Жыць не страшна
Барыс Пятровіч
Выдавец: Медысонт
Памер: 256с.
Мінск 2008
Барыс ПЯТРОВІЧ
Пірат жа штодзепь падплываў да бабулек, арыстакратычна вітаўся з кожпай, хіба толькі руку не цалаваў, збіраў грошы і ўязджаў у краму, каб хвілінаў праз дзесяць выкаціцца адтуль з цэлафанавым пакетам поўпым нейкага пачыння, заціснутым між куксаў перад сабою на калясачцы, і гнаў сваё цела дамоў. Аднойчы Апдрэй заўважыў, як з пакета бессаромна выглядвала рыльца пляшкі з бесказыркай на галоўцы, адпак ня з ромам, а з гарэлкай. Шкло было празрыстым і празрыстая гарэлка плёхалася ў сваёй цямніцы, у сваёй турме і шукала смерці па асфальце, а пе ў ваптробах пірата, ледзь ііе выкульваючыся з пакету. Пірат заўважыў позірк Апдрэя і паправіў пляшку; Андрэю стала сорамна, што ён выдаў яе. Апдрэй заплакаў ад незразумелай і таму яшчэ больш крыўднай крыўды і сляза пацякла па празрыстай шыбіне адзіпока, як першая кропелька прыпесепага пябачпаю хмаркай дажджу. Андрэй зайдросціў пірату без імя і прозвішча. I без ног. У яго было ўсё: і першае, і другое. I трэцяе. Быў і ром у лядоўні. He кубінскі, танпепькі і пякучы ў горле, бы крапіва, а самы can-
раўдпы, родам з пекалі вялікае марское і малое цяпер на мапе дзяржавы, радзімы піратаў і іншых людзей. Але нават калі Андрэй напіўся б сапраўднага рому, а пе травіялыіай гарэліцы, калі страціў бы ногі па самыя клубы і адно вока заклеіў, схаваў за чорпым скурапым кружком, калі здабыў бы сабе такую імклівую калясачку і падобныя да тыпкоўных дошчачкі, каб пагардліва адпіхваць ад сябе зямлю, калі ўсе, і пават ёп сам, забудуць дадзеныя бацькамі яму імя і прозвішча, — піхто ніколі не пазаве яго Піратам. Скажуць: як Пірат, бо Пірат ужо ёсць...
I вось настаў дзепь, калі Андрэй пазнаёміўся з піратам. Аказалася — у яго ўсё-ткі ёсць імя. Банальпае: Вася. А клічка — Гулівер. Хоць і марская, але ж — не пірат.
Ён праязджаў на сваёй калясачцы паўз Андрэя. I Андрэй паклікаў яго: пірат! Ён не азваўся. Ён праімчаў міма нават не зірнуўшы па голас, быццам пе пачуў. Ён пе ведаў, што ён — пірат. Ён быў піратам толькі для Андрэя! У жыцці яго, выявілася потым, клікалі ўсе Вася. Каб Андрэй меў такое імя пры такой знешнасці — ён бы павесіўся на першым жа слупе. Нават калясачку не адвязаўшы.
I Андрэй супакоіўся: у яго яшчэ ёсць будучыня дзеля мінулага — яму ёсць куды адступаць, ёсць куды ўпасці. I ёсць у яго імя пра запас, якое яму падабаецца, і якім ён назаве сябе сам: Пірат. I стане гэтае імя апошнім у ягоным спісе і першым сапраўдным. Файна:
1. Пі-рат. 2. Пі-брат...
1. Кар-сар. 2. Кар-сэр...
І.Флі-бус-т’ер. 2. ...
17 Жыць не страшна
С-с-с-о-о-о-н-н-н
Учора мне прьгсніўся сон: мы разам з Ду Фу ідзем у госці да Лі Бо. Мажліва, па дзень нараджэння, a мажліва, і проста так, па-сяброўску.
У Ду Фу ў руцэ скрутак з апошпімі вершамі, сярод якіх і прысвячэшіе Лі Бо. Аднак мы гаворым пра мае вершы. Ду Фу пе падабаецца, што шмат у іх тэхпікі — самалёты, аўтамашьшы, ракеты, цягнікі... і мала жывой прыроды. Шмат перажываішяў, ды мала думак.
Я з ім пагаджаюся. Самалёты, цягпікі — гэта ўсё, безумоўна, другаспае. Яно не павінна заўважацца, пе павінна вытыркацца, а тым больш назаляць. «Але я чалавек свайго часу, — апраўдваюся я, — і пішу пра тое, чым жыву, што бачу, што мяне акаляе. У маім горадзе бегаюць пя рыкшы, а таксоўкі. I я пішу пра іх...»
Ду Фу пасміхаецца ў сваю рэдзепькую бародку, гледзячы ці то на мяпе, ці то пекуды далей — туды, дзе па рэйках лёгка імчыць цягнік з паўсотняй вагопаў.
«А ведаеш, — кажа ён раптам, — ня слухай ты мяне. Паэтычпым можа быць усё: і росная ружа, і слізкая жаба, і халодны паравоз, і гарачы копь. Трэба толькі, каб душа словы знайшла, каб прыгожа апрапула думкі. А гэта альбо дадзена чалавеку ад параджэння, альбо — пе. Так было і ёсць ва ўсе часы... Вось мы і прыйшлі...»
Лі Бо сустрэў пас ля ўваходу. Павітаўся з Ду Фу і зрабіў выгляд, што мяпе не заўважыў. Мпе засталося адное: прачпуцца.
Ударчык
У Мепску, каля былога архіерэйскага дому, а цяпер Дома мастацтваў са знакамітым «Мутпым вокам» упутры, на тым жа прыгорку справа ад сходаў ёсць купка кустоў бэзу, пад якімі не кожны ведае дзве лаўкі, пастаўленыя дзеля зручнасці адпа да адіюй тварам, a пя спіпамі. Некалі, у студэпцкія гады, мы з сябраміаднакурспікамі любілі прыходзіць сюды вечарком, каб выпіць пару пляшак добрага віпа ці, грэшнай справай — пасля стыпендыі, альбо іспыту — пават пляшачку някепскага каньяку. Нас было чацвёра і мы любілі сядаць побач на адну лаўку, вачыма да расквечанага вечаровымі ліхтарамі, аўтамабілыіымі фарамі ды светлафорамі Леніпскага тады праспекту, а па другую лаўку выстаўлялі пляшкі, «пазычапыя» ў кафетэрыі шкляпкі ды нешта з закусі. Двое з нас пісалі вершы, двое прозу і мы любілі пагаманіць пра літаратуру паогул і пра творчасць у прыватнасці. Праўда, мажліва, я і прыхарошваю цяпер тыя размовы, бо, шчыра прызпацца, пе падта памятаю іх. Прыгадваецца аспоўпае: пам не падабалася тое жыццё, што акаляла нас, нам не падабалася тая літаратура, якую рабілі яшчэ ня мы, а мясцовыя паэты ды празаікі, нам хацелася сказаць пешта сваё, асаблівае, мы адчувалі ў сабе сілы дзеля гэтага і кожпы, пэўпа, зазіраючы ў будучышо, бачыў сябе лаўрэатам Нобеля, ня меней. Пра зямлю, на якой стаялі (сядзелі) мы пакуль не думалі, мы думалі пра сябе і не было гэта, як мпе здаецца сёнпя, загапай, a было звычайным юпачым максімалізмам, без якога салдат не стаповіцца гепералам. Дык вось, сядзелі
19 Жыць не страшна
20 Барыс ПЯТРОВІЧ
мы над праспектам,пасмоктвалі вінцо (ці каньячок) з пазычаных у бліжэйшым упіверсаме шкляпак, глядзелі на жыццё, што віравала ля ног і гамапілі пра літаратуру. Месцейка ж, занятае намі, было вабпым пе толькі пам, але часы тады былі такія, што калі мы першыя занялі яго (тым больш нас — чацвёра), то тыя, хто прыходзіў пазпей, звычайпа, пастаяўшы троху непадалёк і паслухаўшы, што размовы пашыя канца пакуль пе маюць, цішком сыходзілі шукаць іпшы прыстанак. Але то тыя, хто хацеў выпіць. Бліжэй жа да поўначы вакол нас пачыпалі кружляць пецярплівыя парачкі закахапых, якім трэба была, як мінімум, лаўка, і не для таго, каб пляшку паставіць. Незалежна была то восень, зіма, вясна ці лета, мы, заўважыўшы гэткае трапяткое чакашіе пашага сыходу, доўга не затрымліваліся, спаражнялі пляшкі, клалі іх пад лаўкай па ранішпі абход бабулькам, і пе йшлі да лесвіцы, а спускаліся ў горад проста адсюль. Было весела і лёгка ступаць у пакатую цемру і погі самі песлі нас уніз — толькі паспявай перастаўляць іх. Ды дзе там — выпітае блытала рухі і не было таго выпадку, каб пехта пе ўпаў і не скаціўся ўніз да елак, што раслі па схіле, але абыходзілася ўсё без сіпякоў і драпіпаў, адпо дружным смехам...
I толькі адпойчы давялося пакіпуць пам любімае мес-ца раней, чым звычайна, і не па сваёй ахвоце. Было то позпяй вяспою, пад лета, бэз ужо добра зеляііеў, але яшчэ не цвіў. Мы здалі пейкі важны іспыт і прыйшлі адзначыць падзею. Пілі гэтым разам гарэлку — на лепшае грошай не хапіла і пілася япа не вельмі каб, а так, малепькімі глыткамі, без прымусу, аднак і без жадання. Выпілі мы паўпляшкі, размова не падта вязалася, словы былі рэдкімі, думкі кароткімі. Воўка казаў пешта пра Кафку і Платопава, і сплаў гэтых імёнаў даў на аспове вядомай савецкай песні афарызм, прыпісапы потым сабе нейкім рускім: «Мы рождены, чтоб Кафку сделать былыо». Выпілі за гэта, бо ў сацрэалізме піхто з нас сябе не бачыў і блізка, a
пра тое, каб перасадзіць Кафкаў рэалізм на беларускую глебу тады можпа было толькі марыць.
— Жыды нейкія сабраліся, — пачулі мы зусім no634, і з-за бэзавага куста выйшла да пас двое хлопцаў па добрым падпітку. Здавалася, што паасобку яны нават стаяць ня могуць і трымаюцца толькі таму, што цяпер было ў іх на дваіх чатыры нагі.
— Можпа я сяду, — сказаў адзін з іх і яны ўдвох селі на лаўку пасупраць пас, дзе стаяла недапітая пляшка гарэлкі, а па газеце ляжаў пакроены хлеб, каўбаса, сыр і іюж. Воўка перахапіў хлопцаў позірк, ўзяў сцізорык, склаў яго і схаваў у кішэшо.
— Я панімаю, — сказаў другі хлопец, — мы вам памяшалі. Нічога. Наліце нам па сто і мы пойдзем.
Іхпяя бесцырымошіасць нам пе падабалася. Усім. I вельмі. Япа злавала і пастройвала, як сказалі б цяпер, па капфраптацыю. Яшчэ і таму, што больш пахабным быў п’янейшы, які беспераставку вярочаў языком і нешта плявузгаў сябру пра жыдоў. Яўрэй сярод нас быў — Славік, самы інтэлігентііы і самы спакойны — і якраз яго і выбраў п’япейшы за ахвяру, калі мы па іхнія просьбы ці загады, колькі разоў адказалі цвёрдым «не» — пе пальем!
— Давай адыйдзем, — казаў хлопец Славіку і непаслухмянай рукою хапаў яго загрудкі, — адыйдзем і пагаворым, адзіп па адзін...
Тым часам другі хлопец, які назваўся Сашам, разгаварыўся з памі і Воўка наліў яму ў шклянку грамаў пяцьдзесят і даў выпіць. Саша спрытна выліў у рот гарэлку і стаў у дошку нашым: «сваім».
— Хлопцы, — ціхепька прамовіў ён, каб ня чуў ягоны сябар, — дайце яму добра, каб не лез да вас, a то чапляецца, паскуда... Эй, Колька, чаго прычапіўся да яго, кінь!..
А Колька між тым ужо цягнуў Славіка загрудкі з лаўкі ў цемру з тымі ж словамі: «Адзіп на адзін — пагаворым...»
Воўка пекалі займаўся боксам. Быў нават чэмпіё-
21 Жыць не страшна
hiaOdlKU zz
нам Гомельскай вобласці сярод юнакоў і першаразрадпікам. Воўкаў кулак, было, пакаштаваў і я, калі заўважыў у ягопай тумбачцы ў іптэрпаце баксёрскія пальчаткі і прапапаваў, сам ііе разумею чаму: пакажы пару ударчыкаў, мо спатрэбіцца калі дзеля абаропы. Мы пачапілі па адпой пальчатцы па руку, я — па правую, ён — на ле-вую, пе зашпуравалі, а так, адчаппога, і Воўка, хоць і жартам, але першым жа ўдарам у пос, паслаў мяне у накаўт. Крыві амаль пе было — пара кропель на кашулі — але нос балеў доўга, бо спачатку распух, а потым пераноссе пачарпела...
Воўка сказаў Кольку:
— Што ты слабака выбраў. ІІойдзем са мною.
— Пайшлі. Адзін на адзін.
Яны адыйшлі колькі крокаў ад лавак. Воўка стаў у стойку і амаль пе размахваючыся, нейк знізу ўверх коратка тыцнуў кулаком у сківіцу Кольку. Той як стаяў, так і ўпаў. Нібы з яго шкілет выцягнулі. I ні руху, ні стогну, як пе жывы. Воўка падпяў яго руку — ватная, адпусціў, япа ўпала побач з целам глуха змяўшы міпулагодпяе лісцё.
Такога зыходу пе чакаў піхто. Нават Воўка, а тым больш Сашка — Колькаў сябар.
КНІГІ ОНЛАЙН
