Альбом для цёткі Марылі
Марыя Вайцяшонак
12+
Выдавец: Логвінаў
Памер: 661с.
Мінск 2019
Нешта ўсё-ткі здарылася... Ляжала нерухома, ранішні водар запоўніў пакой. Спахапілася, калі змерзла, ложак, лапнула, халодны, бы й не начавала, толькі што вярнуўшыся са спаткання. Няўжо пакахала таго анёла?!. Божа, навошта? Жанаты чалавек, дзеці, нічога болып пра яго не ведае... Жарт — y машыне правёз, драбіну з падполку дастаў... Не было ж аніякага знаку... I наогул, усё вельмі звычайна...
Лётала па ваду, мыла бялізну, фіранкі з зімы на свежае. Голас зязюлі, як y пустым памяшканні: усё вынесена з хаты, ператрасаецца, мыецца, сохне, пустыя пакоі, чыстыя, толькі два галасы жаночых: «Ку-ку! Ку-ку!», a можа мужчынскі й жаночы, ад сцяны да сцяны, ад акна да акна. Падушкі — на лаву,
посцілкі, сяннік узбіць на пяро, польты — з шафы! Будзённа так, аб нечым учарашнім, звычайным, аднаслоўна: «Ку-ку, куку, ку-ку!» A слухаць хочацца. Ад адной сцяны пустога лесу — да другой, з аднаго канца пустога поля да другога! Заляцелі дзве сініцы на веранду, ледзь выправадзіла, і сёння, бачыць, былі: абтрэсены аберуч букет чаромхі на стале. Жарптушанём сядзіць на кусце, зацвітае кветка чырвонага бухматага маку, па яйку ягоная лопнутая шалупайка бутона долах. Ужо і кароў выганяюць да ракі. «Ого-го-о! y поле! y поле!» — знарок аднастайна, працягла, зыкам, берасцяным рогам выпрастаўшы ўсё сваё нутро, ходзіць каля статка стары Вінечка. Быццам тут, перад ім, поле, воля і табун бясконца вялікі. Нараджаецца даўнейшы голас гону, вялікага перагону, каб не спынілася каторая, не змарылася, не адлучылася каб. A сам, забываючыся, стаіць на адным месцы, круціцца з ранку да вечара — няма пашы, не выдзелілі вясковым каровам. I ўвесь статак на вачах, рабымі фасолінамі ў жменьцы. Пастухова вясенняе мроіва...
Учора чула раніцай салаўя. Хадзіла каля ягонага кустоўя, не заўважала, што мокрыя ногі. Вярталася дамоў і ўжо суха, нехта, як вяршок лыжкай, зняў з травы расу. Пужалася гэтай вясновай радасці, весялосці, ужо, думалася, не дазволена табе такое вось чыстае шчасце. Так пакаянна, са слязьмі радуешся ў храме, прымаючы прычасце, калі побач з табой y адной чарзе бязгрэшныя дзеці. I няўжо праўда лятуць да нас птушкі з цёплай стараны за тысячы вёрст, каб толькі напіцца таючай вады, адмыслова патрэбнай ім дзеля прадаўжэння свайго роду?
Такой ціхай, амаль непрыкметнай, з мелкімі беражкамі, дзе-небудзь y полі ці каля лесу, пастаіць дзень-два на адным месцы — і ўжо малочная трава адскочыцца. Густая вада, яе і вецер не калыша, аж выдаецца, салажавая, бы нектар, сабраны па кроплі на паверсе чорных сот зямлі.
I яна сама прыляцела-такі, нарэшце, з свайго краю — два гады няспыннага смутнага пералёту. «Цэлы падполак заспела цудоўнай вады ў хаце!..» — смяялася сама сабе.
— Не ведаеш, Юльча, чаго Зінка старая ў лес пайшла: можа, па елачку комін чысціць? y лесе ж яшчэ пуста, пераймае даходная да ўсяго на свеце Кацярына. I жарт — такая здаровая — узяла і пайшла бадзяцца!.. Ты, сама, Юльча, адмянілася,
як была прыехаўшы. Думала, што хворая. Аж пераборала сябе, вясёлая, бачу... Зіна састарэла, як мужыка пахавала. Баба цікавая. Як узлуецца на сябе, конскі шчавук карчуе каля плоту, a так — сядзіць, утравеўшы, аніяк не абароніцца. A трэба б упільнавацца, каб семя ягонае не саспела, не насеялася... Так і маркота бабская... Я, калі надумаюся вазьму, аж y грудзях займіцца, дык звару сабе што-небудзь смачное і палягчэе.
Не далей, як учора старая Зіна казала, па-змоўніцку блізка падышоўшы, як дзеўка:
— Ён, салавей, пад лістом сядзіць, перакуліцца і пяе. A яшчэ ж ліст малы. Слабая пакуль песня, але пайду сёння да ракі слухаць...
Перасаджвала кветкі, мяркуючы дзе каторую, a самой раптам падумалася, аж работу з рук спусціла: «Бог, пэўна, паслаў гэтае неспадзяванае, як y юнацтве, кароткае каханне...» Але перабірала ўсё ў памяці, зайшоўшы ўжо задалёка збоку. Жыва будзеш і па гэтым, як сказала б суседка Кацярына. ...Шчодра адкінула ад сябе ўсе магчымасці бачыць таго анёла. Думалася, цяжка, удзячна — па-сялянску, — як зямля набрынялая пасля доўгачаканага ліўня.
Мусова было б ехаць y горад па харчы, але не хацелася адлучацца: рупіць да астатняга дабыць тут, даглядзець, як цвітуць сады. Бо кожны дзень, як вялікая навіна, — трэба брацца за эцюднік. Вось і сёння з раніцы ішоў буйны, рабы дождж. Куры высыпалі на вуліцу, як толькі ён перастаў, ходзяць рухава, спяшаюцца адна перад адной, бы ім тут толькі што падсыпалі свежую жменю. Клён насупраць акна ўжо сёння ў шырокім, расхрыстаным адзенні, цені ад лісця ляніва кратаюцца на вечку студні, гарачае сонца скрозь бліскаўкамі, быццам вада стаіць блізка, як y пасудзіне, з беражкамі, калыхаецца і зіхаціць на сонцы. Раптам далёка ўбок, сарваўшы з пяцелек, аднесла лёгкім дыхам фіранку на адчыненым акне. Зляцела з падаконніка блакітнае птушынае яйка, знойдзенае ў лесе, і не пабілася. Яна амаль бачыла, як лёгка, гулёна, толькі што веснічкі не ляпнулі, зайшло на панадворак... Лета. «Трэба будзе букет змяніць...» — падумалася, быццам толькі што адцвіла ў стаўбуне вясновая лотаць, кветкі ўнікліва слаліся па днішчы стала, шукаючы ручаіну талай вады.
МЕСЯЧНАЯКАМЕЯ (Святочнае апавяданне)
Час y горадзе гэтай зімой ідзе супраць гадзіннікавай стралы. Снегу амаль няма, змэнчана чарнеюць дарогі, аніколькі не варожачы ў налецці на багатае зерне грэчкі, пшаніцы. I гэта на пост перад Калядамі. Праз акно, пераходзячы з пакоя ў пакой, раптам убачыш маладзік, спынішся, як ад выразнага, уніклівага позірку праз акно: ён — на цябе, ты — на яго. I наогул, здзіўляе, таямніча хвалюе, як іншы раз на вуліцы ўвечары хацелася неспадзявана азірнуцца, паглядзець якраз y той бок неба, дзе зіхацела камеяй поўня. Калі яна і хавалася за хмарамі, заўсёды адным позіркам знаходзіш яе ў ейных нават самых далёкіх пакоях. Звычайна з прыцемкамі ўжо анікога. Можа, каму ў гэтай пустэльні й адкрываўся Бог і выпрабоўваў каторага.
— Я сёння цэлы дзень шчыра пасціла і нават да нікога не загаварыла, — звоніць сяброўка Лена. — Але надта хачу табе расказаць... Аліна ж да мяне прыходзіла ўчора...
Забірае грэшны смех: a ці не высявала яна ўжо сабе ў пасцелю, варожачы перад Калядамі, насенне канапель, ці не спявала яна: «Святы Андрэй, дай мне знаць, з кім буду іх ірваць?»
Лена паспяхова займалася бізнесам, без грахоў не абыходзілася. Пачуўшы пра маю знаёмую з дзяцінства Аліну з трыма дзецьмі ды амаль без бацькі, дакляравала аддаць ёй кажушок сваёй дачкі, як кажуць, ахвяравала на ўбогія. Кажушок амаль новы, зазначыла тады мне крыху ніякавата, маўляў, няхай бы Аліна прынесла ёй наўзамен хаця б варэння ці так чаго свойскага. Аліна жыла з таго, што гандлявала на Камароўцы гароднінай, ягадамі, грыбамі. На ўсё лета кідала горад, ехала з дзецьмі ў вёску, y матчыну хату, засявала соткі, запасілася з лесу. Ну, прыходзіла Аліна, добра, але чаму такі ўзрушаны, багабойзны голас y маёй гараджанкі? Яна ж такая справядловая мінчанка, што і вёскі ніколі ў вочы не бачыла. A тут — да яе сама Аліна! Уяўляецца, як зайшоўшы ў кватэру да Лены, Аліна распранулася не адразу. Доўга звычайна стаіць y парозе, азіраецца па кутах, як на кароткім прыпынку, абы нага да нагі — і ўся ейная аддуха, заўсёды быццам увесь час і дзень
і ноч y доўгай дарозе. Сціпла падцісне вусны, a вочы пільныя, чаплістыя, во, маўляў, як людцы жывуць — y Лены паркет, гарнітуры скрозь! Без зайздрасці, з нейкім глыбокім сумам ці то па сабе, ці то па ёй, пакаёўцы, на ўсім гатовым. Але ніколі не блытаючы свой лёс з чужым. Разуецца, блішчаць шкарпэткі рознага колеру, абы цэлыя — не саромеецца. Доўта маўчыць, галаву набок, прыслухоўваецца да сцен, да рэчаў, як да мелодыі, каб жа не даць фальшу ў гаворцы. Гэта той чалавек, які доўга сам-насам бывае ў полі, y лесе, на зямлі. Акрыяе, загаворыць толькі тады, калі пачне павольна расхінаць пакункі, даставаць, як з кустоўя ўсё роўна, шклянкі з варэннем: вось чарніцы, маліны, вось грыбы. A сёння дачка Юлечка, самая меншая, адразу пайшла па пакоях. Стук-стук-стук, зазіраючы ва ўсе вуглы, быццам шукае дзірку, каб уцячы, як вожык з лесу — стук-стук. Дзякавала, пэўна, за кажушок без уніжэння, брала, як ад Бога: маўляў, ён лепей за яе ведае, каму што патрэбней. Папросіць гаспадыня да столу крыху пачаставацца. Пасядуць, і будзе Аліна даваць знакі Юльцы, каб бралася есці. Дзяўчо насцярожана пазірае на піццу, дома ніколі не модзіліся з ежай, кавалак хлеба ў адну руку, кілбасу — y другую, вось і ўвесь сэрвіс. Яшчэ раз, адыходзячы, паглядзіць Аліна вакол сябе з сумам, як на беразе вялікай стаячай вады, ёй, рухаваму чалавеку, гэта не жызня.
— Але ўсё гэта не галоўнае, — ужо амаль жалілася Лена. — Раніцай б’ю на патэльню ейныя яйкі — сапсаваныя! Грыбы праз ноч паплылі на падлогу слоік, аказалася, быў пабіты... Муж сеў піць чай, паклала яму Алініных малін. «Ну і не смач~ нае ж тваё варэнне...» — кажа. A я ўжо маўчу... Усё, каб ты ведала, такое на смак не нашае, такое яно нічогае...
Сэрца стоілася, пачуўшы так блізка знак боскай кары, як перад відавочным здарэннем: ад Аліны няволле нічога браць узамен, тым больш перад Калядамі не спажывеш, не разгавеешся, не задапаможышся ейным. Даць чыстай рукой, шчыра, як пакласці на ахвярнік y храме...
A выдавалася, што па гэтым смутным часе ў горадзе аніякія прыкметы не збываюцца, ніколі не спраўдзіцца добры сон і грэху няма. Нарэшце-такі адчыніліся, бы ад ветру, гарадскія вароты, упусціўшы да людзей сваіх чараўнікоў, варажбітак, красналюдкаў! Дзеўкі, спахапіўшыся, пякуць какорку на
адной солі, ядуць яе перад ноччу, кладучыся спаць, каб прыйшоў y сне жаніх, падаў сасмяглай нявесце вады. Сеялі каноплі ў пасцелю. Раніцай, на ўскрайку горада, дзе яшчэ жылі па-вясковаму, сваёй хатай, прачнуўшыся, гаспадар, пэўна, ішоў y хляўчук, падымаў на ногі з начы казу ці свінчо, паварочваў галавой да варот. Кратаў лапату, граблі, абы з месца зрушыць. Мяшаў такое-сякое зерне, насенне, каб павярнуць усё на спрыяючае лета. Бо дзень пабольшаў ужо, як кажуць, на казіны скок. На таго, хто пасціўся, каяўся, спавядаў свае грахі, накладалася эпіцімія з благачынных спраў і нават пазбаўлення волі, каб чалавек мог пераадолець свае благія звычкі. Ружанцам блішчалі густыя зоркі, варожачы на мароз. Нарэшце, зіма знялася з белага гнязда.
КНІГІ ОНЛАЙН
