Жыць не страшна
Барыс Пятровіч
Выдавец: Медысонт
Памер: 256с.
Мінск 2008
161 Жыць не страшна
Барыс ПЯТРОВІЧ
пранізвалася адказнасцю, а ўсведамленне «Я ёсць» так і не прыходзіла да яго: у кожны пэўны момант яно спазнялася на імгненне — адразу ж рабілася «Я быў», каб урэшце стаць «Мяне пяма». Але ён ніколі не скажа: «Я ёсць», як і пе вымавіць: «Мяне не было». Дык дзе ж тады ён — у будучыні, якая ёсць пакуль яе няма, альбо ў мінулым, якое ёсць, пакуль іспуе ён? А мо — паміж: і там, і там, але не тут... А значыць — підзе. Нідзе... Ці не таму, што шлях ягоны быў пе напрасткі, ці не таму, што салавей і аблокі, жанчыпы і кнігі спакушалі яго і грашылі з ім — і няма яму цяпер даравання ні ў мінулым, ні ў будучыні, ні там, за брамай, хоць і пакідаў ён сабе кволую надзею быць запатрабаваным, згаданым аднойчы і пакінутым пазаўсёды. Так, ён спатыкаўся і падаў паранены стомай няўвагі; так, ён узлятаў і грэўся пад аксамітнымі промнямі славы; так, ён збочваў, каб падвязаць зламаную галіну і кінуць у ваду выплюхнутую рыбіну; так, ён жыў, бо пакуты ды боль і ёсць жыццё, бо шчасця ды волі не бывае пры жыцці, а толькі пасля... Ён гэтага пэўна ня ведаў, як не ведае ніхто, але ён здагадваўся, бо быў надзелепы іптуіцыяй, бо верыў: не можа, пе можа, не можа ўсё канчацца тут — тут можа толькі пачынацца. Бо іпакш павошта ўсе гэтыя кнігі ды веды, кампутары ды спадарожнікі, інакш навошта ўвогуле было чамусьці з’яўляцца, узнікаць. Тады мо лепей было б не злазіць з дрэваў, застацца кісцяпёрай рыбінай, альбо не ляцець з далёкіх зорак спорамі, і не варта было камусьці ляпіць-клапіраваць — сабе падобных з гліны, праху ці рабра... А таму ён не баяўся смерці — як не баяўся сну, які і ёсць смерць, толькі часовая: як палёт ёсць падзенне, а падзеіше ёсць палёт, і верыў, што гэтаксама, як прачынаешся ад сну, прачнешся некалі ад жыцця. Яно скончыцца, як канчаецца сон, і пасля яго, як пасля сну, будзе добра. Яму стала лёгка, і ён падумаў раптам, нібыта
развітваючыся: а ці не шкада яму пакідаць цела, да якога ён нават прывык? I супакоіў сябе: а хіба можна шкадаваць выпадковую камбінацыю мікраэлементаў, якая распадзецца, каб утварыць нешта новае — травінку, ка-рову, коціка... Але пакуль яно дадзенае яму ў адчувашіях, трэба песціць і радаваць яго, радуючы сябе ў пакутах і пяволі, у палёце і падзенні — сопцам і месяцам, салаўём і кпігамі, жанчынамі і воблакамі, сном і жыццём...
I не чакаць, а быць гатовым.
163 Жыць не страшна
164 Барыс ПЯТРОВІЧ
Сына сустрэць
«Сто-ой!» — напярэжймы ягонай машыне кіпуўся мужчына. «Стой!» — і раскінуў рукі, нібы хацеў яе злавіць.
Ён ледзь паспеў прытармазіць і адвярнуць крыху ў бок, каб не збіць чалавека.
Мужчыпа трасяпуў галавою, быццам пе верачы, што машына спынілася, паправіў гальштук, які неахайна матляўся на шыі, і пачаў зашпільваць гузікі на расхрыстаным паліто. Потым ірвануўся да машыны, расчыніў дзверцы і сеў побач.
— Міленькі-даражэнькі, — хуценька загаварыўзалемантаваў мужчыпа, — не выганяй мяне, а выслухай. I дапамажы. Але не стой — едзь, едзь! Мне да «Бярэсця». Да кінатэатру трэба. А я тым часам табе ўсё раскажу.
Яму было па дарозе і ён, крыху раззлавана, але спакойна-стрымапа скрануў машыну. Мужчына шумна ўздыхнуў і правёў рукою па твары зверху ўніз, бы выцерся.
— Сын мне сустрэчу прызначыў. Ля «Бярэсця», ага. Сказаў — будзь сёння роўна ў восем гадзінаў раніцы... I так ясна прысніўся, так папрасіў, што не магу аслухацца...
Мужчына зноў, цяпер дзвюма рукамі, правёў па твары, нібы хацеў сцерці нейкае мроіва.
— I зараз ягоныя вочы бачу: глыбокія-глыбокія...
— Прысніўся?..
— Так, сып мой у Афгапе загінуў. Калі войскі ўжо
выводзілі. Яны прыкрывалі адыход. Шмат тады палегла... Ніколі не сігіўся. А тут раптам... Я не ведаю нават, як яго забілі. Напісалі: «Смерцю храбрых...» ці нейк па-іншаму канцылярна... Камусьці хоць цынкавыя труны дзеля прыліку даслалі, а нам нічога. Сказалі цела нельга было вывезці. Іх там, на кропцы, каля трыццаці засталося пакінутых... I вось — прысніўся. Кажа: «Сёння сустрэнемся. Каля «Бярэсця» ў восем. Будзь абавязкова...» I так у вочы зазірнуў... He магу... Мо жывы? Мо дзе ў палоне быў і выпусцілі?.. Я піколі не верыў, што ён загінуў... I труну з целам не прывезлі. I магілкі ў яго няма...
Мужчына зноў расхваляваўся, узрушыўся, сядзеў размахваючы рукамі і перашкаджаючы кіраваць машынай.
— Я жонцы нічога не сказаў. Хопіць з яе, і без таго перажыла... Адзін сынок у нас быў... Вось сустрэнемся, тады... Я так хачу яго пабачыць... А колькі цяпер часу?
На гадзінніку было без сямі восем.
— Паспеем. Тут блізка.
Чалавек маўчаў, толькі ўзбуджана, як малое дзіця, праводзіў вачыма сустрэчныя машыны, павярочваючы ўслед ім галаву.
— Няўжо жывы? — спытаўся сам у сябе — Дык дахаты прыйшоў бы. Тут жа блізка... і зноў замоўк.
Так сталася, што яны пад’ехалі да кінатэатру з нязручнага, супрацьлеглага боку. Без хвіліны восем. Ен здалёку зірнуў на высокія прыступкі ўваходу — здаецца, там нікога нікога не было: рана, пуста. Хацеў развярнуцца, каб пад’ехаць бліжэй. Чалавек зразумеў ягонае жаданне і папрасіў:
— Спыніся тут, я ўжо сам як-небудзь дабягу. Хутчэй будзе. Праз вуліцу пераскочу і там.., — расчыніў дзверы, спытаў: — А мо пачакаеш мяне? Я нядоўга... А-а-а, ты ж спяшаеш... паклаў грошы на сядзенне і выскачыў з машыны, забыўшы свой парасон.
165 Жыць не страшна
Ён памкнуўся кінуцца за ім, каб аддаць рэч, але чалавек ужо быў на пераходзе і бег праз вуліцу на чырвонае святло светлафора. Візк тармазоў, ляскат металу... Цела мужчыпы падляцела пад зямлёю, ударылася аб слуп галавою... Пырскпула кроў, закрычалі жанчыны...
Ён зірнуў на гадзіннік. Было роўна восем.
Лётчыкам нарадзіцца
Камусьці неба здаецца высокім і недасяжмым, a ён быў лётчыкам і неба пе любіў. А блізкае увогуле ненавідзеў. Воблакі, напоўненыя дробнаю вадою і лёдам уяўляліся яму статкам брудных авечак, якія вось-вось пачнуць спаражняцца, спаражняцца, спаражняцца... Ён не любіў дождж, бо адчуваў ягоную салёнасць на вуспах і яшчэ болып не любіў ляцець праз дождж праз хмары. Парушаючы ўсе законы і ўсе «калідоры», не зважаючы на лаянку з зямлі, ён падымаў самалёт вышэй да сонца. I стараўся не глядзець уніз, на падушкавую роўнядзь воблакаў, якія здаваліся яму тады пульхна-пахкай бражкаю. Як не хацелася апускацца яму ў гэтую брыдоту, калі прыходзіла чарга пасадкі і недзе ўнізе павінен палаць агеньчыкамі чакання аэрапорт.
Так, ён не любіў неба, але гэта зусім не азначае, што ён любіў зямлю, глебу ўвогуле, лясы, балоты, рэкі... А тым болей, што не любіў. Ён іх не заўважаў. Яны яму не перашкаджалі. Яны не былі ягонаю працай. Ён імі проста карыстаўся пры патрэбе, і паважаў іх за пастаянства, якога няма ў воблакаў. У яго былі любімыя месцы на зямлі, куды ён прыходзіў проста пасядзець, падумаць ні пра што, адпачыць ад неба. Толькі каб не было відаць далягляду. Каб ні кроплі неба. Hi грамулькі. Hi дзірачкі, ні плямкі... Нічога сіняга і блакітнага. Адно зялёнае, зялёнае, зялёнае і трошкі жоўтага і чырвонага на зямлі...
Яму б нарадзіцца дальтонікам. Ды пя кожнаму даецца такое шчасце.
Жыць не страшна
68 Барыс ПЯТРОВІЧ
Старасць зведаць
Змянілася ўсё, што магло змяніцца і што змяпяцца не павінна. Ён глядзеў па з дзяцінства родныя мясціны і пазнаваў іх, хоць гэта ўжо былі не яны. Толькі ягоная любімая яблыня, здаецца, засталася такою ж, як і раней, хіба спархацела ейная скура-кара. Ён падскочыў і, як у маленстве, схапіўся за невысокі сук. Павіс, хацеў крутнуцца, як некалі, падцягнуцца на руках, і сесці на галіпе верхам, бы на капі. Ногі баўтануліся і не паслухаліся яго, рукі адразу самлелі ад цяжару цела. Ён не здаўся, матлянуўся яшчэ раз, бо цела памятала той няўлоўна-лёгкі рух, якім некалі ўскідваў сябе ён на галіну: круць і там... Галава хацела, цягліцы памяталі, мозг камандаваў, ён не жадаў здавацца, але... Рукі аслаблі, ён расчапіў пальцы і саслізгнуў да зямлі. Цяжка гуппуў і заўважыў, што ўспацеў нічога не зрабіўшы, што стаміўся і сэрца тахкае, нібыта прабег ён метраў трыццаць, спяшаючы да прыпынку, да расчыпеных дзвярэй аўтобуса.
Старэю, падумаў ён, падняў з зямлі яблык, які ўпаў сам. А яму так хацелася сарваць той жаўтабокі, наліты мёдам настолькі, што зярняткі відаць, які трэба менавіта зрываць, ласкава здымаць, здабываць, бо ўпаўшы з вышыні разаб’ецца, разляціцца на кавалачкі, размажацца па зямлі.
Старэю, зноў меланхалічна падумаў ён і раптам не пагадзіўся з сабою: не можа таго быць! He веру: нічога ж пе змянілася ўва мне. Я ўсё той жа дванаццацігадовы хлапчук, які з лёгкасцю узлятаў на гэтую яблышо. Нічога не змянілася. Яблыпя не стала вышэй...
(«Дзе і калі я ўжо думаў тое, што думаю цяпер?»)
He, я не пастарэў, я застаўся маладым і ў гэтым мая трагедыя. Трэба ўмець быць старым... Каму гэта я? Сабе? Дык я ж малады! I я зараз узлезу на гэтую яблыню...
Ён зноў падскочыў, схапіўся за галіну. I гэтым разам, ужо ведаючы пра сваю першую няўдачу, сцяўшы зубы, крутнуўся і абхапіў нагамі не галіну, а саму яблышо, даволі высока, падцягнуўся на руках і запоўз наверх. Сеў. Задыханы. Зірнуў уніз, але ўбачыў брудныя, у ашмецці старое яблыневае кары, штаны, глянуў на траву і галава закружылася ад вышыні. Стаў на галіну дрыготкімі нагамі, дацягнуўся кончыкамі пальцаў да яблыка. Сарваў. Хапапуў яго зубамі і зморшчыўся ад болю: яблык быў халодны і салодкі. Смак прытупіўся болем. Незалечаны зуб...
Якое ўсё ж жорсткае і несправядлівае да нас жыццё, калі пасылае такія выпрабаванні...
(«Калі і дзе я ўпершышо ўсвядоміў гэта?»)
Ён выйшаў з саду на родную вуліцу. Сустракаліся людзі, якія віталіся з ім. Ён пазнаваў іх і не верыў сваім вачам: няўжо гэтыя няголепыя, спітыя твары былі некалі ягонымі аднакласнікамі, а гэтыя рана распаўнелыя, хворыя целы аднакласьніцамі? А вось гэтую я, здаецца, кахаў у восьмым класе... I думаў, што жыць без яе не змагу...
Яму здавалася, што ён у параўнашіі з імі застаўся тым самым хлапчуком паіўным і нясмелым, а яны вакол яго прывіды, страшііы сон... Гэта ён, дванаццацігадовы, заснуў і сніць сон пра сваю мажлівую будучышо. Жахлівую будучыню...
(«Дзе і калі я ўжо бачыў гэты сон?»)
He, ён не спіць. Ён быў за мяжою і сустракаў там сваіх аднагодкаў тонкіх і тоўстых, здаровых і хворых, але шчаслівых!!! А тут як у змрочным мроіве ніводнага радаснага твару, ніводнай прыяз-
КНІГІ ОНЛАЙН
