе вершы]
113.
Як вядома, п'янства — не алкагалізм. [Нуну, нарколагу гэта скажы, мудак.] Творчыя людзі (ды не толькі творчыя) ужываюць алкаголь са старажытнасці. Праўда, адны п'юць няшмат, а другія злоўжываюць. Можна згадаць Эрнэста Хемінгуэя. Чаго вартая ягоная гэтак званая «Фіеста»? [Скокаюць быкі... Я махаю чырвонай тканінай... Рогі б’юць мяне ў бок... Пырскае нешта гарачае, ліпкае, барвовае... На вочы наплываюць трыбуны.] Аляксандр Дзюма, нягледзячы на п'янства, у творчасці і жыцці быў мушкецёрам. [Ха-ха. Дзе мая рапіра?!! Дзе бліскучая струна? Металічныя чалавечкі на дыбачках ходзяць па вастрыі нажа.] Пра Амадэо Мадыльяні — без каментарыяў, тут хутчэй варта падыходзіць з вялікім келіхам чырвонага, бо на ягоных палотнах не проста прыгажуні, а засохлыя крывавыя медузы. Сярод беларускіх літаратараў такіх, хто зусім не выпівае, напэўна, няшмат. Я маю на ўвазе сапраўдных, а не штучных, вырабленых з каўчуку. Згадваецца Адам Глобус, які выпіваў і не выключана, што і выпівае дзесьці на старонках сваіх казак. Леанід Галубовіч
у юнацтве працаваў электрыкам, дык, па ўласных прызнаннях, проста не прасыхаў. Цяпер ягоныя сябрукі шэпчуць, што ён п'янее без алкаголю, калі прысутнічае на банкеце, — ад атмасферы. Напэўна, таму ён перайшоў на вершаваную крытыку. Па чутках, спадар Барадулін у маладыя гады любіў паспаць пад сталом, бо такім чынам натхняўся на новыя шэдэўры. А што б вы зрабілі, калі б на вуліцы да вас падышоў п'яны літаратар і папрасіў грошай?
114.
[Я палю ці гэта не я?.. He ведаю. Адчуваю адно: мяне выварочвае. Кепска, але рука нешта піша]
115.
Ад сяброў часам няма выратавання. Ы-ы-ы-ы... Буду іх маляваць у выглядзе тараканаў! Дасталі! Кожны хоча ўзняць чарку. Ды якая ж пячонка вытрымае гэтыя бясконцыя карагоды тостаў? Га? He самагонны апарат я, каб прапускаць усю гэтую алкагольную вадкасць праз свой арганізм. Ха — патлумач гэта сябрам. Кажу: я еду працаваць — у мяне, урэшце, кантракт гарыць... Ага — усміхаюцца, гады. He паверылі. Ці паверылі, але робяць выгляд, што недацямілі, пра што я... Эгаісты. Бо без мяне, разумееш, ім сумна. Сволачы, а не сябры. I дзе такіх вырошчваюць? «Дзе-дзе — у Карагандзе!» — адказваюць мне. Уяўляю карагандзінскае пухнатае дрэ-
КНІГІ ОНЛАЙН
