Жыць не страшна
Барыс Пятровіч
Выдавец: Медысонт
Памер: 256с.
Мінск 2008
сярод нас, не ў Менску, дык у Хойніках, а можа, — у Ныо Ёрку, Сант’яга ці Мельбурне... ён жыве я адчуваю гэта, дакладней, ён іспуе, можа, і не на Зямлі ўжо, а педзе ў космасе, але ён ёсць... і для мяне ён вечны...
толькі я не хацеў бы болей з ім сустракацца... нават позіркам...
195 Жыць не страшна
Стогн
позіркам малым спынены быў напаўдарозе твар твой выспелы ў асалодзе і маска застыла нібы высечаная з жоўтага дрэва сякераю вясковага скульптара пад Наваградкам хоць ты ў газету пішы рэпартаж здымай для тэле сцэнар з цябе складай для фільму жахаў
а быў жа ты хвілю таму прыгожым бы віно ў келіху і кожнаму (ці кожнай) прывабным патрэбным хоць бы на час аж трэ было маланцы асвятліць цябе раптоўна позіркам сваім малым імгненным і ўсе расступіліся прапускаючы цябе паперад сябе: бывае так у народзе прачынаецца пачуццё самазахавання і робяцца людзі адным мурашнікам ці вуллем, вылучаюць з сябе Данко і кажуць: вядзі!
ты ішоў пакуль не стаў першым (калі перад вамі нікога няма, зпачыць, вы... значыць, вы адзін і адзінокі ў гэтым свеце і вам ісці аднаму, адчуваючы ззаду рулі сотняў вачэй, стоенае дыханне і надзею) a потым спыніўся і азірнуўся ззаду такая ж пустэча, як і наперадзе;
а вочы падмап, прыдумка, а позірк памылка...
hlSOdlKU sndD^
He...
...сарваны апошні пялёстак па імені «ня любіць...», і яна кладзецца на спіну і доўга глядзіць у бясконцы блакіт, які падаецца такім глыбокім, як яе гора, і травіпка, якую вецер нахіляе да яе твару не заўважаецца, бо сляза ўжо казыча шчаку, зацякае ў вуха... яна падхопліваецца: што ж гэта я? вакол сонца і цяплынь, вакол кветкі і людзі, вакол шум і гамана, радасць і смех... не трэба верыць кветкам, не варта думаць кепска пра кагосьці і шкадаваць сябе: усё будзе добра... усё будзе добра... усё будзе добра...
дзяўчыпа, вы танцуеце? жарт (а што яшчэ ў лузе сярод дпя і без музыкі), так жарт, і ўсмешка ўжо на вуспах хлопца, які прайшоў і нават не спыніўся... пажартаваў і не спыніўся...
вось і ён... абы пакпіць... і чаму я такая нешчаслівая нарадзілася? не хачу тут жыць... стаць бы птушкай жаваранкам і зляцець адсюль, каб нікога нікога! больш пе бачыць... рыбінай стаць заплыць на самую глыбокую глыбіню, зашыцца ў халодны глей і ніколі, ні за што адтуль не вылезці... а лепш памерці... не... сумна, сумна без яго; і тры кветкі тры! тры рамонкі сказалі: «не любіць...», не «не любіць!!!», амо «не любіць?»...
а сонца свеціць так, нібыта нічога не адбылося, a людзі купаюцца і радуюцца лету, а кветкі квітнеюць і пахнуць і нікому пяма справы да чужога... проста да чужога... а ўяві сябе, падумала дзяўчына, на іх мейсцы, які табе інтарэс да адзінокае, нечым заклапочанае дзяўчыны, падыйдзі да яе яна гыркне нешта ў адказ і адвернецца, дык павошта сабе настрой, навошта псаваць пастрой іншым...
дзяўчьша ўсміхпулася і пайшла купацца
197 Жыць не страшна
Крыўда
у цырку, у далёкім (забытым Богам) куце плакаў клоўн, захліпаўся ад горкіх слёз яго пакрыўдзіў, сам таго не жадаючы, выдрэсіраваны ім сабачка ужо не шчанюк, дарослы, але сабачка, бо маленькі;
пакрыўдзіў, абазваў абазваўшы бяскрылым вобразна, вядома, а не ў прамым сэнсе, але што можа быць болып балюча для творцы!, а клоўн лічыў сябе творцам, чым тое, што цябе апускаюць з нябёсаў на зямлю: ты бяскрылы, ты не можаш лётаць у цябе няма фаптазіі... і хто так сказаў? хто... ну няхай бы ўдаў Жан, ці слон Мікола, тыгр Сева ці малпа Дзям’ян, a то... і за што? галоўнае за што? і ўспамінаць не хочацца...
клоун плакаў у далёкім куце і ніхто, апроч сценаў старога цырку, яго не чуў, не было каму паспагадаць яму, абняць за плечы, супакоіць, усе даўно разышліся па сваіх клопатах і пават сабачка, які гэтак пакрыўдзіў клоўна збег некуды ці то сяброўкі сучкі Жапы з канкурэнтлага пумару, ці то ў госці да кажана Мікіты, які ў цырку не выступаў, проста даўпо жыў пад страхою, вісеў галавою ўіііз і ўсё бачыў;
вось так, думаў клоўн нікому ты непатрэбпы, памрэш і заўважаць толькі тады, калі па аб’яве нумару не выйдзеш, кінуцца шукаць, а знайшоўшы плакаць і шкадаваць... плакаць і шкадаваць? хто? хіба бабулька білецёрка, ды і тое не яго, а сябе шкадуючы праз яго... піхто, піхто, ніхто не заплача шчыра, нават сабачка, які яго апусціў на зямлю, абазваўшы бяскрылым, піхто -
і клоўн заплакаў яшчэ мацпей, слёзы змачылі грудаі, рукавы кашулі, і на вуспах, і ў роце былі япы салёнымі...
«Ветэран»
у яго было такое ж прозвішча, як ў мяпе, але ён ня быў мпе радпёю нават далёкаю: пэўпа, карапі нашыя ўсё ж былі аднымі, але галіны пастолькі адраслі ад стрыжня, што мае і ягоныя продкі ўжо не лічылі сябе родпымі, дык куды ўжо нам
зрэшты, хіба ўсе Кавалёвы, Кузняцовы, Сміты, што, няхай сабе і жывуць у адным мястэчку родпыя ў нейкім там сотым ці пяцісотым калене? ды настолькі ж яны родныя, між сабою наколькі родпы ім я, наколькі агульнымі продкамі ў нас усіх былі Адам ды Ева...
але я не пра тое; я пра культ вайны, партызаншчыны і ветэранаў у нашай тады савецкай школе, які пачынаўся ў першым класе і да дзесятага з аднаго каменьчыка ператвараўся ў лавіну па нарастаючай...
вёска нашая хоць і была вялікая, аднак ветэранаў у ёй мелася мала, прычым большасць з іх простыя калгаснікі удзелыіічаць у школьных мерапрыемствах адмаўляліся: от, маўляў, які з мяне расказчык, ды і няма калі вясна... (восень, зіма) працы шмат, a вясновы (асеньні) дзень, як вядома, год корміць...
і толькі адзін дзед, пра якога я і пачаў размову з прозвішча, ніколі не адмаўляўся прыходзіць у школу... і расказваць пра вайну
я мала што памятаю з тых расповядаў, бо былі яны нейкімі кніжна-поснымі ніякімі, памятаю толькі аграмадзіну гэтага чалавека, што ўзвышаўся над нашымі партамі (быў ён і сапраўды высокім, a ў гадах дык і мажным, пузатым), памятаю ягоны
199 Ж.ыць не страшна
hiaodinn ooz
глыбокі, грудны путраны голас, трошкі нібыта ў нос, які бывае ў людзей даўно сляпых
так, ён быў сляпым, і зрок страціў на вайне, што надавала яму яшчэ больш вагі, значнасці, веры і... шкадобы, а гэта разам вылівалася ў гераізм ды самаахвярнасць: вось, маўляў, дзеці, дзеля вашага шчаслівага сёішя, дзеля радаспага і мірнага жыцця, я і мае аднапалчане... і памятаю яшчэ ордэн Чырвонай Зоркі на правым штрыфале піпжака чырвоны на чорным, ды некалькі юбілейных медалёў на левым баку, што стукаліся між сабою, як кілішкі, і дзынкалі салютам у такт самым важным словам, калі правая ветэранская рука сціскалася ў кулак і рухалася ўнізуверх, быццам цвікі ўбіваючы ў нашыя галовы самыя важпыя словы; памятаю таксама некалі чорны, пацерты, закапаны тлушчам, ільсністы піпжак, надзеты на яго чужымі рукамі, пакамечаныя штаны, жоўтую кашулю, якая ўжо забылася, што некалі была белай, зашпілепую да апошняга гузіка, і правую руку, якая ўвесь час была неспакойнаю, нібыта ён падаў і япа шукала апору
так, з тых ягоных расповядаў я амаль нічога не памятаю, затое запомпіў як рэагавала мая бабуля на паведамленне, што да нас у клас сёння зпоў прыходзіў ветэран, і запомпіў яе расповяд пра яго; бабуля рэдка злавала, была добраю, прыгожаю і ласкаваю, мяккаю нават па дотык, а тут раптам напружвалася, як котка, і твар яе пабрыньваў агідаю: «які ён ветэран, знайшлі ветэрана, ветэраны ў зямлі даўно, а гэты... смярдзюк, яшчэ і па школах ходзіць...», мне чамусьці рабілася страшна, я згадваў аграмадзіну ветэрана і чуў ягопы пах і сапраўды смуродны: пахпуў ён увесь, і пайперш ягоны касцюм, сваёю недагледжапаю, вечпа халоднаю і сырою хатаю... я не адважваўся пярэчыць бабулі, а яна замыкалася ў сябе, сыходзіла пекуды, нібыта знайшоўшы працу, і больш пічога пе казала
і толькі калі ў трэцім класе мяпе ў траўпі, прынялі ў піянеры галыптук, як і ўсім, павязаў акурат той ветэран і я радаспы, і чырвопы ад гопару, бы той гальштук, прыбег дахаты, бабуля пе вытрымала, пасадзіла мяпе насупраць сябе і сказала: «ты ўжо пе маленькі, слухай... і запамінай...»
раблю цяпер, праз гады, свой запіс таго, што запомпіў:
Мікітавага Сцяпапку з Мурзаўкі ў вёсцы пе любілі, асабліва дзяўчаты, калі падрос і пачаў па гулі хадзіць; не таму не любілі, што непрыгожы быў, якраз пе, бо былі зпачна горшыя за яго хлопцы, а таму, што ўсё неяк іпшых падкалоць хацеў, пакрыўдзіць, прынізіць, цяпер думаю, можа, то ў яго такая самаабаропа была, бо яго самога і прыпіжаць не трэба было куды ўжо далей: бядней у вёсцы мо ніхто не жыў, а яшчэ ад яго заўсёды пах пепрыемпы ішоў, ад усёй ягонай вопраткі, пейкі кіслы... і дзяўчаты пават побач з ім па лаўцы сядаць не хацелі, а не тое што танцаваць ці дазволіць правесьці да хаты
калі яму адмовіла адна, потым другая, трэцяя, ён не замкпуўся, як звычайпа бывае, а пачаў паводзіць сябе яшчэ больш нахабна, з большым выклікам: груба і павязьліва; лёс такіх хлопцаў у вёсцы быў прадвызпачаны: альбо ў прымакі ў далёкае сяло, альбо заставацца бабылём тут
але скіпуўся цар (бабуля так сказала скінуўся), адыйшла суматоха, увабраліся ў сілу бальшавікі і Сцяпап зарыептаваўся і стаў ці не першым камсамольцам у вёсцы, ну, прыпамсі, адным з першых: лётаў усё то з выцьвілым чырвопым сцягам, то са скруткам нейкіх брудпых папераў у кішэні; я тады малая была і памятаю, што ў дзятвы зрабіўся ён вялікім аўтарытэтам, а старэйшыя дзяўчаты, якія памяталі яго рапейшага, толькі пасмейваліся і да сябе пе падпускалі, таму жонку ён сабе прывёз ад
201 Жыць не страшна
;02 Барыс ПЯТРОВІЧ
пекуль з-за Хвойнага; але расказ пе пра тое, нешта здалёку я пачала...
пу дык пра галоўнае: той скрутак газетаў, папераў, што насіў з сабою Сцяпан, ці пе ўвесь быў пра тое, што Бога пяма, што папы падмапваюць і дураць ііарод...
царква ў пашай вёсцы была драўляная, прыгожая, старая, але дагледжапая, хоць поп і з’ехаў некалі, пасьля рэвалюцыі, стаяла япа замкпутая і піхто яе пе чапаў; бабулі, часам, па пядзелях, самі збіраліся там, пешта спявалі, мы, дзеці, забягалі туды, пры ўваходзе хрысьціліся, па калепі падалі перад іканастасам прыгожы быў... памятаю. Бог там такі строгі і добры, і ўсё, здаецца, у вочы табе глядзіць і пытаецца: ці пя грэшна жывеш... аж страшна робіцца, па-добраму страшна, а ня жудасна, і, здаецца, Бог прыўзнятай рукою цябе перахрышчвае, бласлаўляе...
але была царква тая мазалём для камсамольцаў: што ні размова то знесці яе, зпішчыць бяльмо па воку перадавой савецкай вёскі, і ўсё часцей ды часцей
КНІГІ ОНЛАЙН
