Замкі і людзі
Міхась Ткачоў
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 184с.
Мінск 1991
148 ЦДГА БССР, ф. КМФ5, воп. 1, спр. 1772, л. 3.
149 Карамзнн Н. М. йсторня Государства Росснйского. СПб., 1892. Т. 8, С. 19.
150 ПСРЛ. Т. 32. С. 109, 175.
151 БелСЭ. Т. 6. С. 73.
152 G w a g n і n u s A. Kronika Sarmaceye Europskiej. Ks. 3. S. 24.
153 ЦГЙА БССР, ф. 694, воп. 4, спр. 1207, л. 6, 9, 9 адв.
154 Там жа, л. 9 адв.
153 Там жа.
156 Там жа, л. 5, 7 адв., 8 адв.— 14.
157 Там жа, л. 14 адв.
158 ЦДГА БССР, ф. КМФ5, воп. 1, спр. 1766/1, л. 1—9, 10 адв., 14—49, 60, 61, 79..
159 АМГ. Т. 2. С. 414.
160 ЦГАСА, ф. 210, Разрядный прнказ, Новогородскнй стол, стб. 212, л. 1156.
161 АМГ. Т. 2. С. 468—469.
162 ЦДАСА, ф. 210, Разрядный прнказ, Московскнй стол, стб. 263, л. 234, 296.
163 АМГ. Т. 3. С. 448—450.
164 ЦДГА БССР, ф. КМФ5, воп. 1, спр. 1768, л. 5, 19, 21, 23, 24, 28, 42.
165 ЦДГА БССР, ф. КМФ5, воп. 1, спр. 1768, л. 48.
!SS Путешествне в Московню барона Августнна Майерберга // ОІ4ДР прн Московском ушіверснтете. М., 1874. Л. 201.
167 М а л ьц е в A. Н. Россня п Белоруссня в середнне XVII века. М., 1974. С. 131.
163 ЦДГА БССР, ф. КМФ5, воп. 1, спр. 1772, л. 3, 4, 26, 35.
169 Там жа, спр. 1773, л. 3, 5, 29, 32, 36; спр. 1774/1, л. 6; спр. 1775, л. 55.
170 Там жа, спр. 1774/2, л. 3—4; ЙЮМ. Т. 7. С. 127.
171 Там жа, спр. 1775, л. 14; спр. 1777, л. 1 —17, 58, 61.
172 Там жа, спр. 1777, л. 17, 19, 30, 34, 38; спр. 1778/1, л. 3, 7; ПСРЛ. Т. 35. С. 264.
173 ЦДГА БССР, ф. КМФ5, воп. 1, спр. 1778/1, л. 66—67; спр. 1779, л. 3, 6, 19, 20, 52, 54.
174 Там жа, спр. 1781/1, л. 3; спр. 1790/1, л. 1; спр. 1792, л. 3.
175 Там жа, спр. 1782/1, л. 23, 33, 37, 40; спр. 1785, л. 10, 16, 17, 23, 24; спр. 1786, л 11, 16, 18; спр. 1787, л. 16, 17, 18; спр. 1789, л. 9, 13, 14, 15, 33; спр. 1791, л. 14, 19, 21.
176 ПСРЛ. Т. 32. С. 120; Дневнмк второго похода Стефана Баторня на Россніо (1580 г.) Яна Зборовского н Лукн Дзялынского // ЧОІІДР. 1894. Кн. 1. М., 1897. С. 57; Гейденштейн Р. Запнскн о Московской войне; Б р э ж г о В. Замкі Віцебшчыны. Вільня, 1933. С. 24.
177 ПСРЛ. Т. 32. С. 125; Кннга посольская Метрнкн Велнкого княжества Лнтовского. М., 1843. Т. 2. С. 244.
178 ГАСА г. Варшавы, АР, аддзел XXV, спр. 2612, л. 37—38.
179 ЦДГА Літоўскай ССР, ф. ДА37, л. 451 адв., 452, 452 адв.; ГАСА г. Варшавы, АР, аддзел XXV, спр. 2613, л. 1—5.
180 АМГ. Т. 1. С. 521, 533; Брэжго В. Замкі Віцебшчыны. С. 24.
181 ГАСА г. Варшавы, АР, аддзел XXV, спр. 2613, л. 1—6, 12, 13.
182 РАДПБ. Калекцыя П. П. Дуброўскага. Польскія аўтографы. Арт. 152. № 42.
183 М а л ь ц е в A. Н. Россня н Белоруссня в середнне XVII века. М., 1974. С. 51;
ЦДАСА, ф. 210, Разрядный прнказ, Севскнй стол, стб. 157, л. 238; Разрядный прнказ, Новгородскнй стол, стб. 162, л. 403; стб. 212, л. 73.
170
184
185
186
187
138
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
ЦДАСА, ф. 210, Разрядный Там жа, л. 151, 249.
ЦДАСА, ф. 210, Разрядный
ЦДАСА, ф. 210, Разрядный АМГ. Т. 3. С. 269.
Там жа. С. 231.
Там жа. С. 431—432.
ЦДАСА, ф. 210, Разрядный
прнказ, Московскнй стол, стб. 276, л. 249.
прнказ, Новгородскнй стол, стб. 162, л. 498, 499.
прнказ, Московскнй стол, стб. 276, л. 249.
прнказ, Московскнй стол, стб. 317, л. 127, 313, 315.
БелСЭ. Мн„ 1973. Т. 9. С. 27.
ЦДГА БССР, ф. КМФ5, воп. 1, спр. 2515/1, л. 2.
Там жа, л. 3, 8—19.
Там жа, л. 27—28.
Там жа, л. 41, 46, 47.
ЦДГА БССР, ф. КМФ5, воп. 1, спр. 2616, л. 1—5, 15, 16.
Там жа, л. 5, 17, 18, 52, 59, 60, 108, 170—175, 176.
ЦДГА БССР, ф. КМФ5, воп. 1, спр. 2617, л. 1—4.
Там жа, спр. 2618/1, л. 1—30; спр. 2619, л. 2—35; Россня. Т. 9. С. 449.
ЦДГА БССР, ф. КМФ5, воп. 1, спр. 2620, л. 5—15, 4, 35, 37.
Там жа, спр. 2621, л. 3—49; спр. 2622, л. 3—50.
Грнцкевнч A. II. Частновладельческне города Белорусснн в XVI—
Х\ III вв. С. 49.
204 ЦДГА БССР, ф. 684, воп. 2, спр. 5939, л. 15.
205 ПСРЛ. М„ 1975. Т. 32. С. 79—80; Малнновскнй 14. Сборннк матерналов, относяіцнхся к нсторнн пановрады Велнкого княжества Лнтовского. Томск, 1901.
С. 216, 221.
206 Московскнй архнв Мнннстерства юстнцнн. М., 1913. Т. 5. С. 418—441; Подьяпольскнй С. С. Архнтектор ГІетрок Малой//Памятннкн русской архнтектуры н монументального нскусства. М., 1983.
207 Россня. Т. 9. С. 439—441. Некаторыя даследчыкі памылкова вызначаюць магутнасць себежскіх умацаванняў XVI ст. Так, Р. I. Платонава ў артыкуле «Планнровочная сіруктура Псковского прнгорода Себежа конца XVI века» піша: «Памеры валоў здзіўляюць: горадкрэмль мае вал вышынёю 16 сажняў, а вал акольнага горада—9 сажняў» (Памятннкн русской архнтектуры н монументального нскусства. М.. 1983. С. 52). На самой справе гэта вышыня вяршыні валоў над узроўнем вады Себежскага возера.
208 ГАСА г Варшавы, архіў Радзівілаў, аддзел 25, № 2612, л. 73—124.
209 МАМЮ. М„ 1913. Т. 5. С. 418—441.
210 ГАСА г. Варшавы, АР, аддзел 25, спр. 2612, л. 44—46, 115,
211 ГАСА, АР, аддзел 25, спр. 2613, л. 44—48; ЦДГА Літоўскай ССР, ф. ДА37,.
л. 467 адв.— 469 адв.
2,2 ЦДГА Літоўскай ССР, ф. ДА37, л. 469 адв. 478.
213 Там жа, л. 468; ГАСА, АР, аддзел 25, спр. 3682, л. 3, 21, 23.
214 ГАСА, АР, аддзел 25, спр. 3682, л. 32.
215 ЦДАСА, ф 210, Разрядный прнказ, Новгородскнй стол, стб. 109, л. 87, 88.
216 Там жа, л. 89, 99—102.
217 ЦДАСА, ф. 210, Разрядный прнказ, Московскнй стол, стб. 276, л. 146—147.
218 Акты Московского государства. Т. 3. С. 365, 367; ЦДАСА, ф. 210, Разрядный прнказ, Московскнй стол, стб. 322, л. 134, 135, 137.
219 Volumina Legum. Т. 4. S. 385.
220 Прут раўняўся 4,87 м.
221 ГАСА, АР, аддзел 25, спр. 3683, л. 3, 9. Падлік аўтара.
222 Там жа, л. 20.
223 Там жа, л. 21; спр. 3684, л. 18.
224 Там жа, спр. 3684, л. 43; ЦДГА БССР, ф. 694, воп. 2, спр. 5939, л. 12 адв., 13, 13 адв., 14, 16 адв., 17 адв.
225 ГАСА, АР, аддзел 25, спр. 3683, л. 20—21.
228 Там жа, спр. 3683, л. 10, 12; спр. 3684, л. 3, 8, 9; спр. 3685, л. 1, 3, 20; спр. 3686,
227 Там жа, спр. 3681/1, л. 3, 15, 25.
228 Там жа, л. 48.
229 Там жа, л. 48, 51.
230 Там жа, спр. 2620, л. 167; спр. 3690/1, л. 1, 3, 11, 18, 19; спр. 3692/1, л. 3; ГАСА, АР, аддзел 25, спр. 3692/1, л. 111.
Глава 2
1 Опнсанне бумаг н документов, храняіцнхся в Московском архнве Мнннстерства Юстнцнн. М. (без даты). Кн. 21. С. 406.
171
2 П о б о л ь Л. Д. Славянскне древностн Белорусснн. С. 386.
3 Жнвопнсная Россня. СПб., 1882. Т. 3. С. 423.
4 Т к а ч о ў М. А. Замкі Беларусі. С. 49; Грнцкевнч А. П. Частновладель«ескне города Белорусснн в XVI XVIII вв. С. 48—49; ВІІА. М„ 1968. Т. 6. С. 500 (рнс. 36).
5 АСД. Т. 1. С. 175—178.
6 АЮЗР. СПб.. 1872. Т. 7. С. 181 182; АЮЗР. Т. 14. С. 441—445, 678, 682; БЭФ. Г. 2. С. 100—102; АМГ. Т. 2. С. 384—385.
7 Архіў ЛАІГ AH СССР, кал. 114, воп. дад. 2, аддз. зах. 1, л. 1; БЭФ. Т. 2. С 80. 103.
8 АМГ. Т. 2. С. 384—385.
9 Там жа. С. 101; АСД. Т. 1. С. 391.
'° АМГ. Т. 2. С. 409.
11 АЮЗР. Т. 14. С. 699700; Россня. Т. 9. С. 487; Мальцев A. Н. Россня н Еелоруссня в середпне XVII века. М., 1974. С. 78—79, 83.
' Архіў ЛАІГ АЫ СССР, кал. 114, воп. дад. 1, аддз. зах. 1, л. 1.
13 АМГ. Т. 2. С. 425.
14 ЦДАСА. ф. 210, Разрядныіі прнказ, Московскнй стол, стб. 274, л. 47—48.
15 Volumina Legum. Т. 4. S. 231—232.
16 АМГ. Г. 2. С. 425. 442, 461; М а л ь ц е в A. Н. Россня п Белоруссня в середнне XVII века. С. 98 99; Летопнсь Самовндца. Кнев, 1873. С. 41.
17 АМГ. Т. 2. С. 463.
18 Там жа. С. 464, 467; АЮЗР. Т. 14. С. 466—468, 471—474.
19 А б е ц е д а р с к н й Л. С. Белоруссня н Россня. Очеркн русскобелорусскнх связей второй половнны XVI XVII в. Мн., 1978. С. 175, 180.
20 Там жа. С. 191.
21 ПЮМ. Вып. 17. С. 214; ПСРЛ. Т. 35. С. 242.
22 ЦДАСА, ф. 210, Разрядный прнказ, Белгородскнй стол, стб. 418, л. 645—646.
23 Там жа. л. 241.
24 АМГ. Т. 3. С. 105, 106.
25 Там жа. С. 403, 471.
26 АВАК. Г. 4. С. 47, 174.
27 ПЮМ. Т. 10. С. 147, 150, 151: РОБВГУ, А1533, л. 2 об.
28 Абецедарскн й Л. С. Белоруссня п Россня. Очеркн русскобелорусскнх связей второй половнны XVI—XVII в. С. 39.
29 РАБВДУ. А1533, л. 1, 1 об.
30 Там жа, л. 3, 3 адв., 4, 4 адв.
31 Там жа, л. 4, 4 адв.
32 ПСРЛ. Т. 35, С. .252; АСД. Т. 2. С. XIVIII; РАБАН Лнтовской ССР, ф. Б3 — 44, л. 5 об.— 6 об.
33 ПСРЛ. Т. 35. С. 259, 264—265; АСД. Т. 2. С. 204; РАБАН Лнтовской ССР. Ф. Б3 — 43, л. 2.
34 ГІСРЛ. Т. 32. С. 199; ПСРЛ. Т. 35. С. 267.
35 РАБАН Лнтовской ССР, ф. Б,—43, л. 5—8.
38 ПСРЛ. Т. 35. С. 268.
37 Грнцкевнч А. П. Частновладельческне города Белорусснн в XVI—XVIII вв. С. 222, 228.
39 РАБВДУ, А1539, л. 1—2.
39 РАБВДУ, А1536, л. 4.
40 РАБВДУ, А1536, л. 2—3.
41 РАБАН Літоўскай ССР, ф. В3—44, л. 1 адв., 2 адв.
42 Топографнческне прнмечання на знатнейшне места путешествня Ея Нмператорского ве.шчества в Белорусскяя наместннчества. СПб., 1780' С. 93.
43 ЦДГА БССР, ф. 2187, воп. 1, спр. 78, л. 59.
44 РАБВДУ, АІ538, л. 1 адв., А1535; Россня. Т. 9. С. 488.
45 Дворцовые разряды. Т. 3. С. 445; БЭФ. Т. 2. С. 80; АЮЗР. Т. 14. С. 145—146.
46 АЮЗР. Т. 14. С. 483, 485, 520; БЭФ. Т. 2. С. 115.
47 РАБВДУ, А1538, л. 1 адв.; А1532. л. 1.
48 Опнсанне документов н бумаг, храняіцнхся в МАМЮ. Кн. 21. М., (без даты гздання). С. 406.
49 АЛРГ. М„ 1800. С. 157.
50 3 н м н н A. А. Россня на пороге нового временн. М., 1972. С. 164—166; ПСРЛ. Т. 32. С. 127; ЦДАМЛІ БССР, ф. 6, воп. 1, спр. 14, л. 58 адв.; Герберштейн С. Запнскн о Московятскнх делах. СГІб., 1908. С. 326—327 (карта).
01 Россня. Т. 9. С. 387; ПСРЛ. Т. 32. С. 100; Посольство Ноанна Кобенцеля в
172
А оскве в 1575—1767 гг.//Варшавскне уннверснтетскне нзвестня. Варшава, 1896. Т. 8. С 50; БА. Т. 2. С. 290; ГБДМ. Т. 1. С. 169.
52 Россня. Т. 9. С. 109; Опнсанне путешествня в Москву посла рнмского нмператора Ннколая Варкоча с 22 нюля 1593 г.//ЧОНДР. М., 1874. Кн. 4. С. 9.
53 РАБВДУ, А1397, л. 1—15 об._
54 Там жа, л. 12—12 адв., 13—15 адв.
55 ЦДАСА, ф. 210, Разрядяый прнказ. Новгородскяй стол, стб. 212, л. 104, 106, 167.
56 ЦДАСА, Севскяй стол, стб. 157, л. 263, 230, 131.
57 ЦДАСА, Московскнй стол, стб. 262, л. 86—88; АМГ. Т. 2. С. 441.
58 ЦДАСА, Московскнй стол, стб. 262, л. 88.
59 Мальцев A. Н. Россня н Белоруссня в середяне XVII вска. С. 48; ЦДАСА, ф. 210, Разрядный прнказ, Московскнй стол, стб., 263, л. 117.