КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Прыемна і прыгожа жыць у такім пасёлку. Нездарма тым, хто яго праектаваў, архітэктарам В. Емяльянаву і Г. Заборскаму, і старшыні калгаса Ф. Сянько ў 1971 годзе прысуджана Дзяржаўная прэмія СССР. Такіх эксперыментальных пасёлкаў пакуль што не вельмі многа. Справа ж толькі нядаўна пачалася. Нічога, з часам так будуць жыць усе на вёсцы. Але і «неэксперыментальную» вёску сёння не пазнаць. Возьмем хаця б адзін досыць тыповы калгас. «Зара» Карэліцкага раёна. Бяру яго не таму, што ён адзін такі. У тым жа наваколлі і калгас імя Шчорса і «Рассвет», у іх гаспарка і клубы і ўсё іншае няшмат адрозніваецца. Есць у нас і лепшыя і горшыя. Проста з былым старшынёй гэтага калгаса, а цяпер старшынёй сельсавета Пятром Майсеевічам Шчарбаковым я асабіста знаёмы, хаця ў першы раз пішу аб ім. Есць, першы пакуль, маршрут, які злучае Мінск непасрэдна з вёскай. Гэта аўтобус «Мінск — Кайшоўка». Шчарбакоў дабіўся гэтага, абабіўшы парогі невядома колькіх кабінетаў. У калгасе свае дарогі, добры выхад на шашу, спрэс асфальтаваныя вуліцы. Яна своеасабліва прыгожая, Кайшоўка, са сваёй зелянінай, з палямі белай і чырвонай канюшыны. У вайну яна, праўда, не была разбурана — бамбілі толькі,— бо тут былі партызаны, але ўсё адно: колькі ж у гэтай вёсцы было мёртвых! У памяць іх устаноўлена ў скверы ля праўлення гранітная стэла. Яна ўся спісана з верху да нізу. Мала людзей, здавалася, не ўзняць нічога, не справіцца, захірэе Кайшоўка. А зараз тут клуб, якому стаяць бы ў горадзе, з дужа багатай і па колькасці і па гусце бібліятэкай (старшыня раней быў настаўнікам, а пасля дырэктарам школы), з пакоямі гурткоў, з глядзельнай залай, якой бы й тэатр пазайздросціў. У размове са мной П. М. Шчарбакоў скардзіўся толькі на тое, што ніяк не можа выцягнуць з горада — нават за харошую зарплату — добрага кіраўніка аркестра і драматычнага калектыву. У кайшоўцаў наладжаны таксама побыт: лазня, газавыя пліты, тэлевізары, пральныя машыны. Людзі тут дзівосныя. Гэта галоўнае. Перспектывы, якія стаяць перад рэспублікай, вельмі шырокія. Будуць развівацца малыя гарады, будзе 36 тысяч грузавых аўтамабіляў у год, будуць мільёны тон нафты, будзе 143 тысячы тон ільновалакна. Будуць прыбраны камяні з палёў, і з часам зямля наша стане зямлёй, дзе паўсюль можна прайсці босым, не параніўшы ног. Да гэтага ідзе. СЁННЯШНІ ДЗЕНЬ За апошнія гады Беларусь па колькасці навучэнцаў на 10 тысяч насельніцтва апярэдзіла Англію, Францыю, Японію, Італію і ФРГ. Тут у 1975 годзе працавала 9 442 агульнаадукацыйныя школы, 131 сярэдняя навучальная ўстанова, 31 вышэйшая навучальная ўстанова. Магчыма, нехта з вас, скончыўшы школу, паступіць ва ўніверсітэт ці ў політэхнічны інстытут, такі вялікі, што ўсе карпусы і лабараторыі яго не абыдзеш і за тыдзень, або ў Горацкую сельскагаспадарчую акадэмію з яе на дзіва дагледжанымі палямі, старажытным паркам, батанічным садам і аранжарэямі, у якіх вечныя тропікі. На Беларусі зараз працуе больш за 490 тысяч спецыялістаў з вышэйшай і сярэдняй адукацыяй. А ўвогуле ва ўсім СССР працуе 16 358 вучоных беларускай нацыянальнасці. У нас цяпер два ўніверсітэты. Другі — у Гомелі. Там зараз будуюць для яго новы комплекс, дзе чаго толькі не будзе, аж да палаца спорту і вялізных будынкаў, якія некалькімі паверхамі ўходзяць пад зямлю. А ўвогуле ў рэспубліцы шмат навукова-даследчых устаноў. Есць даследчыя інстытуты ў тых мясцінах, дзе раней іх не было. Беларускія атамшчыкі, кібернетыкі, працаўнікі вылічальнага цэнтра высока цэняцца людзьмі навукі ўсяго СССР. Акадэмія навук аб’ядноўвае звыш трыццаці навукова-даследчых інстытутаў. Упершыню выдадзена «Беларуская Савецкая Энцыклапедыя». Кіраваў гэтым выданнем лаўрэат Ленінскай прэміі народны паэт БССР Пятрусь Броўка. Рыхтуецца да выхаду сямітомная праца «Помнікі Савецкай Беларусі», у якой будуць апісаны і пададзены ў фатаграфіях і планах усе каштоўныя помнікі: ад старых курганоў і гарадзішч, ад самых даўніх вежаў да новых гмахаў са шкла і бетону, да помнікаў на магілах салдат і знішчаных фашыстамі людзей. Бо народ павінен помніць усё ў сваёй гісторыі, а хто згубіў памяць — згубіў усё. I ўсе тыя помнікі, што ўвойдуць у «Помнікі...», будуць аўтаматычна знаходзіцца пад аховай дзяржавы. Мне пашчасціла ездзіць не з адной экспедыцыяй «Помнікаў...», удзельнічаць у абмерах і фатаграфаванні старых палацаў, веж і званіц, і гэта было так цікава, што я, пэўна, яшчэ не раз паеду з гэтымі людзьмі. За апошнія гады вялікі рывок наперад зрабіла наша літаратура, многа па-ранейшаму твораць Максім Танк, Аркадзь Куляшоў, Пімен Панчанка. Многія з вас чыталі раманы Івана Мележа. «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы». Глыбокая хроніка народнага жыцця, дзе не ведаеш, чаму болей здзіўляцца: высокаму майстэрству аўтара, глыбіні яго думкі ці цудоўнай народнай мове. Або цудоўныя апавяданні выдатнага майстра Янкі Брыля ці яго раман «Птушкі і гнёзды». Пра цяжкі лёс заходнебеларускага хлопца, якога ўзялі ў польскую армію, а потым у бітве з немцамі пры абароне ўзбярэжжа ён трапіў у палон. А пасля ўцякаў з палону: адзін раз няўдала (быў выдадзены жандарам і трапіў у турэмную камеру), а пасля ўдала. I прыйшоў на радзіму, таксама ўжо захопленую ворагам, каб узяць зброю ў рукі. Ці аповесці і раманы Івана Шамякіна, пісьменніка, які жыве з народам, аддаючы яму ўсе свае здольнасці, аўтара «Крыніц», «Трывожнага шчасця», «Сэрца на далоні» і іншых вядомых твораў. Ну і Васіль Быкаў, творы якога перакладзены на многія мовы свету, пісьменнік суровы і бязмежна праўдзівы, які піша пераважна пра вайну і сам прайшоў усю вайну артылерыстам. Вы, мабыць, чыталі такія яго кнігі, як «Жураўліны крык», «Абеліск», «Сотнікаў», «Воўчая зграя» і многія іншыя. А можа, бачылі фільмы, знятыя па яго аповесцях,— «Трэцяя ракета» або «Альпійская балада». I вам, натуральна ж, спадабаліся поўныя трывог і, урэшце, шчасця, уцёкі з лагера ваеннапалонных беларускага хлопца Івана і італьянкі Джуліі. I тое, як, урэшце, яны пакахалі адно аднаго. А потым быў подзвіг і смерць Івана, які, ратуючы дзяўчыну, загінуў сам. I прыйшла вечная памяць аб ім. Або такія раманы, як «Векапомныя дні» Лынькова, вялікая эпапея партызанскай барацьбы. Ці камедыі і трагікамедыі А. Макаёнка «Выбачайце, калі ласка», «Трыбунал», «Зацюканы апостал», «Таблетку пад язык», «Святая прастата». Гэта вельмі цікавы майстар са сваім камедыйным почыркам. А за імі ішлі ўсё новыя і новыя прылівы ў літаратуру вельмі таленавітых паэтаў і празаікаў. Хваля за хваляй, няспынна, яны рабілі нашу літаратуру болып багатай, яскравай, шматграннай. Як назваць іх усіх? Гэта вытанчаны майстра верша Р. Барадулін, глыбінны знаўца чалавечай псіхалогіі В. Адамчык, Я. Сіпакоў з яго гістарычным мысленнем, мініяцюрыст нават у аповесцях Б. Сачанка, М. Стральцоў з яго ўвагай да дэталі, суровы і пяшчотны А. Пысін, жарсткавата-гуманны I. Чыгрынаў, назіральнік душы чалавека I. Пташнікаў, Г. Бураўкін з яго грамадзянскасцю, просты і шчыры ў кожным слове У. Дамашэвіч, тонкі лірык В. Зуёнак. Усіх не пералічыш, на жаль, хоць кожны варты ўпамінання. Бо пісьменнікаў у нас больш як 300. Акрамя таго, баюся даць волю сваім сімпатыям ды каго-небудзь з гэтых людзей пакрыўдзіць. А вы вось дастаньце ды чытайце. Вершамі, апавяданнямі. раманамі многіх і многіх будзеце задаволены. Людзі, што прыязджаюць да нас, часта могуць трапіць на мастацкія выстаўкі. Цяпер пабудаваны Палац мастацтваў і выстаўкі тыя будуць пастаянныя. У нас шмат мастакоў, якія адлюстроўваюць чароўную прыроду Беларусі, гераічнае яе мінулае і не менш гераічнае сучаснае. Імёны Я. Зайцава, В. Цвіркі, В. Волкава, К. Красоўскага, А. Кішчанкі, М. Савіцкага, М. Данцыга, Г. Вашчанкі і многіх-многіх іншых вядомы далёка за межамі рэспублікі. У нас цудоўныя афарміцелі кніг, яны ж і першакласныя графікі. Назаву толькі А. Кашкурэвіча, В. Шаранговіча, Н. Паплаўскую, А. Паслядовіч, А. Лось, Э. Агуновіча, Б. Заборава, У. і М. Басалыгаў, I. Капеляна. Імя ім — легіён. Як і архітэктарам, музыкантам, паэтам, мастакам дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Такая ўжо наша зямля. Шмат беларускіх кніг, што выдадзены цяпер, можна лічыць творамі мастацтва. Іх хочацца не толькі чытаць, але і глядзець. Поспехі скульптуры таксама значныя. He кажучы пра старэйшых — А. Бембеля (аднаго з аўтараў Брэсцкага мемарыяла), 3. Азгура (помнік Я. Коласу яго работы пастаўлены ў Мінску), працуюць маладзейшыя, такія, як I. Міско (помнік I. Буйніцкаму ў Празароках) і С. Вакар. Хутка перад тэатрам оперы і балета стане яго выразны, дужа паэтычны помнік Максіму Багдановічу. А глыбока рамантычны помнік Янку Купалу А. Анікейчыка? Пра Купалаўскі тэатр я вам ужо расказваў. Яму нядаўна споўнілася 50 год. Таленавіты калектыў працуе і ў Віцебску ў тэатры Якуба Коласа. Калі першыя пачастуюць агнявой і вясёлай «Паўлінкай», то другія хітраватым і гарэзлівым «Несцеркам». Ёсць у нас тэатр юнага гледача і свой, беларускі цырк. Узнікаюць новыя тэатры — і прафесійныя, і народныя. Што ўласціва нашаму тэатру апошніх год? Чым ён адметны? Вось чым. 3 60-х гадоў на нашай сцэне нібы нейкім жывушчым ветрам павеяла. Вялізная ўвага да глыбінь чалавечай душы, вострыя сацыяльныя праблемы, бязлітасная праўдзівасць у лепшых спектаклях, развіццё лепшых нацыянальных традыцый. I пры гэтым адмаўленне ад штампаў, пошукі рэжысёраў і акцёраў. I, што, можа, самае галоўнае, зусім іншая па якасці, існа нацыянальная, беларуская драматургія. Гэта творы К. Крапівы («Брама неўміручасці»), А. Макаёнка, А. Дзялендзіка, М. Матукоўскага, А. Петрашкевіча. А колькі выключных па сіле таленту і шчырасці акцёраў прыйшло за апошнія гады ў нашы тэатры! Кіно... У нас вялікая новая студыя, якая можа выпускаць шмат фільмаў у год. Вы бачылі «Чырвонае лісце», прысвечанае замаху С. Прытыцкага на правакатара. «Альпійскую баладу» і глыбока трагічны фільм «Праз могілкі» пра першыя гады акупацыі, пра гераізм і боль беларускі. Бачылі, мабыць, двухсерыйны фільм па рамане А. Адамовіча «Партызаны». Або болып новыя: «Полымя», «Руіны страляюць ва ўпор». Працуе ў нас група таленавітых сцэнарыстаў, рэжысёраў, аператараў і акцёраў, у тым ліку дзяцей (бачылі, пэўна, фільмы: «Дзяўчынка шукае бацьку» і «Пушчык едзе ў Прагу». У апошнім удзельнічалі і мядзведзі).