Жыць не страшна
Барыс Пятровіч
Выдавец: Медысонт
Памер: 256с.
Мінск 2008
— I ты ўвесь час маўчаў...
— Я і цяпер маўчу. Нас мпога там такіх. Маўчупоў. Бо гэта пасля ііажа ужо пе мае праблемы... I толькі вось у гэтую іюч, у гэтую часіііу... як табе сказаць... няймецца мне... рапы смылець ды пыць пачынаюць... Пагаварыць з кім-пебудзь хочацца. Я трыццаць год трываў. Бывала, праходзіў пад тваімі вокпамі, бачыў, што ты пя спіш. I вось толькі сёшія, нарэшце, паважыўся-адважыўся да цябе зайсці... Даруй, што патрывожыў...
— Папі гарбаты...
— He, пайду я. Позна ўжо. Табе адпачываць трэба.
Колька падняўся. «Такі ж малады...», — зпоў пе стрымаўся і падумаў ён. «Такі малады!!!» — паправіў ёп сябе: там не старэюць... Там — у памяці. Адно хіба гэткім самотпым ёп сябра раней ніколі не бачыў. Колька умеў трымаць свае пачуцці пры сабе. I пават тады, калі было кепска і цяжка, сябар мог нязмушапа ўсміхпуцца.
I сябар усміхпуўся прабачалыіа, развіталыіа.
— Даруй, што патрывожыў, — сказаў ужо ў дзвярах, — але такі ўжо ў мяне сёшія дзень... памаўчаў і паправіў сябе, — ноч...
— Я разумею...
I толькі поціск поціск сябравай рукі быў такі ж моцны, як і пекалі.
Пасаддаць
Калі гады ягопыя міпулі трыццаць, ён заўважыў, што яму цяпер па жыцці цікавей ня гол забіць, а пас аддаць. Больш асалоды.
Жыццё ягопае пабліжалася да сярэдзіпы, а ёп нібыта яшчэ і пе жыў. Учора парадзіўся — дык куды яму пра заўтра думаць?.. He ўбачыў ён змепаў у самім сабе пават тады, калі ўпершышо пачуў у чарзе: «Мужчыпа, а мужчыпа!.. Вы тут пе стаялі...» Ёп падумаў спачатку, што гэта звяртаюцца да кагосьці іншага і азірнуўся толькі тады, калі зноў пачуў той самы пезадаволепы голас побач: «Во людзі пайшлі... Прыкідваецца, што пе чуе...» «Хто там такі пахаба?» — зацікавіла яго. Аказалася, што гэта ён і ёсць. I ўразіла яго тады не прыкрая несправядлівасць выпадковае суседкі, а тое, што яго ўпершыню назвалі: «мужчыпа».
Людзі заўважылі змепы ў ім, а сам ён — пе. Але яму тады было не да думак пра сябе. Ён быў у чарговым творчым трапсе. Яму трэба было тэрміпова зрабіць сцэпар рэкламнага роліка. Прычым дзесяць варыянтаў, з якіх нехта выбярэ адзіп. «Масла сяляпскае» з дзіўным пазовам «Трын-трава». Ён быў рады, што нарэшце злавіў той стап, калі думкі-вобразы плывуць перад вачыма, як радкі тэксту на дысплеі. Толькі паспявай матэрыалізоўваць іх, запісваць. Але тут прыйшла жопка і сказала, што ў хаце пяма ні кавалачка хлеба. I ёп, як быў у творчым ступары, так і пайшоў у краму.
Ёп быў удзячны таму ідыёту, які працаваў з фір-
105 Жыць не страшна
hlOOdlKII ondvs 901
май да яго і прыдумаў такую файную назву маслу. У вас, пэўна, таксама пацяклі... не, не сліпкі, — асацыяцыі... Казачныя. Ад зайцоў, што косяць траву, да Бабы-Ягі. Але ж зайцы малака не даюць, а Баба-Яга... Зрэшты, якраз яе можна было б і раскруціць у сувязі з легендарным маслам сялянскім «Трын-трава».
Але пра што ён? Пра чаргу, у якой стаяў, стаіць і будзе стаяць? Ці пра жыццё, якое мітусліва пабірала хуткасць і раптам запаволіла свой разбег, як самалёт, якому не дазволілі ўзлёт... I ён заўважыў: яму цяпер большае задавалыіенне пас аддаць, а не гол забіць...
У дзяцінстве, памятае, здзіўляўся, як гэта мама ўчора ня з’ела такую смачпую цукерку і яму сёння аддае. А самому цяпер большая асалода схаваць цукерку сыну, каб потым аддаць яму. Назіраць як смокча сын смачней, чым з’есці самому.
Ідуць гады, а смачных цукерак ўсё роўна мала. Цукерак шмат, ды смачных мала.
Госпадзе! А «зайчыкаў хлеб», які прыносіў увечары, пасля працы, тата? Што можа быць смачней?...
Хлеб і масла... Той сцэнар ён прыдумаў. А потым напісаў яшчэ дзевяць. Дзіўныя людзі. Яны хочуць выбіраць. Нібыта зрабіць адбор за іх не можа ён сам. Яны любяць, як куры, разграбаць смецце.
He, яны любяць шукаць зярпяткі там, дзе іх няма.
А яму стала цікавей пас аддаць, чым гол забіць. Мажліва, надыйшоў ягоны пераходны ўзрост: ад маладосці да сталасці. Футбалісты ў гэтых гадах пераходзяць з прафесіяналаў у аматары. А ён засядзеўся ў аматарах. Час ужо і ў прафесіяналы прабівацца, праходзіць да варотаў і... не, пе гол забіваць — пас аддаваць.
Ці зможа ён? He шмат людзей да яго здалелі. Ешуа змог... А далей... Чым далей, тым драбней. Ажно да яго. Да рэкламных ролікаў.
Нас становіцца болей і мы драбнеем.
У «дваровай» футбольнай камандзе ўсе хацелі ў нападаючыя, у «забівалы». I ніхто не ішоў у абаропцы. А варатаром быць прымушалі самых горшых гульцоў, як яны лічылі. Ён заўсёды быў лідэрам, быў нападаючым. I вось, на зломе гадоў, ва ўзросце Хрыстовым яму стала цікавей не гол забіць, а пас аддаць.
He ведаў ёп цяпер: ці радавацца, што застаецца жыць, ці сумаваць, што трапіў у смецце, у кастрыцу. У адкіды. Яму быў дадзепы шанец, а ён яго не заўважыў. Ён пражыў міма. Маякоўскі, калі зразумеў гэта — застрэліўся, Ясенін засіліўся, Багдановіч здаўся хваробе і памёр. Як і мільёны, а мажліва і мільярды тых, хто не чапляўся за жыццё і чые імёпы ніхто нават не ведае.
...Але — мячык у яго. Хто там набягае ііа вароты?
107 Жыць не страшна
ЫЯО&ІКІІ wutoq 80
Сябе ўбачыць
Сёішя воблакі былі бухматыя, частыя, і плылі пізка над зямлёю. Бачыліся ў іх бясконцым статку розпыя жывёлы і людзі, пе было толькі яго самога. Ці не таму, што быў ён цяперака тут, па зямлі, глядзеў па воблакі, на імклівыя змепы іх абрысаў і шукаў сябе.
«Не там шукаеш... I не таго...» — шаптаў яму нехта, але ён яго не слухаў. Яму пе патрэбныя падказкі нейкага ідыёта, што пасяліўся ў ім і любіць зневажаць, лавіць па няшчырасці альбо несумлепнасці. А сам... Сам часам падказвае такое, ад чаго яму сорампа робіцца. I тады ён чырвапее. Чырвапь гэтую заўважаюць калегі па працы, асабліва жанчыпы, што раз-пораз заходзяць у ягоны кабіпет, і разумеюць пасвойму. I, думае ён, гэта менавіта «нехта» і падказвае яму зрабіць тое, за што потым сам жа і ўшчувае...
Ен глядзіць на аблокі і, жадаючы ўбачыць у іх сябе, хоча ўбачыць яго. Але ёп не прызнаецца ў гэтым сабе, каб пе выкрыць сваіо задуму. Хоць разумее, што ягопы памер марпы: той нехта ведае пра ўсё раней за яго. Ён глядзіць на аблокі і знаходзіць у іх знаёмых і невядомых яму жывёлаў: прыгожа-натуралыіых, як слон ці карова, і пачварна-казачііых, як нешта яшчэ пе названае, безымепнае. Ён пазнае твары і постаці людзей, якіх ведае па жыцці, па кнігах, па тэлевізары... і бачыць тых, каго не было, няма і быць не можа... Перад ім праплываюць чужыя абліччы, фігуры і самае дзіўпае не дакладнасць іх рысаў, а тое як імкліва япы пераўтвараюцца, расцякаюцца. I ніколі нельга прадвызначыць хто ці што будзе паступным:
чалавек, жывёла альбо нейкая невядомая, нікім небачаная істота. Неба, вецер і воблакі — волыіыя мастакі, непадуладпыя яму. Ён хацеў бы перапыніць плынь воблакаў хоць па імгнеіше, каб зафіксаваць малюпкі. Але спыніць гэты рух тое ж самае, што спыпіць жыццё... Калі 6 ён быў мастаком, ён маляваў бы толькі воблакі ў акопнай раме. Няма пічога па свеце больш прыгожага за іх і больш ііеспазнанага, перазгаданага. Няма нічога па свеце, што, як і яны, умяшчала б у сябе ўсё і ўсіх, пе ўмяшчаючы пічога... Але як перадаць іх плыпь, іх змеплівасць у руху па карціне? Ці мажліва гэта? He. Карціпа, як і фотаздымак, занатуе смерць. А такіх карціпаў шмат і без ягоных.
Ёп падумаў, што час ісці дамоў, аднак йешта ці нехта не пускала яго. Так, той, самы голас, які ў ім, нашэптваў: «Пачакай, павінна здарыцца штосьці важнае...» I ён зразумеў, што глядзіць на аблокі пя дзеля таго, каб убачыць сярод іх сябе (ці яго), а йроста, каб бавіць час, каб зрабіць чаканне менш заўважпым і болып кароткім.
У фірме пуста. Даўно ўжо ягопыя калегі, сярод якіх ёсць і тыя, каго ён лічыць сябрамі, пайшлі дамоў глядзець тэлевізар з апошпімі павіпамі з месцаў баёў, а ёп сядзіць перад вакпом, глядзіць на воблакі, што бягуць па вечаровым пебе асветленыя ніцым сопцам. Лета. ГІозна. Але свстла... А воблакі! Што робяць воблакі! Які ён, пэўпа, летуценны чалавек, калі можа глядзець па іх гадзінамі, сачыць за зменамі абрысаў і шукаць у іх сваё. Глядзець і бачыць увесь час штосьці іювае, непаўторнае. Хай зайздросцяць яму ўсе, каму не дадзепа гіазіраць на воблакі і бачыць у іх «тое, чаго не было» і «тое, чаго пе будзе». Дзіўна, але ім кіруе і прага ведаў у тым ліку. Ён хоча ведаць усё. He... Ён хоча ведаць усе адказы па пытаіші, якія ён можа задаць. Ёп не хоча ведаць пра тое, чаго не ведае. Але пра тое, што ён ведае і пра што можа спытацца, ён хоча ведаць УСЁ.
109 Жыць не страшна
Неба яму расказвае і паказвае. Аднак ён бачыць і разумее толькі тое, што можа зразумець. Як растлумачыць трохгадоваму дзіцяці адкуль яно з’явілася? Маці кажа: з майго жывоціка. «Ты што, мяне праглынула?» — здзіўляецца малое... Дзіцяці прасцей зразумець, што яго знайшлі ў капусце.
Ці не так і пеба тлумачыць і паказвае яму ўсё, a ён разумее толькі тое, што можа зразумець... I бачыць толькі тое, што можа ўбачыць, а не тое, што ёсць насамрэч.
Той, хто здзекуецца з яго, падслухаўшы ягоныя думкі, шэпча: «Ты глядзіш на воблакі, а трэба на зоркі...» I ён верыць яму. Адразу ж і без ваганняў. У зорак, у адрозненпе ад воблакаў, ёсць сур’ёзнасць, ёсць грунтоўнасць, ёсць пастаянства. Яны могуць расказаць і паказаць «тое, што было» і «тое, што будзе». Іх чытаюць разумныя людзі. Чытаюць, як кнігі. Воблакі гэта жывыя карціпы, а зоркі — жывыя кнігі. He, воблачнае неба — гэта карціна, а зорнае пеба — кніга. Але хто сказаў, што зразумець яе лягчэй?
Ён чытаць не ўмее. Ён, як тое дзіця, пакуль умее толькі маляваць. Зоркі для яго — як літары для трохгадовага дзіцяці — толькі кропачкі на тле пеба, якія не збіраюцца ў словы-думкі. Іншая справа — карціна. Там ён можа ўбачыць тое, што хоча. He... Toe, што ведае. Неба, вецер і воблакі — вольныя мастакі, непадуладныя яму, але тое, чаго ён не ведае і пра што не можа спытацца праплывае паўз яго туманам.
Малююць пе воблакі, малюе ёп сам. Сотні людзей глядзяць цяперака на воблакі і кожны бачыць нешта сваё альбо не бачыць нічога... Вось яно: здарылася, думае ён, тое важнае здарылася, пра што папярэджваў мяне нехта. Вунь тая пустэча на небе, вунь той клубок туману — гэта і ёсць я... Ці не, гэта той, каго ён так хацеў убачыць. Там уся ягоная мізэрнасць, беднасць фантазіі, там уся ягопая начытанасць і адукаванасць, там, дзе нічога ён убачыць не можа...
КНІГІ ОНЛАЙН
