Жыць не страшна
Барыс Пятровіч
Выдавец: Медысонт
Памер: 256с.
Мінск 2008
Барыс Пятровіч
Жыць не страшна фр 3 ( к і
Мінск «Меднсонт»
2008
УДК 821.161.3-32
ББК 84(4Бел)-44
П99
Пятровіч, Б.
П99 Жыць не страшна : фрэскі / Барыс Пятровіч. — Мінск: Меднсонт, 2008. — 256 с.
ISBN 978-985-6530-95-4.
У новую кнігу Барыса Пятровіча (Сачанкі) ўвайшлі кароткія навэлы, якія маюць падназву «фрэскі». Так, фрэскі, бо пішуцца яны за адзін раз, як і малююцца ў храме — пакуль не высахла тынкоўка. I не перапісваюцца, бо нельга ўвайсьці ў адзін і той жа настрой двойчы... У гэтым зборніку вы зможаце прасачыць аўтарскае развіццё жанру: ад сюжэтнае прозы да прозы ў вершах.
УДК 821.161.3-32
ББК 84(4Бел)-44
ISBN 978-985-6530-95-4
© Пятровіч Б., 2008
© Афармленне.
СТАА «Меднсонт», 2008
Гісторыя аднаго інтэрв’ю
длячасопіса, якібудзе. Абавязкова будзе.
He сказаць, каб я моцна спяшаў, але, па ўсім, ужо спазняўся на важную сустрэчу, і таму ехаў крыху перавышаючы дазволеную хуткасць. Гэтак кіламетраў па дваццаць. Машыпа бегла паслухмяна, дарога не была слізкай, хоць пядаўна і прайшоў дробны, зусім пе летні, дожджык. Сёмае пачуццё падказвала мне, што міліцыянтаў наперадзе пяма, і я падумаў, ці пе дадаць яшчэ кіламетраў дваццаць. Каб паспець... Раптам над пустым крэслам справа ад мяпе нешта пстрыкнула ў паветры, зашыпела, пачуўся незнаёмы, саладкаваты пах, потым прабліснула бела-сіняя маланка, і я ўбачыў, што побач са мною сядзіць прыгожая дзяўчына, апрапутая абсалютна незвычайна... Я скінуў хуткасць, ды так рэзка, што той, хто ехаў за мною, абуралыіа засігпаліў і, порстка абганяючы, пакруціў пальцам ля скроні. Пабачыў бы я, што рабіў бы ён на маім месцы... Так, побач са мною, у крэсле, дзе яшчэ хвілю назад было пуста, сядзела дзяўчына гадоў... пу, гэтак, недалёка за дваццаць, у бліскучым камбінезоне, які цесна аблягаў ейпыя вабныя формы і... быў бясколерным, празрыстым... цэлафанам міліметраў у пяць таўшчынёй, які рабіў маю нечаканую спадарожніцу яшчэ прыгажэйшай.
Дзяўчына міла ўсміхнулася, кранула рукою шыю і лёгенька адхіпула з твару, а потым з усёй галавы, празрыстую скуру ці лепш проста капюшоп камбінезону, і прамовіла:
Жыць не страшна
hiaodiKu эічап^
Прашу прабачэппя. Але іначай я не магла.
Што «пе магла»?
Патрапіць да цябе...
«Нішто сабе, падумаў я, дзяўчо са мною ўжо па «ты»... I адкуль яію, такое нахабпае ўзялося?» Бывала, падвозіў я шмат каго, але піхто піколі вось так адразу не пераходзіў на «ты».
Даруй, я сапраўды іпачай пе магла. Толькі так выключпа печакана, бо тады ты пе паверыў бы мне. А цяпер павінеп паверыць я з будучыпі...
Адкуль? 3 будучыні...
...Так, з будучыпі. У мяне задапьпе ад рэдакцыі часопісу ўзяць у цябе інтэрв’ю.
А чаму б Вам не з’явіцца да мяпе дзе-небудзь у іншым месцы. Больш спакойпым. Дома, скажам, ці па адпачыпку, на рыбалцы...
Але ж ты амаль пе бываеш адзіп. Заўсёды побач нехта ёсць.
I ноччу?
Ноччу побач жопка. Уяві сабе, я...
...Ня трэба, уявіў. Дык адкуль Вы?
3 трыццатага стагоддзя.
Oro! I там яшчэ ёсць жыццё?
Як бачыш, ёсць.
I дзе ж Вашая «машыпа часу»? У кустах прыхаваная...
Япа не патрэбпая. Гэта ўсё прыдумкі пісьменыіікаў, якіх у вас называюць, здаецца, фаптастамі. Ха-ха, вось ужо сапраўды дакладна: фаптасты значыць, тыя, хто прыдумвае пе толькі тое, чаго пяма, але і чаго ніколі пе будзе ў такім выглядзе, як япы прыдумалі... Перамяшчэнпе ў часе не патрабуе грувасткага абсталявашія, пейкіх там колаў, колбаў ды мехапізмаў увогуле.
Бачу. Калі пе ў часе, дык у прасторы дакладпа... I што ж Вас цікавіць? Вам трэба менавіта я ці проста пейкая, прабачце, разумпая істота ў гэтым часе?
Менавіта ты.
I што, там, у Вашым далёка, мяне ведаюць?
He тое, каб... Я потым патлумачу.
Памятаюць настолькі, каб пасылаць журпалістаў?
Я патлумачу... потым.
I што ж тады Вас цікавіць?
Даруй, звяртайся да мяпе на «ты», мпе пязвыкла гэтае тваё знароклівае «вы» і незразумела. Яно мяне первуе. У пашым часе ўсім кажуць толькі «ты».
Добра, але ж і мне тваё «ты»таксама рэзанула.
Да гэтага прывыкнуць лягчэй такая традыцыя была і ў тваіх продкаў.
Хай будзе так. Дык што ж цікавіць журпаліста з будучыні?
Ну, часу ў пас няшмат, таму я адразу да справы. Першае пытанпе традыцыйпае: як ты стаў пісьменпікам?
Пісьмепнікам? Ну што ж, бяры асадку, паперу, камеру ці што там і запісвай, здымай...
Мне пе трэба нічога, усё са мной, ува мне, і япа міргнула вачыма, як відэакамеру ўключыла.
Даруй, я гэтак пажартаваў... Ты ж з будучыні. Разумею... Стаў, кажаш... Пісьменнікам... Я сумняваюся, што стаў. I чым далей, тым болей... Увогуле, з гэтым пытаппем ты спазнілася гадоў на дваццацьтрыццаць. Трэба было апускацца ў той час, калі я пачыпаў. Вось тады я і распавёў бы табе без сумневаў пра першае каханне і пра першы твор...
Добра, тады наколькі напісанае табой звязанае з тваёй біяграфіяй, наколькі творы аўтабіяграфічныя, жыццёвыя.
Mae творы наколькі біяграфічпыя, настолькі і небіяграфічныя. Нават выдумляючы, я пісаў пра сябе. Але і апісваючы сваё жыццё я не трымаўся праўды... Зрэшты, гэта абсалютна няважпа ні для мяне, ні для чытачоў. Тым болей, што зусім пемажлі-
Жыць не страшна
Барыс ПЯТРОВІЧ
ва, урэшце рэшт, вылучыць, аддзяліць тое, што было ад таго, што выдумана і наадварот. Бо і там, і там я, такі, які ёсць, і пе іпакшы. Ад сябе ііе схаваешся за словамі, і пе зробіш сябе лепшым ці горшым... А потым усё залежыць ад успрыпяцця кожнага асобнага чалавека, чытача. Ну вось, да прыкладу, я апішу гэтую сустрэчу з табою. Як нечакана ты з’явілася ў маёй машыне, на хуткасці... Яна, сустрэча гэтая, была, дакладней ёсць на праўдзе. Але хто мне паверыць, што гэта было насамрэч, а не мая выдумка, пе мроя?
Ніхто.
Нават ты сама праз тысячу гадоў?
He ведаю. Ды што з таго паверу я, альбо пе паверу. Нічога ад таго не змепіцца. Галоўпае не факт сустрэчы, а...
— ...Вось іменпа... Гэтак і з іпшымі сюжэтамі. Узятымі з жыцця. Ці з галавы.
Сапраўды, усё звычайна, на паверхпі... Аднак чытачоў нашых такі адказ не задаволіць.
Чаму?
Занадта проста. Давай адкажам так: аўтабіяграфічнае і выдуманае ў маіх творах арганічна спалучаецца...
Стоп-стоп-стоп... Хопіць. До... Я бачу за тысячу гадоў журпалісты зусім не змяніліся. Табе цікава тое, што сказаў я, ці тое, што хочуць пачуць чытачы?
Ёсць законы прафесіі... Я пе палежу сабе. Я выконваю заданне рэдакцыі.
Няважпа... He тлумач, калі ласка, пе трэба... Сам журналіст... Дык што яшчэ хочуць ведаць чытачы?
«Ка-лі лас-ка», як файна, трэба запомпіць... Прабач, ім цікава, чаму вашая мова, якая стала сусветнай, была ў такім запяпадзе ў дваццатым стагоддзі?
Пытапне не да мяпе. Ці мала якія часы перажывалі розпыя мовы ў сваім развіцці. Мы цяпер, пе ў сваё апраўданне, а так, дзеля прыкладу, згадваем
адроджаныя з попелу іўрыт альбо нарвежскую, чэшскую мовы... I верым у цудоўную будучыню беларускай самай мілагучнай мовы ў свеце. А таму, пачуўшы зараз твае словы, я не хачу пават казаць пра тое, што было для цябе і ёсць для мяпе, я рады за тое, што будзе!
Ох, ужо гэтыя пісьмеішікі. Ну хоць бы тое, што ў пас штампам лічаць сказаў: каланізацыя, знешнефікацыя, глабалізацыя...
Ну, калі гэта хочуць бачыць чытачы напішы сама. Ці скажы за кадрам, калі гэта відэачасопіс. Але, пагадзіся, галоўнае не прычына, а выпік. Ці не так? Для цябе ўжо не павінна быць важным, што ёсць зараз і чаму. Ці не так? Важна, што мы маем, урэшце рэшт, у будучыні. Ці не так?
Так. I тым не мепш, хачу пачуць з першых ByeHay... Чаму?
О пе, прабач, дзякуй за навіпу. Каб ты ведала, як мне прыемна: не дарэмпа значыць... Я ж думаў, ды што там: думаю, лічу, што праз стагоддзі мовы ўвогуле адамруць, як малпавы рудымепт, і людзі будуць зносіцца на ўзроўпі думак, пачуццяў.
Так і ёсць. Але пры непасрэдным, блізкім кантакце: у адным пакоі, у... адной машыне... А на адлегласці, на міжпланетпым узроўні, патрэбпыя словы. I пажадана адное мовы.
Прыемна. Бальзам на душу... Але чаму менавіта белару...
...Даруй, нечакана груба, рэзка і непрыемна, перапыніла мяне дзяўчына, тут я не адказваю, я толькі пытаю. Я й так, пэўна, сказала нешта лішняе. Ты, бачу, нічога пя чуў пра пачатак сьвету, пра сваіх продкаў-этрускаў... Даруй, але наступнае пытапне: ты сапраўды ў сваім часе такі адзінокі, сапраўды пачуваешся паўсюль самотным?
«Яе можпа зразумець, падумаў я, супакойваючы сябе, яна і так прагаварылася. Але ці не машына
Барыс ПЯТРОВІЧ
яна? А мо там усе такія... цвёрдаскурыя...» I, як мог, спакойна адказаў:
Ніхто ў мяне пра гэта піколі пе пытаўся. Здаецца, я ўсё сказаў, усё патлумачыў: і пра тое, што можна быць самотным сярод гвалту ў перапоўненым вагопе метро і песамотпым па бязлюдпым востраве... Адпак, гэта для ўсіх, агулам, для чалавецтва цалкам. А кожны паасобку бязмежна адзііютны, пават... так, пават сярод сяброў на сваім дпі пародзіпаў... I, думаю, пяма больш самотпае істоты ў сусвеце, чым чалавек. Кожпы. Сам. Адзіііы і пепаўторны... I самотнасць гэтая якраз ад разумення непаўторнасці. Непаўторнасці кожнае пражытае хвілі. Непаўторнасці кожпага асабістага лёсу... Усё астатняе штучнае, няпраўда, жаданыіе падмапуць сябе, сваю адзіноту. I мпе здаецца цяпер, чым далей будзе жыць, іспаваць чалавецтва ў цэлым, тым мацпей будзе адчуваць сваю адзіпоту самоту ў гэтым свеце кожны асобпы чалавек.
А што тады ёсць жыццё? Ці не шкадуеш ты, што нарадзіўся ў сваім стагоддзі, а пе пазней? Ці раней... Ты разумеееш: я пра шчасце быць...
Жыццё ёсць пайвялікшая выпадковасць, якая магла не стацца. I для кожпага асабіста і для чалавецтва ў цэлым аб-са-лют-на-я вы-пад-ко-васць, збег абставінаў, якія маглі пе скласціся, не быць. I трэба радавацца, што гэта здарылася, калі гэта здарылася... He ведаю, ці ёсць у мяне досвед жыцця ў іншыя часы: міпулыя ці настушіыя пе дадзена мне гэта ведаць; пе ведаю, жыў я раней і ці буду яшчэ жыць і не ведаць, што я жыў ужо ў дваццатым-дваццаць першым стагоддзях, але я шчаслівы тым, што пабыў тут і ў гэтай краіпе якраз у самы пераломны час... Вось так... Ад шчасця быць не адмаўляіося: для мяне любое быць шчасце: птушкай, травінкай, мурашом, тым болей чалавекам... Ну а застацца ў часе шчасце ўдвая.
А што ёсць абсалютнае шчасце? I ці ёсць яно ўвогуле?
Ну для пас з табою ўжо пяма, бо мы ёсць. Абсалютнае шчасце пе быць зусім. I пе мець ніякіх пытанпяў, тым болей пра шчасце... Ты згаджаешся з гэтым?