Жыць не страшна
Барыс Пятровіч
Выдавец: Медысонт
Памер: 256с.
Мінск 2008
95 Жыць не страшна
Ворагі! Так ім i трэба... I мяне гэта не датычыць. Мая хата інтэрнат...
Я вельмі люблю яго. Больш за маці, за сваіх дзяцей... I я люблю толькі яго. I я! I я! I я!..
А я яшчэ больш любліо яго... А хто сумняваецца ў тым? Ніхто.
Жыць ды радавацца, радавацца і дзякаваць. Ці ж гэта нс шчасьце?
I баяцца толькі аднаго: як мы будзем жыць без Яго?
hISOdllfn ondvs 96
Мінус
У нашых кватэрах пуста як у нашых душах. У нашых кватэрах, у нашых душах толькі дзеці галодныя і хворыя. Яны ляжаць на халодных падлогах, прыкрытыя лахмапамі. I мы сыходзім з хатаў, каб толькі не бачыць іхнія пакуты. Мы даўно не можам ім нічым дапамагчы. Ці ёсць для бацькоў большае пакаранне, чымсьці гэтае?
Мы збіраемся на пляцы з надзеяй, што сёння будзе праца. Але сярод нас больш віжоў, чым працадаўцаў. Кожны дзень знікаюць тыя, хто выказаў хоць бы позіркам сваю незадаволенасць. Аднак нас не меншае: месца бацькоў займаюць дзеці. Дзіўная заканамернасць: чым болыпы голад тым больш дзяцей. Беднаму Бог пакінуў адную радасць памнажацца.
Нашыя душы раскрытыя насцеж. Нашыя кватэры даступныя ўсім. Нашыя жонкі нашыя... Нашыя дзеці нашыя... Толькі кожны з нас паасобку: сам, адзін. Кожны мужчына асобна, кожная жанчына асобна, кожнае дзіцё асобна.
Нам ніколі не быць разам. Нас ніхто не ўратуе. Мы знікнем, быццам нас і не было.
Адныя пакідаюць пасля сябе піраміды. Іншыя кнігі, музыку, храмы, замкі, дарогі, каналы, няўдзячных нашчадкаў... проста памяць.
Нас ніхто не згадае. Нават, як кепскі прыклад. Пераможцы не памятаюць. Пераможаных. Таго, чаго не было няма.
Нас не было і пакуты нашыя дарэмныя.
97 Жыць не страшна
hlHOdllfU wdvq 86
Поле
Памятаю, калі я зноў парадзіўся і выйшаў з балыііцы, па мяне пакіпуўся шум усяго свету, прыціснуў да агароджы ля аўтобуспага прыпыпку і я, глытаючы паветра, як рыбіна, выкіпутая на бераг, не мог здыхацца і патрапіць у рытм наваколыіага жыцця: яно аглушыла мяпе лётам ветру, свістам птушак, трымценнем лісця, шэптам травы, людскою гаманою; яно агаломшыла мяне сваёю мітуснёю усе некуды спяшалі: і людзі, і птушкі, і дрэвы, і жучкі, і мураш, які бег так імкліва, што вочы мае не паспявалі за ім...
Уражаны, я падумаў, што пе змагу жыць у гэтым свеце, што не зжывуся з ім, што адстану, і мне захацелася пазад, у спакой; не, не ў лона маці, не, я быў ужо амаль дарослым, але трое сутак у коме, у бяспамяцтве, прымусілі мяпе забыць усё папярэдняе існаванне і пачаць жыць нанова: не з пуля, але з нічога; мажліва, паўплывала яшчэ і тое, што вяртаўся я ў рапнюю восепь, у першыя халады, якія ранкамі шклілі лужыпы, а за ноч жаўтлілі і патроху асыпалі лісцё, і зямля ўвогуле ўжо дыхала холадам і прадчувапнем расплаты за бесклапотнае лета; і я спалохаўся раптам: як жа я буду жыць тут, дзе ўсё крычыць, шуміць, спяшаецца?
Але дарогі назад не было. Са страшным скрыпам, павісквапнем, лясканпем і грукатам падкаціўся закашляны аўтобус, мы з татам селі ў яго і паехалі дамоў. Ува мпе ўсё дрыжэла і абяцала вось-вось разляцецца, разарвацца, разбегчыся па частачкі. Мы стаялі ў пра-
ходзе і нас увесь час штурхалі нахабпыя, няўважлівыя, заклапочапыя, занятыя чымсьці сваім людзі. Настолькі самі ў сабе, пастолькі чужыя і неспагадлівыя, што я іх проста пе прызнаў за людзей. Але ж мне давядзецца жыць між імі жах! Хіба можна жыць сярод унураных у сябе, заўважаючых толькі свае болькі ды мроі істотаў? He, я не змагу жыць сярод іх...
Дома мііе спадабалася. Кватэра і спакой у ёй нагадалі мпе бальніцу, я зачыніўся ў сваім пакоі, як у палаце, лёг на ложак і ўзяўся чытаць кнігу. I ўсё вярпулася да крыніцаў сваіх: і пачуцці, і настрой, і светаадчуваіше. Зноў стала добра, спакойна, утульна: так, як памяталася, так, як жадалася. I я падумаў: не ўсё так кепска, неяк прывыкну да зменаў: паступова, няспешна, пе адразу, адпак прывыкну, зжывуся...
Зайшла мама, запаліла святло, сказала: «Чытаеш?.. кіўнула на вакно: — у цемры?.. Пара ўжо спаць, сыпок. У балыііцы ў гэты час адбой...» I я злавіў сябе на думцы, што баюся засыпаць. Упершышо ў жыцці. Бо зразумеў раптам наколькі сон падобны падобпы да смерці, і што ўва сне я сам сабе неналежу, бо можна заснуць і не прачнуцца... А я не хачу пе прачынацца.
I я абрадаваўся гэтаму страху: значыць, я ўсё-ткі хачу жыць, калі баюся памерці заснуць і не прачнуцца. Зпачыць, у мяне яшчэ ёсьць шанец застацца тут, бо мпе хацелася пабыць тут: туды, на пеба, дзе я быў і адкуль вярнуўся, я паспею. А на зямлі, можа, я што добрае зраблю для іпшых, можа, хоць аднаго чалавека навучу заўважаць клопаты бліжняга, як свае, ягоны мажлівы боль, як свой, навучу хоць некалькі чалавек рабіць справу без крыку і мітусні, спакойна, годна, з павагай да іншых, з разуменнем, што ты не адзін у гэтым свеце, што вакол цябе такія ж, як і ты, людзі і ім, як і табе, баліць, калі баліць, і добра, калі добра. Што можа быць прасцей? Гэта ўсе ведаюць, але піхто над тым не задумваецца. Бо
99 Жыць не страшна
жывуць толькі сабе і думаюць толькі пра сябе, пра сябе, пра сябе... I калі пават хоць адзіп чалавек на зямлі стане лепшым дзякуючы стасункам са мною значыць, я не дарэмпа жыў...
Я заснуў. I адразу ж прачнуўся. Ужо наступным рапкам. Заснуў прачнуўся, нібыта почы і не было зусім. Яшчэ колькі вечароў я баяўся засьшаць, а потым прывык і стаў звычайным чалавекам.
Такім, як усе.
1997-1998
«Фрэскі-2»
Сябра згадаць
А цяпер спа-аць, спа-аць, спа-аць, спа-аць... Ён выключае тэлевізар. Тушыць святло. Ідзе да ложку...
I раптам чуе кароткі — няўпэўнены, сарамлівавыбачалыіы званок. Хто ж гэтак позна прыйшоў? Адчыняе дзверы.
— Колька, ты?.. Госпадзе, Божа мой, ты зусім не змяніўся! Ну, праходзь...
Сябар ягоны яшчэ на хвілінку запыніўся ў дзвярах і ён паспеў разгледзець яго і зноў падзівіцца: Колька застаўся ранейшым, тым жа дваццацігадовым, якім ён бачыў яго апошнім разам трыццаць гадоў таму. Колька зусім не змяніўся ня толькі знешне, ён захаваў нават свае звычкі: некалі, у юнацтве, ім вельмі падабаліся шырачэзныя ўнізе штаны-«клёшы», якія тады былі надта моднымі. Клёшы тыя забаранялі, у іх не пускалі ў школу, з іх смяяліся, пра іх пісалі фельетоны. А яны з Колькам нават не ўяўлялі сабе, як гэта можна насіць вузенькія штаны-дудачкі. I яны пакляліся тады — не жартам, а ўсур’ёз — што ніколі не здрадзяць штанам-клёшам, будуць пасіць іх усё астатняе жыццё... Смешна.., Але Колька слова сваё стрымаў. А ён? Ён толькі цяпер, гледзячы на сябра, згадаў тую юначую клятву. 3 сорамам згадаў...
— Ну, праходзь...
Колька-Колька, ранак жыцця найясны!.. Ён даўно ўжо лысы і сівы, а сябар усё такі ж чарнявы ды кучаравы. I рэдкія саламяныя вусы сябравы здаюцца, як і тады, ні разу ня голенымі, хлапечымі.
— Сядай, Колька, я так рады цябе бачыць, я так рады, што ты зайшоў да мяне... Зараз я зраблю гар-
101 Жыйь не страшна
hlOOdlKU SO
бату, a ты не маўчы, гавары, гавары, расказвай я хачу цябе паслухаць...
А сябар і не маўчыць:
— Я мімаходзь. Ты даруй, што гэтак позна. Але бачу ў цябе вакно свеціцца. Дай, думаю, зайду...
— Са змены?
— Так. Да прыпынку хлопцы падкінулі. Патрульныя. А ў інтэрнат — паспею.
— Ты па-ранейшаму жывеш у інтэрнаце?
— А дзе ж. Хто простаму міліцыянту ды яшчэ халасцяку кватэру дасць. А ты абжыўся трохі, бачу. Колькі пакояў?
— Тры.
I дзеці ёсць?
— Ёсць. Двое. Дзве дачкі.
— Нармальна... Колькі ж мы не бачыліся?
— Гадоў трыццаць.
— Oro! А я тады, у той вечар ты ж ведаеш які гэтаксама ішоў дамоў пасля дзяжурства. Гляджу ў двары, у альтанцы, мітусня нейкая, валтузня. Хлопцы стаяць, рагочуць, гамопяць. Чалавек пяць... I на лаўцы нібыта нехта ляжыць. Я ў форме быў, ну і скіраваў да іх. Дакладней, хацеў проста прайсці паўз іх, каб разгледзець зблізку, што там робіцца. Падыходжу і раптам чую крык: «Мент!..». Колькі хлопцаў выскачылі з альтанкі, але спыпіліся адразу ж, а двое ў альтанцы засталіся. I бачу я, што... што гвалтуюць яны дзяўчыну. А яна і пе супраціўляецца ўжо, яна нібы і не жывая... Спыніўся я ад нечаканасці. Яны стаяць. I атрымалася нямая сцэна. Ну, як у тэатры. Цішыпя. I на мяне глядзіць... як цяпер бачу іх перад сабою, нават пералічыць магу... на мяне глядзіць шэсць параў вачэй знерухомелых. I цішыня. He, я не думаў: вось яно злачыпства. Што ўжо за героя сябе выдаваць... Я ўсчуваў сябе: і трэба ж мне было паперціся сюдою. Ці мала згвалтаванняў у дварах бывае. Па згодзе і без. А скардзяцца адзінкі. I тыя
справы «замінаюцца» хутка. Дагаворваюцца... А тут нарваўся. I пі назад цяпер, ні наперад... А сам бачу як хлопец, што дзяўчыну трымаў за галаву і рот ёй рукою заціскаў, паціху дзяўчыну адпускае і нібыта вылічвае: куды ўцякаць... Дзяўчына паволыіа-паволыіа паварочвае галаву ў мой бок, нашыя вочы сустракаюцца... Што бачу я ў іх? Просьбу дапамагчы? Жах? ...He памятаю. Я чую яе крык: «Мачы мянта! Бі!..» Я слупянею. Я ж думаў ратаваць яе. А яна... Што далей было не памятаю. Нібыта нейкі віхор наляцеў на мяне, закружыў, паваліў на зямлю. Удары, удары, удары, удары... У твар, па нырках, між пог, у твар... а потым боль і цемра...
Колька апусціў галаву. Стомлены і скрушны. Гарбата стыне нечапаная.
Маўчанне. Доўгае і такое пакутнае. Ён разумее, пра што цяпер думае сябар, ён здагадваецца, пра што сябрава самота.
— Ты ведаеш дзе зараз тыя хлопцы і дзяўчына? — пытае раптам Колька.
— He... Тады нікога не знайшлі... Ды і не шукалі іх. Шукалі іншых... Цябе ж... Толькі раніцай дворнік убачыў. Казалі, каб хоць на гадзінку раней... Бо крыві надта шмат страціў... А забойцаў... Сапраўдных так і не знайшлі. Слядоў піякіх. Пра згвалтаванне і размовы не было. Завод там побач. Кабельны. Казалі, можа, ноччу нехта крадзенае нёс адтуль, а ты нарваўся... Ператрэслі ўсіх: начальства і рабочых. Кагосьці нават пасадзілі...
— Я ведаю. Шкадую. Але што я мог зрабіць... Хлопец той з турмы так і не выйшаў. Звычайны лёс нявіннага: «певепь» і пятля...
— А «тыя», хто цябе... дзе цяпер? Я іх ведаў? Ці, можа, ведаю?
— Якая розніца... Табе гэта не трэба. Абсалютна. А мне тым больш. Скажу толькі, што жывуць яны жы-вы-я... I сем’і маюць. I хлопцы быццам бы
103 Жыйь не страшна
104 Барыс ПЯТРОВІЧ
пякепскія. Адзіп фізфак закопчыў дзяцей у школе вучыць, другі у газеце пра быццё піша, жыць вучыць, а той, што з пажом быў па заводзе працуе. I не з горшых там: майстар-умелец... А дзяўчына дачку гадуе. Адпа. Тройчы замужам была і ўсё няўдала. Але не спілася. Звычайная пяўдачпіца-жаіічыііа... ГІра тую ноч, як пра трызнеіше, як пра дурпы соп, яны забыліся даўію... У памяць пе пускаюць... Тады перадрыжэлі. А калі зразумелі, што іх і не шукаюць, калі даведаліся, што на заводзе «песуноў» трасуць, супакоіліся.
КНІГІ ОНЛАЙН
