Жыць не страшна
Барыс Пятровіч
Выдавец: Медысонт
Памер: 256с.
Мінск 2008
Вось яно: здарылася, думае ён, самае важнае здарылася. Глядзі лепш сабе пад ногі: у брудзе, у гразі, па якой ступаеш, ты хутчэй убачыш, што ты нуль, што ты нішто. Бруд ня воблакі і нават ня кававая гушчыня, бруд паказвае толькі тое, што ёсць: праўду.
Голас, што жыве ў ім, маўчыць. Бо дабіўся свайго. Бо зноў прыпізіў яго, апусціў з пябёсаў на зямлю. А, можа, яму таксама сорамна?.. Голас маўчыць, хоць яны — «сіямскія блізняты», якія створаныя дзеля таго, каб спрачацца між сабою. Як дзепь і ноч.
Любая згода ёсць шэрасць і для іх смерць. Бо шэрае — ня ёсць самастойнае, хоць і самадастатковае.
Воблакі тым часам чырвапеюць...
...А як прыгожа было ў класіка: пасля таго, як усё здарылася, як ГЭТА адбылося — яна ўбачыла неба, а ён зямлю...
У іх было інакш. Ён глядзеў на неба, а ўбачыў бруд і гразь. А што ўбачыла яна?..
I не спрачацца
Ён любіў казаць: «Ад чытанпя добрай кнігі я атрымліваю большае задавалыіеіше, чымсьці ад флірту з жанчыпаю». Пад словам «флірт» ён разумеў усё, што бывае ўласпа пасля таго — ажпо да аргазму. У адказ па гэта адныя, шматзпачпа пасміхаліся, іншыя рабілі сур’ёзпы і глыбакадумпы выраз твару, а большасць пе звяртала на ягоііыя словы піякой увагі: маўляў, каб вылучыцца арыгіпалыіасцю, чалавек можа ляппуць і не такое. I толькі адзін урач адпойчы паспрабаваў аспрэчыць яго: «Ты параўноўваеш непараўпалыіыя, у прыпцыпе, рэчы».
Ужо за гэтае: «у прыпцыпе», ён хацеў заехаць супярэчпіку ў сківіцу, але стрымаўся. Скептычна падцяў вусны і адышоўся ўбок. Чалавек, які гаворыць «у прынцыпе» яму быў пецікавы адпачатку, і даводзіць такому відавочпае — сваю аксіёму — ён пе хацеў. Тым больш, што казаў ён вобразпа. А ўрач успрымаў — капкрэтна. Зрэшты, як і большасць з тых, хто звычайна адмоўчваўся. Асабліва мужчыпы, якія спазналі ўжо, што ёсць жанчыпа, а што ёсць кніга, хай сабе і «добрая», ведалі яшчэ з малепства. Яго палохала такое разумеіше, адпак ён не мог пічога супрацьпаставіць. Бо, па-сутнасці, сваімі словамі, ён не адмаўляў жанчыну і тым больш пе прыніжаў яе, не абражаў... Мажліва, ён пяправілыіа будаваў фразу. Калі б ён казаў: «Ад флірту з жанчынай я атрымліваю мепш задавалыіення, чымсьці ад чытапня добрай кнігі», — тады б гублялася парадаксалыіасць, але мэта выказвапыія была б на далоні: веліч кнігі — праз неаспрэчную веліч жанчыпы... I ўсё ж...
...I ўсё ж аднойчы адзін суразмоўца шчыра і горача падтрымаў яго.
Гэта была жанчына.
Людзі, якія таксама мысляць канкрэтна, пэўна ж, адразу ўявілі яе лесбіяпкай. He, ніколечкі, абсалютпа не. Проста яна пакахала яго — такога, якім ён быў, якім бачыла яго і чула. Яна любіла слухаць любыя ягоныя развагі і слухаючы — млела ад мілосці. А ўжо калі ёп квола, выпадкова пават, дакранаўся да яе альбо браў за руку — яна трымцела ўсім стапам, яна палала, яна згарала, яна раставала...
Ці заўважаў гэта ён — глушэц на такавішчы? Ці адкладваў убок кнігу — адну з чарговых улюбёпых кніг, якім здраджваў з лёгкасцю дон жуана?
Заўважаў... Яшчэ як заўважаў! Цела ягонае таксама было напятае ў тыя моманты. Але зусім не так, як пры чытанні ўпадабанае кнігі... Аднак госці разыходзіліся, ён заставаўся адзін. I зноў аддаваўся кпізе. I яму было добра. Лепш, чымсьці з жанчынаю, спытаеце? Самому сабе, а не на публіцы, не дзеля куражу, ён быў прызнаўся, што жанчына хвалюе яго больш... Але аднойчы...
...Але аднойчы ён пачуў ад маладога паэта, што той ад складання верша атрымлівае больш асалоды, чымсьці ад палавога акту. Ён пасміхнуўся на гэта. Выключыў тэлевізар і разгарпуў паэтаву кнігу. Паэт і сапраўды лётаў высока ў аблоках, і гэта — адчуванне палёту, лёгкасці ды волі — панавала ў вершах. Асабліва раскаваны быў паэт у радках пра каханне і жанчын. Тут ён дазваляў сабе шмат, прынамсі, больш, чымсьці ў ложку... Гульня словамі, раскідванне вобразамі, збоі рытму... Гэта ўсё добра. Але калі натхненнем служаць ананізм ды начныя палюцыі — дык навошта несці гэта ў вершы?.. I тады...
...I тады ў кавярні ён наўмысна сустрэў знаёмага тэатральнага рэжысёра, якога ўсе называлі «блакітным». Расказаў пра сябе і паэта. Рэжысёр жвава
113 Жыць не страшна
зацікавіўся і прапанаваў: «Давай па тваім жыцці і паэтавых вершах я пастаўлю спектакль. Мой герой будзе жыць у вялікім і тлумным горадзе. Ён будзе доўга ды безвыпікова шукаць кахаппе. У яго будзе шмат жанчып. Шмат, аднак...» Ён зразумеў, да чаго хіліць рэжысёр, і перапыніў яго: «Вось табе кніга, стаў п’есу, але без мяне...».
Ёп пайшоў дадому, у пад’ездзе дастаў са скрыпкі свежую газету, у ліфце разгарнуў яе і прачытаў: «Ад кампутара я атрымліваю большы кайф, чымсьці ад зносінаў, з мужчыпамі...», — пісала дзяўчыпа. Да горла імгненпа падкацілася брыдота, і ёп адкіпуў газету — яна ўзмахнула старонкамі і апусцілася пад ногі вялізііым загалоўкам уверх: «Беларусаў стала менш за 10 мільёнаў...». I ніжэй: «Калі тэмпы зніжэння насельніцтва захаваюцца — да канца стагоддзя нацыя можа зпікнуць зусім...» Ён абыякава падняў газету, скамечыў яе і, выходзячы, кінуў у сметнік.
Дома, між прачытаных і непрачытаных кніг, ён знайшоў стары пататнік з тэлефонам той самай жанчыны, што некалі млела ад аднаго ягонага дотыку. «Таня?.. — перапыталі ў слухаўцы. — Ах, Таня!.. — прыгадалі: — Таня год таму памерла...»
Мост пабудаваць
Босыя старэчыя ногі ў вадзе не мокнуць, а толькі мерзнуць і робяцца белымі, як у нябожчыка — сінія жылкі выпінаюцца на іх, разбягаюцца, бы рачулкі на мапе...
Ён думае так седзячы па беразе і гледзячы то на свае погі, то на мост, які, выгпуўшы спіну нібыта котка ў салодкай млосці, вісіць высока пад хуткаплыннай ракою. Казкавай прыгажосці ды лёгкасці мост — ненатуральны ў гэтай палескай далечы: быццам чараўніком перакіпуты адпекуль з-пад Парыжу.
Мост і сапраўды незвычайпы: абапіраецца ён толькі на берагі, хоць рака пад ім даволі шырокая. I таму можна падумаць, што япа суднаходная. Але ён ведае: вялікіх караблёў гэтая безыменная на мапе рачулка ня бачыла ніколі і плавалі тут калісьці хіба прасмоленыя лодкі ды чоўны мясцовых жыхароў, a цяпер боўтаюцца зрэдку гумавыя надзіманкі гарадзкіх рыбакоў. Проста архітэктар быў з мясцовых, левабярэжпых, што выбіўся ў людзі, і вырашыў увасобіць арыгінальны праект на радзіме, каб пакінуць памяць землякам.
Мост зьвязвае дзьве маленькія вёсачкі, і яго ўвогуле магло б ня быць, бо пейкай грамадзка-гаспадарчай важнасьці ён ня меў. Пабудавалі яго на грошы, ахвяраваныя другім земляком, дакладней зямлячкай — з вёскі на правым беразе: яна атрымала прэмію як актрыса за галоўную ролю ў зпакамітым фільме.
Некалі яна і будучы архітэктар жылі ў вёсках на розных берагах гэтай рачулкі — мелкай для параходаў
115 ’ЯНыць не страшна
ды глыбокай людзям. Вучыліся ў адной школе, куды яна хадзіла пешкам, а яго ды іпшых аднавяскоўцаў вазілі ў аб’езд на калгаснай машыне.
Лодкі ў яго пе было. Улетку ён, бывала, пераплываў рэчку да яе, трымаючы ў адіюй руцэ над вадою сваю вопратку, а ўзімку пераходзіў па лёдзс. Ранняй вясною і ў позшою восень вечарамі яны сядзелі на сваіх берагах, глядзелі адно па адпое і марылі пра мост.
Рака і разлучыла іх урэшце: ён паступіў у архітэктурпы інстытут па поўдні, япа ў тэатральны на поўпачы...
Цяпер гэтым мостам амаль піхто не карыстаецца. У ягонай вёсцы засталося жыць некалькі старых бабулек, якія праз мост раз на тыдзень дыбаюць у краму па хлеб. У яе вёсцы ёсць явічэ і моладзь, але хадзіць на другі бераг, у пустую вёску ім няма патрэбы.
Дзяржава на шасейцы кіламетраў за пяць адсюль пабудавала звычайны бетонны мост і ўвесь транспарт ездзіць там. А да гэтага моста і з аднаго, і з другога боку ўецца толькі вузкая сцяжыпка між густой высокай травы.
Пройдзе час і яна зарасьце.
Кватэру памяняць
«Ідзі і забі!» — пачуў ён і ўбачыў у сваіх руках сякеру. Куды ісці і каго забіваць ён ведаў.
Спусціцца трэба было на адзін паверх. Там жыла Аксапа з дачкою.
Ногі пя слухаліся — падгіналіся і раз’язджаліся, але рукі трымалі сякеру ёмка, упэўнена.
Дзверы сваёй кватэры пакінуў расчыпенымі. Лесвіца ўніз падалася ямінай: ён бачыў толькі першую прыступку, а далей — цемра. Пакуль сыйшоў — двойчы ўпаў і разбіў калена.
Аксана адамкнулася, не стрымалася і войкнула, убачыўшы яго голага і з сякераю.
«Прыпёс вось...», — нібыта вінавата прамовіў ён, бо згадаў, што сякеру гэтую некалі браў у яе.
Аксана вызірнула на пляцоўку і ўцягнула яго за руку ў кватэру. Бачыла яна яго рознага, у тым ліку і такога вось у чым маці нарадзіла. Ён займеў моду прыходзіць да яе гэтак і п’яны, і, было, цвярозы. He саромеўся ні суседзяў, ні малой дачкі. Любіў стаць у дзвярах голы і пагойдваючы худымі клубамі, каб матляўся маятнік, казаць: «Ну што, падабаюся я табе?!»
Ен быў маладзейшы за Аксану. Бацькі яе рапа, ў адзін год памерлі. I яна ў дваццаць два, ледзь скончыўшы інстытут, засталася адна ў кватэры і на свеце. Замуж адразу не змагла выйсці, а потым звыклася адзіноце.
Ёп пасяліўся ў кватэры над ёю гадоў восем таму. Адзінокі сусед памёр і ЖЭС аддаў пакой яму — як
117 "Яііыйь не страшна
саіітэхніку. 3 год ён прыглядаўся да Аксаны, а затым адіюйчы ўвечары прыйшоў п’япы і голы. Яна, здзіўленая і агаломшапая, замест таго, каб зачыніцца, упусціла яго да сябе.
Дачка, Валечка, была іх агулыіаю. Гэта ведалі ўсе ў доме.
Калі дачушка падрасла і прыйшоў ёй час ісці ў школу, Аксапа вырашыла, што жыць гэтак далей нелыа: дзяўчыпка ўжо шмат разумее. Яна пачала шукаць абмен кватэраў, каб з’ехаць ад яго.
Хацела — на іншы край гораду, куды ён, хай і мог бы прыязджаць, але ж ня голы. Рабіла гэта ўпотайкі, цішком, адпак ёп пейкім чынам даведаўся: зпайшліся «добразычліўцы» ў ЖЭСе.
Ен зайшоў у гасцёўню — дачка глядзела «Калыханку», зірпула на яго скосу і не павіталася. Іпшым яна яго, мусіць, і не бачыла, але ўжо ведала, што гэта непрыгожа. Сеў на край крэсла, раскірэчыўшы ногі, паклаўшы локці на калені і не выпускаючы з рук сякеру.
«Давай пакладу», — вачыма паказала Аксана на сякеру.
«Пачакай», — адмахнуўся ён.
Аксана хадзіла да дактароў і расказвала пра яго. «Хвароба, эксгібіцыяпізм, — казалі дактары, — прыйдзіце да нас разам з ім, паглядзім, мо і падлечым...»
Але як жа яна яго, па-сутнасці чужога чалавека — ня мужа! — прывядзе да іх? Намякнула — толькі фыркнуў у адказ.
КНІГІ ОНЛАЙН
