Жыць не страшна
Барыс Пятровіч
Выдавец: Медысонт
Памер: 256с.
Мінск 2008
не памятаю, не ведаю, неяк не заўважыў, калі так сталася, але з пэўнага часу старац-лірнік перастаў
хадзіць па дварах і збіраць міласціну; ці ён памёр, ці, нарэшце, апамяталіся і забаранілі яму рабіць гэта камуністы, ці адправілі яго куды ў дом састарэлых...
яшчэ праз пейкі час не стаў з’яўляцца ў вёсцы і рывін;
жыды-каравачпікі пратрымаліся найдаўжэй, памятаю, нат напрыканцы сямідзясятых збіралі япы, скуплялі рыззё і металалом, абменьвалі на свістулькі ды цукровыя пеўнікі: чырвоныя і жоўтыя...
але і іх ужо даўно няма...
цяпер, калі я бываю ў роднай вёсцы, раніцай мяне звычайна будзіць не крык пеўня, не воклічы пастухоў і рыканне кароваў, што выгапяюцца на пашу (амаль не трымаюць іх пенсіянеры-вяскоўцы, купляюць малако ў краме, з васьмідзесяці кароваў, што былі ў статку на нашай вуліцы, засталося дзве ў маладых сем’ях...), а пранізлівы, настойлівы сігнал аўтамашыны, ён набліжаецца, узмацняецца; машына, звычайна, мікрааўтобус, праязджае паўз вокпы хаты і голас яе, і гук рухавіка, пачынаюць аддаляцца... гэта сучасныя “жыды-каравачнікі” ці “карабейнікі”прадпрымальнікі, што вязуць у вёску старэнькім бабулькам (спрацаваныя дзяды адыходзяць раней), якім цяжка пайсці ў цэнтр вёскі да крамаў, усё, што трэба для жыцця: хлеб, алей, муку, цукар, соль, рыбу, каўбасу, макароны...
але іх, зразумела ж, ужо не цікавяць сухары, куры ды рыззё-караўкі, ім трэба толькі грошы
211 Жыць не страшна
212 Барыс ПЯТРОВІЧ
«Разві...»
пяхай Вам спяваюць птушкі толькі пярэстыя, пяхай Вам грае барабан худы, як бубен, няхай для Вас тапчыць тая дрогкая кабецінка... а мпе нічога не трэба, я пічога пе хачу ні ад Вас, ні ад гэтага свету, пі пават ад жапчыпаў, якія адпая толькі радасць па гэтай зямлі, у гэтым жыцці і ў жыцці ўвогуле (так кажу я цяпер, бо мужчыпа, а калі б быў жаіічыпаю, казаў бы тое самае, толькі паадварот: мужчыпы адпая радасць на гэтай зямлі... і гэта ёсць не адкрыццё пейкае, а звыклая праўда, якую піхто заўважаць не хоча, альбо прызнацца саромеецца);
я пажыўся;
я наглядзеўся набачыўся;
і я ведаю ўжо, што пічога повага тут не было і пе будзе, што сьвет гэты тысячу, мільёп, мільярд разоў пракляты так, што пе адмыцца, пе ачысціцца і праз сто, і праз тысячу, і праз мільёп гадоў...
мпе пічога не шкада, я ні пра што пе шкадую хіба толькі аб тым, што не пакіпуў Вас у дзяцінстве, тады б мпе ўвогуле пе было б пра што згадваць, апроч летняга рапку роспага, шчырага і сябе ў сакавітым, ломкім бульбоўніку, ля куста амаль спелага калючага, але такога смачпага, агрэсту... пад яблыпяй: яблыкі яшчэ зелепаватыя, але ўжо салодкія, сакавітыя, асабліва падапкі, што ляжаць тут, пад нагамі, у бульбоўпіку...
больш нічога ня трэба згадваць, не варта...
бо больш нічога значпага ў гэтым жыцці Тут не было: адно мітуспя, “суета сует” без перастанку, без
перапыпку, без прыпынку на тое, каб агледзецца: агледзімся, дасць Бог, Там...
так, але пе спадзявайцеся, АдТуль лепш не азірацца, Там можна хіба чакаць каго-пебудзь з тых, хто памятаецца, і каго Адтуль шкада Тут; зрэшты, што казаць: мы ўжо ўсе Там, і тыя, хто быў, і тыя, хто ёсць, і тыя, хто будзе; і Там няма часу, няма мінулага і будучыпі, Там ёсць толькі цяпер, а гэта зпачыць, што няма нічога: ні цела, ні душы, а толькі ўсведамлеіше сябе, як часціпкі, частачкі чагосьці вялізііага, незразумелага, песпазнапага... гэтак папачатку я тое ведаю, бо быў Там колькі хвіляў, а што далей пакуль пават пе здагадваюся, і піхто мне пра тое піколі нічога не сказаў, і не хачу я фантазіраваць, выдумляць нешта такое, чаго выдумаць нельга: пе варта, усяму свой час, як кажуць чалавекі пажывем-пабачым...
“пабачым” яшчэ адное добрае слова, якое не абавязвае да нічога, якое нічога не тлумачыць і не азначае, хоць бы таму, што чым пабачым і што, калі нічога няма...
мне проста, здаецца, што ўвальемся мы ў нешта вялізнае, бяскопцае, дзе кожны адчуе сябе кропкай у прасторы, кропкай, якой пяма, ёсць дух пяма цела, але што такое дух? хто ведае? хто бачыў? хто патлумачыць? кропкі няма, цела няма, але мы ёсць, іспуем, думаем, перамяшчаемся ў прасторы, рухаемся, значыць, жывем, дакладней, працягваем жыць...
вельмі хочацца, каб так і было, хоць і не ўяўляю навошта? дзеля чаго? Тут усё зразумела, а Там...
і разам з тым мяне не пакідае адчувапне, што я ўжо быў Тут, і пе аднойчы...
і што яшчэ буду... пад рознымі імёпамі, з розпымі тварамі...
але я ніколі яшчэ так не прырастаў да той зямлі, на якой жыў, як да гэтай, на якой жыву цяпер; ніколі яшчэ так не балела мпе за тую зямлю (і за яе будучыню), на якую мяпе часова закінуў лёс, і ніколі гэтак,
213 Жыць не страшна
як цяпер, ne хацелася мне нешта зрабіць дзеля яе, каб змяпіць раз і пазаўсёды несправядлівасць, што пераследуе гэтую зямлю і яе народ, якому палежу цяпер і я...
раней я мог ахвяраваць сабою толькі дзеля сябе, пу, мажліва, яшчэ дзеля блізкіх (часова-блізкіх) мне людзей, да якіх я прывык, але мне абсалютпа ўсёроўпа было, дзе я жыву і як пазываецца тая мясціпа, па якой я жыву: Партугалія, Гапа, Кітай, Эквадор, Японія, Ізраіль (называю першае, што прыходзіць у галаву, хоць хочацца верыць, што невыпадкова, хоць хочацца спрачацца з самім сабою і ўсе краіны, апроч Партугаліі, называць іншымі імёпамі, больш старымі і, можа, пікому сёння невядомымі),
а тут раптам закахапасць і жадашіе пе проста паўплываць, а дапамагчы, і не проста дапамагчы, a змяпіць нешта...
вядома ж, да лепшага,
бо колькі можна кожнаму, хто прыходзіць сюды, пакутаваць...
пачаць змепы з гэтай зямлі, каб урэшце сталася лепей на ўсёй планеце Зямля, каб пе трэба было нам зноў і зноў вяртацца АдТуль сюды...
hlSOdllfU ondvQ
«Вольнасць»
празмерная свабода разбэшчвае, сказаў мне мой далыіі сябар, вось быў такі прыклад:
сонца схавалася за даляглядам, а стог сена яшчэ не дагарэў і асвятляў сабою цені дрэваў
спякотпа горача, млоспа побач
пчолкі маглі б з той травы, што сенам стала так і не ўзгадаваўшы кветак мёду лугавога нанасіць, ды не лёс, бачыце
дзяўчына ішла па атаве, што паспела падняцца пад сенам, ды раптам упала: бярыце мяне! але побач нікога пяма, толькі стагі, стагі, і адзін гарыць ужо, асвятляе сабой наваколле
а вы кажаце: свабода; якая ў задніцу свабода, калі ты адпа, і нясьцершіа хочацца патра...тра...тра... ажпо ногі не ідуць, ды пяма з кім... дык навошта такая свабода?
ці яшчэ такі вось быў прыклад:
ішоў лугам хлопец, бачыць ляжыць дзеўка, ногі раскіпула, дык ён і падпаліў яшчэ адзін стог сепа, каб яе зьдзівіць...
і яшчэ сказаў мне мой сябар: свабода лёгка ператвараецца ў няволіо, а там і ў турму, асабліва, калі яе, свабоды, замала, і нехта не ўмее ёю карыстацца
ці не так?
бо быў і гэтакі прыклад:
міліцыяпты ехалі лугам незадаволеныя сабою: дзень сканчаецца, а ў роце яшчэ ні грама і ні каліва не было, бачаць гарыць сена, а непадалёку дзяўчына ляжыць, ногі раскінула
215 Жыць не страшна
абрадаваліся міліцыяпты i падпалілі яшчэ адзіп стог: усё роўпа на згвалтавапуіо дзеўку спішацца
такім вось быў канец гэтай сельскай ідыліі, у якой пе было пачатку, бо цытата сябрава тая пе ёсць пачатак, а ёсць канец -
мараль, так бы мовіць...
hlSOdlKII 9U
«Габрэй»
што вайна будзе ніхто пе сумняваўся задоўга да самой вайпы, а некаторыя казалі, што вайна ўжо ідзе ў Еўропе і неўзабаве яна проста перакіпецца да нас: арміі дзеля таго і збіраюцца, каб ваяваць сякера і вілы могуць стаць зброяй, а меч і куецца для таго, каб быць ёю; сякерай, віламі можпа абараніцца, а меч ад пачатку прызначапы для нападу, і калі нехта зрабіў яго і ўзяў у рукі, то не спыніцца, пакуль не страціць тыя самыя рукі альбо галаву;
дык вось вайна будзе, палезе немец па нас ці мы на немца гэта ўжо хто каго перахітрыць і хто каго апярэдзіць, але кроў нявінных пальецца ракою, і не дай Бог не адаб’емся мы і немец да нас прыйдзе, што тады рабіць бедным габрэям, куды ўцякаць, бо свет чуткамі поўніцца: кажуць, Гітлер, хоць і сам па крыві не немец, люта ненавідзіць габрэяў і аддаў загад знішчаць іх без разбору, усіх даастатку...
чулі пра гэта і ў пашым мястэчку, але калі пачалася вайна, а пачалася яна, як звычайна бывае, раптоўна, разам з бальшавікамі-камупістамі ўцяклі на Захад толькі габрэі-камупісты, а ўсе астатпія, тыя хто без пасадаў і званыіяў, засталіся, з месца з мястэчка, пе зрушылі: вырашылі перачакаць бяду дома, невядома на што спадзеючыся і ў што верачы...
хутчэй ні ў што, але куды ім было падзецца, дый ці ўцячэш ад лёсу...
лёс добрае слова, слаўнае, але прызначанае для мірнага часу, а на вайпе лепей не згадваць яго, бо тхпе ад слова гэтага горам ды бядою, горкім дымам і пякучым болем...
217 Жыць не страшна
218 Барыс ПЯТРОВІЧ
калі немцы прыйшлі ў мястэчка у іх была ўжо прадумапая і добра адладжаная сістэма па знішчэпыіі ненавісных ім народаў (не толькі габрэяў, але і цыганоў...) але размова тут найперш пра габрэяў... не прайшло і тыдня, як яны (вядома, з дапамогай мясцовых «дабрадзеяў») вылучылі ўсіх габрэяў і адсялілі на асобпую вуліцу, якую пачалі зваць «гета»; што азначала тое слова ніхто не ведаў, але прыжылося япо адразу: «куды ты?» «да гета», «адкуль ты?», «з гета», і забылі ўжо, што тую вуліцу раней называлі «замосцем», бо была яна нібыта наводшыбе, за рэчкай;
у гета сабралі габрэяў і з суседніх вёсак ды мястэчак; жылі яны там мірна, спакойна і ўжо нават нейк супакоіліся праз колькі тыдняў, забыліся і нядумалі пра тое, чым гэтае гета можа скончыцца для іх; немцы, здавалася, не дужа ахоўвалі гета, адно загадалі ўсім жыхарам яго нашыць на верхпяе адзенне шасцікутпыя зоркі;
па сваёй ахвоце трапіў у гета і адзін наш хлопец Васіль Дзямідаў, чарнявы, гарбаносы можа, трошкі і падобны да габрэя, але беларус, паляшук, а пайшоў ён туды, бо закаханы быў у суседскую дзяўчыну Сарку, танклявую, не па гадах прыгожую, з вачыма бліскучымі, як сьлівы: праходзіла міма і сэрца не аднаго мужчыны торгалася і ўслед ірвалася, каб хоць прыхінуцца да яе; не дзіва, што Васіль за ёю пайшоў каб побач быць, дапамагчы, калі што, а можа, і ўратаваць, бо ці пе адзін ён у тым гета захаваў цвярозы розум, і не цешыў сябе надзеяю: а, можа, абыдзецца, а, можа, і не зачэпяць немцы... надзея гэтая раз-пораз гучала ў гутарках адселеных, а ў вачах была ўвесь час і тлуміла розум, і спавівала рукі;
КНІГІ ОНЛАЙН
