Жыць не страшна
Барыс Пятровіч
Выдавец: Медысонт
Памер: 256с.
Мінск 2008
Жыццё ягонае цячэ спакойна, размерапа, без імклівых паскарэішяў, хоць і не ўсё ў ім прадумана і бываюць нечаканасці, якія ставяць героя ў пекамфортнае яму становішча. Выблытваецца ёп няўмела, як муха з павучыпня, толькі заблытваючыся яшчэ больш. Жыццёвая твань засмоктвае яго ўсё глыбей і нарастае (разам) папружаіпіе ў творы: быццам нехта струну нацягвае, і вось момапт і — дзьшь! — яна ірвецца. На самай высокай (для сябе) ноце.
Струна ірвецца, але тут пе азпачае гэта смерць героя. Ён жыве. Ён сам накручваў гэтую струну і яна балюча сцебапула яго па пальцах. Струпа тут (як і балота, як муха ў павучыпыіі) паралелыіы вобраз, які дазваляе трымаць у творы ўнутраную папругу і не выпускае са свайго павучыішя чытача.
Усё, што адбываецца з героем — звычайпае аж да натуралістычнасці. (Занатоўваю думкі і ўвесь час згадваецца Джойс, але джойсаўшчыны ў творы не павінна быць, як і кафкаўшчыны ці камюзму, хіба толькі ў такой ступені, у якой усё гэта ёсьць у жыцці, а пе ў літаратуры). Герой збіраецца класціся спаць. Мы застаем яго за гэтым заняткам. Ёп раскладвае
канапу, дастае бялізну і пры гэтым размаўляе з жопкай па тэлефоне. Жонка паехала да маці ў суседні горад (ці вёску, ці яшчэ пекуды, што няважна), і адтуль дае нейкія «ўказаппі» мужу. Нешта, адкладваючы па хвілю слухаўку, ён тут жа робіць, пешта абяцае зрабіць заўтра. У іх размову ўрываецца гук уключапага тэлевізара (яны глядзяць адпу і тую ж перадачу і нават перамаўляюцца пра яе). Званок у дзверы. Прыходзіць суседка. Нешта прыносіць. Бярэ слухаўку, размаўляе з жопкай героя. Ён тым часам ганяе па пакоі камара, які ўсю мінулую поч не даваў яму спаць. Паралелыіа — асацыяцыі (як плынь свядомасці), куды можпа ўплесці ўсё, што заўгодпа.
Герой кладзецца спаць, але мы не ведаем, ці прачпецца ён. Дакладней, мы ведаем, што не прачнецца. Прыпамсі ў гэтым творы. Бо вечар гэты і ёсць усё ягонае жыццё, a сон — смерць. Аднак нельга сказаць, што герой стары і памірае па ўзросце (мы наогул не ведаем колькі яму гадоў) і не хворы ён. Проста ён канчаецца, як канчаецца аповед ці аповесць, як сканчаецца дзень дзеяння — бяздзеяннем: сном, як святло пераходзіць у цемру, што напачатку заўсёды здаецца бясконцай...
81 Жыць не страшна
Стома
higOdIKU зпЛ>з S8
У самым гушчары пяходжанага дрымучага лесу пасярод Сахары стаяў дзевяціпавярховік — дом адпачынку для стомлепых жыццём кепгуру, якія ў два скачкі, без перасадак, прыляталі сюды са сваёй Аўстраліі, каб завесці тут іювыя знаёмствы, выдаць кнігі ўспамінаў, пасадзіць дрэва, забіць змяю, — словам, адпачыць па-сапраўднаму, як і прыпята сярод тых, хто толькі пачынае самастойнае жыццё і яшчэ не ведае, што такое жанчыпа (у сэнсе — самка), альбо мужчыпа (самец), аднак, маючы трое, a то і чацвёра дзяцей, разумее, што ім, дзецям, трэба паўнацэнная сям’я з бацькам і маці — інакш давядзецца іх вучыць пісаць і чытаць адному, альбо паймаць чужую сям’ю, што не кожнаму па кішэні, асабліва цяпер, калі даражэюць нафта, вугаль, метал і ўсё зробленае з іх, калі вырвацца на адпачыпак у Сахарскі лес без чаргі можна ўсім, хто мае зпаёмцаў па-за межамі ўласнае спачывальні ці проста мае грошы, калі так красуе і пахне язмін, што ўсе заробкі ідуць на дэзадаранты ды аптыалергікі, калі па ўсіх скрыжаваныіях толькі й рэкламуецца сытае сямейпае жыццё ў суседпіх краінах, дзе даўпо вырашылі праблему адпачынку і забяспечылі кожпую сям’ю пе толькі асабістымі сябрамі па ўсім свеце, але і бестэрміповымі спісамі жадаішяў, якія дзяржава можа выкапаць у любы момапт, варта толькі паведаміць адпаведпым службам, чым займаюцца пачамі вашыя суседзі, і вас тады ў гэты дзень нікуды не забяруць, а, мажліва, калі вы яшчэ не сямейны чалавек, адпусцяць у Сахару, ііа стварэнне новай ячэйкі грамадства, словам, па адпачынак, дзе сярод знаёмых і незпаёмых кенгуру так лёгка думаць і трызпіць, так добра адчуваць сябе патрэбным сваім і жончыпым дзецям усёй плапеты.
Ліставальнік
Неяк у адной бібліятэцы мпе патрапіўся ў рукі дапаможнік па напісанпі лістоў. Ен пазываўся: «Справочішк для начннаюіцнх адресаптов». На першых 60-ці старонках расказвалася, якія бываюць капверты і як правілыіа пісаць па іх іодэкс, далей — што пазначаць у першым радку «адреса получателя», у другім, трэцім, чацвертым і, калі ёп ёсць, у пятым, а потым — як уласпа і пісаць лісты. Сама па сабе справа вядомая, не раз роблепая шмат кім, але як цікава аўтар распавядае пра яе. Вось паслухайце: «Прежде чем прнступнть к рассмотреншо копверта: где размеіцаются паралелыіые лнннн для папнсання адреса получателя, сколько нх, в каком порядке ндут (забегая немного вперед, скажу, обязателыю проверьте: сначала ндет первая нлп вторая лшшя — это очень важно, т.к. от этого завнснт весь порядок напнсання адреса адресата, о чем мы поговорнм нпже) н т.д., убеднтесь, что копверт нзготовлеп на Пермской фабрнке Госзнака, шіаче не нсключена подделка, радн маркн, а значнт, ваше пнсьмо может не дойтн до адресата — оно будет нзьято на первой же почте н вас, возможію, будут ждать большне непрнятностн, вплоть до штрафа от 5 до 5000 рублей, не менее, по статье 225, п.З, пп.7 от прошлого года...» Я перапыняю цытату, прабачце, не закончыўшы сказ. Але вы, думаю, упэўніліся: тое, што вы лічылі дробязямі, аказваецца, вельмі істотна, і яго варта ведаць кожнаму. Аўтар якраз пра гэта папярэджвае. Аднак галоўнае ў кнізе, на мой сціплы погляд, — яе вобразпасць. Практычна на кожны выпадак, на кожнае паштовае дзеянне ў аўтара ёсць
83 Жыць не страшна
84 Барыс ПЯТРОВІЧ
цікавы, запаміналыіы прыклад. Вось, скажам, жыхарка горада Р. на Доне Аляксапдра К.-Іваноўская пяўважліва напісала пумар сваёй кватэры і дома (прасцей сказаць пераблытала іх месцамі), дык ліст да яе вярнуўся ажпо праз дваццаць(!) гадоў. «Вот чего стонла адресанту одпа маленькая ошнбка...» — дасціпна завяршае аўтар свой расповяд.
Адпак, прабачце, я не рэцэпзію пішу. Я дзялюся радасцю ад змястоўпай, з задавалыіенпем прачытапай кпігі. Бо з пе меншай цікавасцю чытаюцца і старонкі, дзе аўтар расказвае нам, як правілыіа пісаць лісты бацькам, кахапым, блізкім і далёкім людзям, сябрам і, асобпа, сяброўкам і г.д. Вось тут талепт ягоны раскрываецца напоўніцу, альбо — расцякаецца па шырыню Волгі, як ён сам вобразпа піша, дзеля рэкламы, вядома.
Мне здаецца чамусьці, што вам паўрад ці патрапіць чыста выпадкова гэтая кніга, а таму хочацца цытаваць і цытаваць яе бяскопца. Аднак аб’ём майго кароткага паведамлепня не дазваляе гэта зрабіць. Я бачу, мне паказваюць ужо з галёркі, што трэба закругляцца і пачыпаць глядзець фільм пра Бельмандо. Таму на ўсялякі выпадак назаву каардынаты гэтае кпігі: «Учпедгнз, М., 1953» (назву глядзіце ў пачатку). Наклад невялікі. А таму, калі надарыцца быць у Мепску, зайдзіце ў нашую Ленінку і хоць бы пагартайце гэтую кнігу. He пашкадуеце, бо даведаецеся шмат повага, пазнавалыіага пра лісты і іх аўтараў, пра пошту і паштароў, пачытаеце, нарэшце, што і якім чынам пісалі пашыя продкі ў ХХ-м стагоддзі. Дзякуй за ўвагу.
Маўчанне
Між памі расла трава... I якое б пытанне ты мне ні задавала — заўсёды знаходзіўся на яго адзін-адзіны адказ. Была то — туга... Па тым, што мы памяталі і што яшчэ памятала пас. Цяпер думаю я (кажу табе і ты згаджаешся), што гэтак бывае толькі тады, калі страчанага не знайсці, калі ў пакінутае не вярнуцца.
Між намі была трава... Мы былі маладымі. I нас хвалявала блізкасць пашых целаў. Ты пыталася — я адказваў. А можна было проста маўчаць, бо ўсё зразумела было без словаў, бо словы нічога не дадавалі і наогул нічога не азначалі, бо ўсё забівала, тлуміла і тлумачыла сабою адно пачуццё — туга... Па тым, пра што не гавораць уголас нават самыя блізкія людзі і пра што маўчаць тут, побач з памі, чужыя людзі. Ты кажаш (і я згаджаюся), што гэтак бывае заўсёды, калі пра мінулае засталіся толькі ўспаміны, а будучыні зусім няма... Бо нас ужо — няма.
Няма там, дзе цяпер усе нашыя думкі і пра што ўсе нашыя ўспаміны. Няма там, дзе красуе цяпер трава, што расце між памі...
85 Жыць не страшна
Кабжыць
hiaOdlKU ondvq 98
Прасторпы ружовы пласмасавы корак з-пад віна быў пайлепшым жыллём для мяпе, маёй бочкай, у якой можпа было думаць і марыць, мроіць і плапаваць. Круглыя бакі яго стваралі шмат пязручнасцяў і пе давалі магчымасці спакойпа сядзець. Але — мяне гэта пе раздражпяла, паадварот, супакойвала. Бо пішто больш акрамя гэтага пе адцягвала маю ўвагу, а да круглых сценаў і падлогі — гэта ўмоўпа, бо невядома было, дзе сцены пераходзілі ў падлогу, а падлога ў сцепы — я прызвычаіўся даўно. Асабліва добра тут было падчас пепагадзі, дажджоў — суха. Аднак якраз тады пайчасцей і пападалі на мяне, хацелі займець маё жытло, ворагі — мокрыя і знясілепыя кроплямі дажджу, якія альбо асядалі па іх, калі былі дробнымі, альбо збівалі іх з пог і перакульвалі, калі былі буйпымі. I ўсё ж кожпы раз хто-небудзь дапаўзаў да майго дому і тады даводзілася мне распачыпаць абаропу яго. Абарапяўся я, трэба прызнацца, пяўмела, прымітыўна: кусаў праціўніка за першую працягпутую да мяне пагу, біў яго па галаве, драпаў ягоны папцыр... Адпак, як пі дзіўна, заўсёды перамагаў, бо абараняцца, зразумела, нашмат лягчэй, чымсьці пападаць. Мне проста пашанцавала, што я першым знайшоў гэты корак, інакш я яго ніколі не запяў бы, пе адваяваў бы.
Час паміж абаропаю жытла і спом я прысвячаў думаішю, альбо філасофіі. Пра ежыва мпе асабліва клапаціцца пе даводзілася, бо заўсёды зпаходзілася
тая ці іншая цікаўная істота, якая падпаўзала да майго жытла, і рабілася маёю лёгкаю здабычаю.
Шляхам доўгіх развагаў я прыйшоў да адной кароткай высновы, якую спрабаваў аспрэчыць з розных бакоў, аднак зноў і зноў вяртаўся да яе. Я не прэтэндую на ісціну ў апошнім азначэнпі, мажліва, яна, гэтая ісціна, у кожпага свая, а, мажліва, яе паогул пяма і я проста часова памыляюся: пройдзе час і на даляглядзе ўзнікпе повая і па нейкі тэрмін неабвержная і канчатковая ісціна. Мажліва. Але ўжо самі гэтыя сумлівы перакрэсліваюць усе папярэднія мае развагі і наогул мажлівасць знайсці выспову, агульную формулу, адію, простае і зразумелае ўсім тлумачэньне сэнсу нашага існавання ў свеце, у сусвеце, існавання наогул. Мне так і хочацца зараз сказаць: вось яна, гэтая выснова. I назваць яе. Але ці варта гэта рабіць, бо тысячы тысячаў філосафаў, кожны, зразумела, па-свойму, шукалі і знаходзілі гэты адказ, гэтую выснову і прапагандавалі яе. I ўрэшце выходзіў пшык. Бо стаўшы ўсеагулыіай, можа, і правілыіая выснова, рабілася прывабнай ідэяй, шляхапаказалыіай зоркай для мільёнаў сваіх прыхілыіікаў, якія ў выніку дыскрэдытавалі яе, зводзілі на нішто. А таму скажу найкарацей і найзразумелей для ўсіх: сэнс жыцця ў тым, каб жыць. I няхай нехта называе гэта абсурдам, нехта парадоксам, а нехта бязглуздзіцай...
КНІГІ ОНЛАЙН
