Змагарныя дарогі
Кастусь Акула
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 572с.
Мінск 1994
Ну. .
— Дык хадзі. Давай мне рукі. 0 так, гэту залажы за плячо. I чакай, не прытуляйся ж так, я ж табе не дзеўка. Пастаў ногі разам, і пачынаем. Я вяду. Ну, увага! Тра-та-тата-та, тара-та-тата, та-ра-та-та-та. Стой! Ногі крышку заштыўныя, быццам калкі тыя. Старайся свабадней крыху, не напінайся, каб гнуткія ў каленях былі. Ну давай яшчэ раз: та-ра-та-та-ра...
— Дык у гэтым цэлая штука?
— Ясна. Нічога тут надзвычайнага. Цяпер паспрабуй сам.
— Тра-ля, тра-ля-ля-ля...— пачаў Сымон, сам сабе падпяваючы, тупаць па ўмывальным бараку.
— Маладзец, вельмі ўдала! Бачу, што будуць яшчэ з цябе людзі. А цяпер пакажу табе танго, самым простым
* Поўны парадак (англ.).
спосабам, значыцца, глядзі, пачынаецца таксама: тра-ля-ляля, та-ра-та-та-та...
Гэткім чынам Дэмарчык, выясніўшы Сымону асновы самых простых танцавальных крокаў і паваротаў, намовіў яго ў наступную сераду пайсці разам у кавярню на забаву.
— Ведаеш,— гаварыў ён,— і мне будзе выгадней, бо калі захочаш якую дзяўчыну падчапіць, а прыйдзеш сам, дык цяжкавата. Звычайна вольныя дзяўчаты гуляць прыходзяць парамі. Дык бачыш, у чым штука. Адна ж сяброўка другой не пакіне, ніякавата, разумееш? А калі з табой, дык мы цяпер любую парачку падзелім, надта ж зручна будзе.
— I, пэўна ж, ты заўсёды больш прыгожанькую прыгалубіш?
— Аб гэтым ужо неяк памяркуем. Можа, нават у нас смак да прыгажосці не той самы. Я заўсёды прыглядаюся, ці прыгожыя ногі. А ты?
— Твар.
— Ну бачыш. I гэты арэх мы ўжо раскусілі. Пойдзеш у сераду са мной?
— Чаму ж не.
Сымон раней не браў на ўвагу забавы ў кавярні, хоць часта даводзілася, праходзячы, чуць там нейкую неразбярыху гукаў. Цяпер жа, вечарам у сераду, калі разам з Дэмарчыкам прыблізіўся й, зірнуўшы на натоўп танцораў праз акно, стаў, як укопаны на месцы, й разявіў рот. 3 кавярні даносіўся нейкі зусім несуладны, на Сымонава вуха, гукавы гармідар. Найбольш вырозніваліся саксафон, трамбон і бубен. Здавалася, што гэтыя інструменты былі расстроеныя, кожны з іх цягнуў зусім у іншы бок, не зважаючы на астатнія.
Колькі жыў, не чуў Спарыш такога. He было гэта падобнае на ніякую, веданую ім дагэтуль музыку. Сярод таго галасу можна было адрозніць нейкі мерны такт, ды і ўсяго, бо мелодыі зусім не было, ці, прынамсі, ,так Сымону здалося.
— Чаго раптам стаў? — штурхануў яго Дэмарчык.— Спалохаўся, ці якое?
— Што гэтыя музыканты там вырабляюць? Ці яны інструментаў не панаводзілі, ці з глузду з’ехалі? Няма ж ніякай мелодыі. Ці то ў мяне, можа, слухавыя органы ненармальна працуюць.
— А што, ты ніколі не чуў джаза?
— Джаза, кажаш? Недзе некалі каля вуха абабілася,
што ёсць такое нешта. Але няўжо ж гэта музыка? Гэта чорт ведае што...
— Глянь вунь на гэных людзей. Бачыш, як танцуюць? I ўсе пад такт. Значыцца, ёсць жа нейкая мелодыя й рытм. Ну, хадзем,— цягнуў Дэмарчык хлапца за рукаво.
Хаця-нехаця паплёўся Сымон да дзвярэй.
— Ну пойдзем, хаця б для цікавасці паглядзець.
У кавярні аж кішэла. На адну дзеўку выпадала каля пяці кавалераў. Дзяўчаты былі таксама вайсковымі з Кэтэрык Кэмпа, «пэсткі», як называлі іх палякі.
— Гэта «квік стэп» танцуюць. Бачыш,— паясняў услужлівы Дэмарчык.— Давай ідзём, чаго ж марудзіць...
— Дык жа дзевак няма.
— Пачакаем, пакуль наступны танец пачнецца. Толькі ж не праваронь, рот разінуўшы, бо іншыя дзяўчат пабяруць.
Пры пачатку наступнага танца Дэмарчык шмыгнуў між сціснутых у кучу людзе'й і ўжо ўчапіўся за нейкую «пэстку», што цямкала ў роце жвачку. Сымон не ўбачыў нікога вольнага й таму прыглядаўся, як іншыя выкручваюцца. Прарэзлівыя гукі музыкі дакучалі непрывыклым вушам. Ніяк не мог хлапец асвоіцца не толькі з такой мелодыяй, але нават з думкай, што такія несуладныя гукі можна было назваць музыкай.
Дэмарчык пару разоў кіўнуў Сымону галавой, каб прыблізіўся, а калі той не рушыўся з месца, сам падвёў сваю партнёрку і перадаў яму. Юнак нязручна пачаў стаўляць крокі, забыўся трымацца рытму аркестра й колькі разоў, наступіўшы дзяўчыне на ногі, прамовіў «соры». Калі танец скончыўся, знеахвочаны хлапец з палёгкаю ўздыхнуў, быццам паўкапы жыта цапом адпярыўшы.
— Слухай, мусіць, я лепш пайду дамоў. Якое ж гэта задаваленне, чорт знае што за музыка й танцы.
— Нічога, браце, дробязь гэта ўсё. He траць веры. Невялікая бяда, калі з першага разу не пайшло. Наглядай вось партнёрку й не марудзь.
Сымон намагаўся падбадзёрыцца. Калі наступнае зайгралі танга, ён у адзін міг ужо стаяў пры дзяўчыне ды, падхапіўшы яе пад рукі, пачаў больш уважна стаўляць крокі. Патрапляў і то не найгорш. Нават на ногі не ступаў. Пасмялеўшы, паспрабаваў нават убок павярнуць — таксама ўдалося. Павёў назад — выйшла зусім як трэба. Да канца танца хлапец зусім асмеліўся і з радаснай усмешкай сустрэў Дэмарчыка.
— Ну што? Ужо ўмееш?
— Братка, як стары ўсё роўна.
— А што, не казаў я табе? Будзеш яшчэ танцорам.
Пасля такой ініцыяцыі Сымон быў сталым спадарожнікам Дэмарчыка на вечарынах. Адно што ніяк не мог прывыкнуць да музыкі. Уся яна была то нейкая занадта галаслівая, то зноў жа вельмі сумна-хаўтурная. Нават самая папулярная тады ў Ангельшчыне, хвалёная й модная «Месячная серэнада» Глена Мілера зусім Спарышу не падабалася. Усяго, што прыносілі танцы, гэта нагода гутарыць па-ангельску, падлавіць колькі словаў ці зваротаў ды выйсці хоць на хвіліну на волю, пакінуўшы манатонны і невясёлы свет вайсковага жыцця.
VIII
У бараку восьмага курса школы падхаронжых Сымонавым суседам цераз прамежак між радамі пасцеляў быў нейкі Хшаноўскі. Гэта быў сярэдняга росту, фізічна добра развіты, але бледны і з вельмі паморшчаным тварам, блізу трыццацігадовы бландзін. Нічым асаблівым не вызначаўся, хіба апрача таго, што найбольш ад усіх часу пасвячаў навуцы. Кажнюсенькі дзень, на дзве ці на тры гадзіны прылёгшы й выгадна выпрастаўшыся на ўсю даўжыню пасцелі, браў сшытак з запіскамі дзённых лекцый і, прагавіта заглядаючы ў нататкі, паўголасам паўтараў то радыёвыя шыфры, то тапаграфічныя правілы. Быццам перад экзаменамі, шматлікае завучваў на памяць, проста зубрыў. За гэта й празваны быў «зубрыцкім».
— Ну, пане зубрыцкі, якую барбару ты сёння апрацоўваеш? — жартаваў не раз Сымон. «Барбара» ў радыёвых шыфрах вызначала станцыю.
Ціі-І-І-ха! — спыняў Хшаноўскі рукою суседа й малоў далей. Адно ўпэўніўшыся, што ведаў усё на сто працэнтаў, уставаў з пасцелі, адкладаў сшытак і звычайна браўся за напільнік, каб агледзець свае ногці, або прысвячаў колькі часу чаравікам, якія глянцаваў пад люстра.
Хшаноўскі не хадзіў на танцы. Затое шмат часу траціў на пісанне пісьмаў нейкай Марысыды, што пакінуў у Францыі і якую нярэдка ў апавяданнях сябрам маляваў быццам нябеснага анёла. Якое то было «золатца» і што за прыгожая «красачка» паводле Хшаноўскага! Няхай хаваюцца перад
ёю не толькі ўсе разам узятыя Рафаэлевы мадонны, але й сама незраўнаная ў харастве Венера. У дэталёвым маляванні Марыські Хшаноўскі насамперш затрымоўваўся на апісанні ножак, якія, паводле яго, быццам сам Творца ўласнай рукою вытачыў і ўдасканаліў на зайздрасць усім іншым. Далей немалую ўвагу прысвячаў гнуткаму й прывабнаму стану, не забываўся падчыркнуць вынятковыя «грудцы» і ўжо аж пад канец адтвараў у памяці «боскія» вусенкі, анёльскі выраз твару, глыбіню вачэй і пушыстыя, напоеныя водарам французскай парфумы валасы. Насалоджваўся ўспамінамі, як любіў насычаць цалункамі кончыкі Марысьчыных вушэй ды марыў аб наступнай сустрэчы. Сапраўды, слухаючы Хшаноўскага, не маглі яму не пазайздросціць, што здабыў сэрца найпрыгажэйшай на свеце жанчыны. Праўда, здымак дзяўчыны не надта каму паказваў. Адылі некаторым удалося аднойчы ўбачыць, калі нахабны Шчуроўскі бесцырымонна выцягнуў фота з раней нагледжанага таемнага месца. Тады паўсталі нейкія супярэчнасці адносна анёльскага выгляду Марыські. Хшаноўскі, сквапны на пахвалу, калі ўбачыў на тварах у сяброў крывыя міны, махаў рукою ды абвяшчаў зацікаўленым, што яны не разумеюцца на харастве так, як ён — стары й спрактыкаваны ў гэтай галіне майстра. Калі прадугледзеў, што могуць пачацца кпіны, звычайна пакідаў барак, каб, барані Божа, не пачуць якога абразлівага слова пад адрасам «мілачкі». Відаць, вельмі цаніў і нізавошта не хацеў пазбыцца ўяўленага вобраза той, хараство якой у найлепшым выпадку было адноснае да створанага аб ёй уяўлення.
Неяк Хшаноўскі, пад час рэпетыцыі аб харастве сваёй каханай, прыгадаў, што сустрэўся з ёю ў Эльзасе ў часе вайны, калі служыў у французскім чужаземным легіёне.
— To ты ваяваў у Эльзасе? — зацікавіўся Сымон. — Так.
— А дзе ж, каля якіх мясцовасцяў ваш аддзел быў у акцыі?
— Кольмар, Мюльхаўзен, наогул каля швейцарскай мяжы.
— А вы былі каля Бэльфорта ці пад Альткірхам?
— А як жа. Як наступалі з-пад Дыжону, дык аж пад Альткірхам затрымаліся на пару тыдняў. Пасля прарвалі фронт і папхнулі швабаў аж да Рэйна.
— He помніш, больш-менш калі, у якім часе гэта было? — зацікавіўся яшчэ больш Спарыш.
— Дзе? У якім месцы?
— Пад Альткірхам.
— Чакай, можа, прыпомню. Здаецца, дзесь пад канец лістапада. Так, гэта мусіла быць пад канец лістапада, бо пасля за пару тыдняў, недалёка пад Каляды, дайшлі мы да Рэйна.
— Ха-ха-ха-ха! — раптоўна зарагатаў Сымон.
— Што за смех? — наежыўся Марысьчын паклоннік.
— Дык і я ж там у тым часе быў. Ха-ха-ха-ха!
— Як то й ты? Таксама ў французскім легіёне?
— Але дзе ж там! У тым-то й справа, што я быў з другога боку.
— У швабаў?
— Як табе сказаць... гэта была беларуская дывізія, якая ў першы дзень французскага наступу без бою пайшла ў палон.
— Ты дрэні кавалак! — жартаўліва лаяўся Хшаноўскі.— Дык вось каго, значыцца, я мусіў выкурваць з тых гліняных акопаў! Вось дзе ўкрыўся мой вораг?
— Ты, братка, асцеражней! He зневажай мяне! Мусіш падзякаваць, што мае сябры і я не адстрэльваліся ды зусім не бараніліся. Чаго добрага — маглі б трапіць у цябе, такога адважнага ваяку. Пасля не давялося б табе сустрэць той боскай Марыські.
— Эх, лайдаку едэн! Ён, значыць, быў маім праціўнікам.
— Бачыш, як нашы дарогі дзіўна сышліся. Ці ты сабе ўяўляў, што некалі з франтавым праціўнікам будзеш насіць аднолькавы мундзір і спаць на суседняй пасцелі? Ха-ха-ха!
— Смешны й дзіўны гэты свет.
— Зусім заблытаны,— згадзіўся былы менскі кадэт.
КНІГІ ОНЛАЙН
