Жыць не страшна
Барыс Пятровіч
Выдавец: Медысонт
Памер: 256с.
Мінск 2008
Часопіс маскоўскі, аддрукавапы ў Фіпляпдыі, па фінскай паперы, фінскімі фарбамі — адкуль жа ў ім той пах беларускі, вясковы, зімовы: пах самагону ў адліжпы дзень? Бо даўно ўжо ў вёсцы ніхто ня гопіць самагон. Няма каму... А ў тых хто застаўся — пяма сілаў. I боўтаюць япы бражку і п’юць пеперагпапую...
Альбо купляюць гарэлку ў краме. А самагопныя апараты, гэтыя сапраўдныя творы мастацтва, гэтыя экспапаты этпаграфічпых музеяў, — паіржавелі без справы.
Кажуць, індзейцы, каб запомпіць назаўсёды нейкую падзею, нюхаюць у час, калі дзеецца яна, кветку альбо рэчыва з адметным пахам. I калі хочуць прыгадаць той шчаслівы для сябе момапт, адчыпяюць пляшачку з тым самым пахам і патанаюць у прыемпым мроіве... Няўжо і мпе цяпер, каб прыгадаць-зведаць той адмысловы пах, каб прыгадаць-убачыць той адліжпы вясковы дзепь майго дзяцінства, давядзецца купляць маскоўскія часопісы, падрукаваныя ў паўночна-сііежііай Фінляпдыі...
Фата-маргана
Твар расплыўся, нібы акварэлыіы, памалявапы на мокрай паперы, малюнак...
Нікому, „ічога пе варта было паказваць, бо ўбачылі ўсе пе тое, што бачыў я.
Там, у небе, сярод воблакаў было адію, якое вылучыў сярод іпшых я, і, пакуль усе слухалі показкі, пе спускаў з яго вачэй.
Япо змяпяла свае абрысы аддаляючыся — было падобным то на мяпе малога, то на мяне сёіпіяшпяга, то па пейкага дзядка, у якім я не хацеў пазпаваць сябе.
Калі воблака стала падобным да «Волгі», па якой мы прыехалі ў гэты лес на пікнічок, я штурхануў хлопцаў, каб яны зірпулі на пеба.
Тыя адразу, бяз словаў, зразумелі чаго я хачу ад іх, бо, падазраю, япы таксама ўпотайкі даўпо „азіралі за мною, і недзе там, глыбока ў душы, пасмейваліся з мяне, бо, заўважаў, хацелі зачапіць мяпе показкамі пра жыдоў, якія раней пры мпе пе расказвалі, хоць і ведалі, што жыдоўскае (пямецкае) ў мяне толькі прозвішча з капчаткам па «ман».
Хлопцы падпялі вочы, зачапіліся за выбранае мпой воблака і ўбачылі ў ім, як і я, «Волгу», на якой прыехалі, нават пазналі за рулём Сашку-шафёра.
«Волга» ці то стаяла, ці то рухалася — цяжка было вызначыць дакладпа.
А гэта, надзіва, аказалася самым важным для пас, бо самым спрэчным.
Я, зноў забыты, толькі пасміхаўся: людзі ўбачылі
на небе машыну, копію той, што стаяла побач, за пяць крокаў ля куста шыпшыны і ледзь пе перасварыліся ў непатрэбпай спрэчцы, бо машына ўжо дэфармавалася, як ад удару аб слуп і плыла па небе паволыіа, разам з ііішымі воблакамі, як карова ў статку.
Я бачыў раней сябе старога. I ведаю чаму: я не паеду назад у гэтай машыпе.
Вучуся
«Берегн честь смолоду, а одежду снову», — казаў адзіп расейскі класік вуснамі расейскай жа прымаўкі. Ёп пават узяў яе эпіграфам да адной сваёй гісторыі з расейскай жа гісторыі. Мы вывучалі яе ў школе, расейскамоўнай школе, якая звалася беларускай, бо знаходзілася ў далёкай ад Расеі беларускай вёсцы, куды героі расейскай гісторыі, расказанай расейскім класікам, не маглі патрапіць у свой час, бо тады, як і цяпер, гэтая вёска была толькі беларускай. Гэта потым яна стала расейскай вёскай, потым савецка-беларускай, а цяпер — проста беларускай, як і некалі, калі адбываліся падзеі, што апісаныя расейскім класікам у гісторыі з расейскай гісторыі з эпіграфам «Берегн честь смолоду, а одежду снову». К слову пра эпіграф: адразу прыгадваецца іпшы расейскі класік, які жыў да ўзгадапага ўжо расейскага класіка, і ягоны эпіграф да свайго падарожжа па сваёй жа краіне: «Чудшце — обло, озорно н лайя». Здаецца, я прапусьціў «стозевно», але куды яго прыткнуць — ня ведаю. Адное памятаю: «обло» было першым азначэньнем, «лайя» — апошнім. Значыць, альбо перад «озорно», альбо пасьля. Калі кіравацца логікай, то — да, а калі рытмікай, то — пасьля. Але хопіць пра гэты эпіграф. Нас цікавіць іншы. Бачыце, як я ўпэўнена кажу «нас», a не «мяне», бо перакананы, што зацікавіў вас — калі вы дачыталі дасюль — сваёю пісанінай пра адзін эпіграф да празаічнага твору аднаго (і, хочаш не хочаш, тут трэба казаць), — паэта. Бо хоць згаданы расейскі класік і пісаў прозу, быў ён, і застаўся ў
гісторыі расейскай літаратуры, як паэт, як класічпы паэт, як класік расейскай паэзіі, хоць і былі ў яго іншыя празаічпыя рэчы, якія ён таксама прыхарошваў эпіграфамі. I паогул ёп надта любіў эпіграфы і падбіраў іх пават да асобпых раздзелаў сваіх твораў, а ўжо да кожпага з апавядаппяў, пазвапых па тагачаспай звычцы аповесцямі, дык дакладпа. Але пра эпіграфы. Расейскі класік быў гепіялыіым ва ўсім. Нават у эпіграфах, узятых з чужых твораў, альбо у парода. Вось і тая прымаўка, якая стала эпіграфам да зпакамітага ягопага твору, скарыстана геніялыіа: узятая толькі першая частка яе — «Берегн честь смолоду», мепавіта так — «Берегн честь смолоду» і ўсё, без піякіх шматкроп’яў папачатку ці ўкапцы. А зпізу подпіс: «прымаўка», хоць тут палова яе, і без азпачэііпя — «расейская», альбо «рускага народу». Геніялыіа! Проста і з густам. Як і ўсё, што ён рабіў. Вось ад гэтай класічнай простасці я і балдзею. Заўсёды, прыгадваючы «Берегн честь смолоду, а...» я замаўкаю. До. Досыць. Dixi. Народ, часам, бывае больш шматслоўным, чымсьці ягопы гепій, і тады геній мае права паправіць, пароджапае ў пародзе, падкараціць да афарыстычнасці. Адшліфавапае ў вяках, дашліфоўвае геній, але парод свайго пе цураецца, і рэдка бывае, каб гепій адпога чалавека перамог, адолеў народпы геній, і ўрэшце рэшт пароднае перамагае, бо япо само па сабе ўжо адшліфавапае ідэалыіа і ўсё лішпяе для гепія — пе лішпяе, для яго. Таму, хоць расейскі класік і сказаў толькі «Берегн честь смолоду», па самой справе ёп сказаў: «Берегн честь смолоду, а одежду спову», хоць мпе ўслед за класікам таксама надта пе падабаецца гэтае «, а о...», хачу я таго ці не хачу, япо ёсць, япо прысутпічае ў тым эпіграфе, пазычапым расейскім класікам у расейскага пароду, але пя цалкам, а без апопшіх словаў, прычым пе пазначаючы пават хоць бы шматкроп’ем, што япы ёсць: «Берегн честь смолоду».
Геніялыіа проста.
vumvdmj эн чЬ/чж
Цэлае цела
Ніхто мпе пічога ня скажа. Бо підзе буду я. Нават той, хто будзе шукаць ня зпойдзе мяпе там. Але тыя, што запомнілі — не забудуць. Так зыптоўваецца не сумяшчалыіае. Як дзень і поч злучаюцца рапкам і вечарам і хто чыё дзіця — паспрабуй здагадайся. A можа, япы і ёсьць тыповая сучасная сям’я: бацька, маці і двое дзетак: раніца і вечар. Хлопчык і дзяўчыпка. Я ж сям’і пя маю. Я мепш, чым адзін, чым адзінка. Бо пе магу стварыць пару-двойку з другою адзінкай. Я пікчэмнасьць і месца маё толькі там, дзе ніхто і шукаць мяне ня будзе. Ніхто са мпоіо не раьвітаецца, ніхто пе закрые мае павекі. I думаю я: а ці жыў я, ці быў? Бо нікому ня стаў патрэбным. Адзіпае месца.з якога мяне ня выжыць — людская памяць. Бо пепадуладпая яна ні розуму ні пачуцьцям. Там буду жыць я. I там ніхто ніколі пе здагадаецца мяне шукаць, каб паведаміць самае важпае: ты памёр.
«Нідзе — Недзе — Надзея — Дзе я ? — я дзе? — Нідзе», — блукае мой стомлены розум і не знаходзіць адказу. Я сам заблудзіўся, я сам сябе згубіў, я сам сябе не магу знайсьці нідзе. Лётае душа па сьвеце, спускаецца ля цела, якое, пэўпа ж, было ейным, а цела тое — перухомае, значыць — цяпер не яе. А дзе ж яе? Нідзе... Недзе... He йдзе... Знойдзе... Ной це-ла. Цэла-е. Іе! Йес...
77-05
Ты піколі не думаў, што цябе так лёгка падмапуць. Ты наогул не думаў, што цябе нехта будзе падманваць. Ты пачапіў свой лепшы галыптук і пайшоў па спаткапне. Ты доўга стаяў на рагу праспекту і Савецкай і чакаў яе. Ты верыў ёй. Ты пават у думках пе дапускаў магчымай пяшчырасці. Ты ўзіраўся ў прыпыпак, ты чакаў кожны тралейбус і з надзеяй праводзіў вачыма кожпы аўтобус. Ты загадваў сабе: калі ў нумары паступнай машыпы, што пройдзе міма, будуць дзве сямёркі — значыць, яна хутка прыйдзе. Ты радаваўся ўбачыўшы 77-05 на «Жыгулях». Ты гатовы быў стаяць тут да рапіцы, але дачакацца яе.
Яна не прыйшла. Яна не прыйдзе. Яна весела смяецца цяпер з іншым. Яна не забылася пра спатканне, прызначапае табе. Япа і не збіралася на яго. Яна гулялася з табою, нібы кот з мышшу: захачу з’ем, захачу адпушчу, захачу сыта прайду міма, быццам і не заўважыўшы, як сцялася тваё сэрца. Яна магла дазволіць сабе ўсё. Яна была гаспадыняю, царыцаю і ведала гэта. Яна захацела пабачыць цябе па рагу праспекту і Савецкай. Яна праехала паўз цябе на тых самых «Жыгулях» 77-05.
Ты ўзіраўся ў нумар.
Барыс ПЯТРОВІЧ
Героі
1. Праметэй украў у багоў агонь і прыпёс людзям. Богі ня сталі забіраць агонь у людзей, а пакаралі Праметэя. Праметэй стаў злодзеем і здраднікам для адпых, героем і пакутнікам для другіх. Кім быў ён па самой справе? Ён пе ведаў, што стане героем, але тое, што яго могуць пазваць злодзеем ведаў пэўна. Дык ёп злодзей? Ён свядома ішоў па пакуты дзеля дабрабыту ішпых. Дык ён герой? Калі б ён быў простым чалавекам і зрабіў тое ж самае дзеля багоў, кім палічылі яго людзі?
Здрада свайму народу ёсць здрада, якім бы подзвігам яна ні лічылася ў чужынцаў.
У Праметэя быў час зразумець гэта. Быў час і ў людзей. Але і па сёшія зпаходзяцца здраднікі — і людзі, якія называюць іх героямі. Ці не на тое ж разлічвалі богі, калі не адабралі ў людзей агонь і пакаралі Праметэя?
2. Калі Геракл ішоў да свайго двапаццатага подзвігу, ён не ведаў яшчэ, што гэты подзвіг, будзе апошнім. Яму б спыніцца, агледзецца. Яму б напісаць мемуары. Адная справа чытаць цяпер апісанпі ягоных подзвігаў, зробленыя пасля простымі смяротнымі, і зусім іпшая паглядзець па іх ягонымі вачыма. Ужыцца ў ягоныя перажываіші, унікпуць у думкі, якія мучылі яго, калі ён чысціў Аўгіевы стайні, пачуцці, калі раздзіраў ён зяпу Нямейскаму льву... Вялікія героі звычайпа былі таленавітымі пе толькі ў адпой нейкай пэўнай справе, скажам, гераізме, але і ва ўсіх
іпшых. У іх атрымлівалася ўсё, за што б яны пі браліся. Уявім сабе, які б з Геракла мог выйсьці пісьмеішік! Талстой, пе менш. Гара-чалавек! На жаль, Геракл так і застаўся вузкім спецыялістам, які зацыкліўся на сваіх подзвігах. I сёння мы апічога акрамя гэтага пра яго пе можам сказаць. Ну быў дужым, ну быў смелым, пу быў мужпым... I толькі!?.
Жыйь не страшна
hldOdlKU ondnq 08
Сюжэт аповеду
з умоўным назовам «Мішэнь»
Нехта жыве.
Дзе? Здаецца, побач з памі, бо акаляюць яго дрэвы і нейкія камяніцы. Але (таму!) хутчэй за ўсё гэта горад. Маладая ўскраіна старога гораду, дзе камяніцы чаргуюцца з дрэвамі пядаўпяга лесу. Адпак, усё няпэўна, бо гэта пяважпа.
КНІГІ ОНЛАЙН
