Альбом для цёткі Марылі
Марыя Вайцяшонак
12+
Выдавец: Логвінаў
Памер: 661с.
Мінск 2019
Мой дом-гатэль толькі дзеля таго, каб змяніць, як той казаў, барму*, але... што гэта? — унізе, бачу з другога паверха, ходзіць мужчына?! Пэўна, той, каго чакалі Гуніла з Эльзай, трымаючы нумар. Назіраю за ім даўжэй, чым трэба б — ён вельмі прыгожы. I раптоўнае ліхаманкавае пачуццё несумяшчальнасці: мне тут перашкодай усё, што можа адхіліць ад камення, ад вады, ад сцен Сярэднявечча! Перашкаджала б нават знаёмая мова. Хацелася тут, на востраве, як нідзе болей і ніколі, зведаць волю, жыць не азіраючыся, не адчуваючы свайго полу, каб нават рукой не правесці па валасах, прыхарошваючыся. Дарэмна! Ён ужо насупраць, нешта гаворыць, перабірае мовы: ангельскую, нямецкую, шведскую, нарэшце, рускую, але я не разумею — я толькі чую блізка ягонае цела, моцнае, скрозь пакрытае чорным лішайнікам, — бывалы ўсходні чалавек. Адчуваю румянец на ўсю шчаку, як пры гарманальнай недастатковасці. Я здраджваю, я болып не веру сабе, сваім рухам, жэстам; напружана адводжу позірк, бы назіраючы за зграяй дзікіх галубоў, y паветры правісае страчанае пяро. Мы ўдваіх, мы запертыя адзін y адным, ён засланяе мне свет. Я губляю сваю асобасць. Гуніла! Эльза! Дзе вы ёсць? Гуніла падыходзіць, нешта гаворыць, паставіўшы перад сабой на насок выцягнутую нагу, як y «Кармэн-сюіце». Крысо плашча расхінулася, прыгожае калена выступам-выклікам перад ім. Гуніла нагадвае падлетка, a зараз абазначыліся жаночыя лініі, пераменліва, дрыготка, няўжо таксама хвалюецца?! Эльза гэтым часам сядзела ў другім пакоі, y кутку, нешта чытаючы, устала з крэсла, як бы ўставала, стаміўшыся сядзець каля фантана, мармуровая скульптура. Не заўважыш, калі яна зрушылася з пастамента. Паўсюль цесна стаялі сталы, крэслы, яна ішла, не дакранаючыся ні да воднага прадмета. I шкляныя дзверы адчыніліся перад ёй самі, бы на роліках y супермаркеце.
Старая жанчына, праходзячы побач, раптоўна падабрала вісячае валлё падбароддзя, як тая індычка.
Усё навокал змянілася, падпарадкавалася з’яве, востра адчуўшы сваю прыроду.
Нашыя галасы, смех, гучаць чысцей, бы нарэшце пачулі абсалютны голас камертона. 0, вядома, мы запрашаем яго палуднаваць! Мы ўжо на кухні! Мы толькі тое і рабілі ўсё жыццё,
Барма — адзенне пастыра.
што гатавалі яму ежу! Мы адважваемся гатаваць для ўсходняга мужчыны?!
На нас накацілася старажытная няволя — мы падпарадкоўваемся гэтаму незнаёмцу.
Каштуем стравы з адной лыжкі, мы смяёмся, нам надзвычай весела, звіняць Гуніліны бранзалеты, па-дзіцячаму зробленыя з меднай спронжкі. Каторая гэта з нас была ўжо на абцасах?! Разамкнуліся вярыгі, мы выслабаніліся з пустэльні. Божа, на кухні няма люстэрка?! Вой, нешта гарыць! A можа, гэта пах дыму, сполахі злога вогнішча, на якім паліць Сярэднявечча сексуальна прываблівых жанчын?! Я быццам спрабую ўратавацца, накідваю на плечы вязаную хустку.
Паселі, сядзім, «скаваныя ланцугамі полу».
Ён спазняецца да стала. Ён спазніўся і не папрасіў прабачэння. Мы разгубіліся, мы стоўпіліся ў табун, мы, як y гарэме, адчулі, хто тут гаспадар.
— Не хапае кінзы. Я шукаў яе ва ўсіх крамах — няма! стаяў, паціраў паміж пальцаў той звыклы, жаданы пах, церушыў нам y вочы — ён шукаў на выспе пах свайго агароду.
Першай апрытомнела Гуніла устала, зазвінелі бранзалеты.
— Трэба памяняць ваду ў цюльпанах.
— Дзе памяняць ваду? — перапытала Эльза.
У супе харчо... адказала я.
Мы моцна смяёмся! Мы цешымся адна з адной! Грымнулі пад сталом скінутыя з ног туфлі на абцасах!
Мы ўжо адвучыліся баяцца мужчын.
I адкуль мне цяпер ведаць, чаму я надзіва свежая сёння і румяная, паўдня прастаяўшы на кухні. I ў якім выпадку я болып здраджваю сабе...
Па гэтым разе! Мы хутка губляемся, блудзячы па вуліцах Сярэднявечча. Па-ранейшаму трапляю ў гатэль па зорах — па самым высокім шпілі храма Дзевы Марыі.
Запыняе нават незнаёмы куст, падобны на баярышнік. Ужо на ім набрынялі пупышкі. I раптоўна зусім не вандроўніцкі сум: я не ўбачу ягоных кветак, не ўбачу, якім ён будзе летам, увосень. Не заплыву ў разводдзе дзікіх дэльфініумаў. Я не пражыву з востравам ягоных бясконцых стагоддзяў. Востраў, бы тваё неспадзяванае дзіця, непасрэднае, выпешчанае,
дзіўнае, з якім ты адчула сябе найбліжэй да сваёй чалавечай прыроды, да сваёй сутнасці.
У мяне поўныя жмені ўражанняў поўны кубак-ахвярнік нясу перад сабой проста ў адчыненыя дзверы царквы. Сёння ўсе ідуць сюды слухаць арган.
A перад гэтым каб аніводнага музычнага гуку, нават птушынага спеву.
Рокат галасоў y царкве, як y марской ракавіне, пакладзенай y галовах на могілках. Першыя шквальныя гукі аргана голасам храма, урачыстым, патрабавальным шчырасці. 0, як нязвыкла сэрцу боскае запытанне слёзы за ўсё жыццё марскімі водамі забіліся ў горле, патрабуючы выйсця! Высока плылі люстры, перамяшчаліся ў плыні гукаў, бы па рацэ. Паварочвалася зямля, сонца перабірала вітражы на высокіх вокнах, складала святыя малюнкі. Юлёвымі пялёсткамі ўпала мне на рукі — урачыста спавіло вянцом адзіноты. На момант схаваліся былі на іх рудыя ўзроставыя плямы, «кветкі старасці», зараз яны смылелі, як стыгматы.
«На пасцелі маёй ноччу шукала я таго, каго любіць душа мая, шукала яго і не знайшла яго...» — пацерамі наўмя спевы цара Саламона.
Цяпер толькі засталося сысці на сваім беразе і адчайна ад піхнуць нагой човен — на самую сярэдзіну мора...
P.S. Готланд, Вісбю, — леЭзь вымавіш y канцы, як прызнаешся наастатку, — назавеш чароўнае імя свайго кароткага кахання...
Я так сумую па моры, што ўсё часцей гляджу на неба.
ЗНАК НА ДАЛОНІ
Чулі ваду птушкі. Вунь качкі лятуць да ракі, свойскімі птушкамі, нізка, таропка, бы толькі што выпушчаныя з рук. Некаторыя тут і зімуюць. Чайкі над самым рачным брывом.
A я не чула раку, энергію ейных хваль, хаця таксама, як аказалася пазней, ляцела сюды вясной, да вады.
Новы дом, куды пераехала, якраз на самым беразе. Адкуль і куды цячэ рака, якая даўжыня, якая глыбіня? — хацелася распытацца ў суседзяў. Даўжыня? Трыццаць восем папугаяў! — адказвалі смеючыся. Па цяплу ўсплылі брыдоты, мутная вада калыхалася ў ночвах мураваных берагоў, спыняла крокі, спыняла зрок, як атручанае мёртвае цела. Ваду да вуснаў, ваду да вачэй, a гэта... не магу звыкнуцца нават седзячы дома, быццам увесь час за вокнамі неслі ў жалобе тапельца.
Ну, вядома, гарлачыкі тут не цвітуць, але паглядзі, які дом, вельмі прэстыжны, тут і багацейшая крама, цэнтр горада, чыстаяк, паглядзі! забаўлялі сябры самаробнымі цацкамі. Мне ж мусова патрэбен круг чыстай вады, як выдры ўсё роўна. Тая селіцца толькі каля крыніцы. Тады заходзілі з другога боку, маўляў, тут жыве вядомая балерына, казалі, як пра дзівосную птушку, што звіла побач з людзьмі сваё гняздо. Балерына?! Гэтаксама выслабаняешся ад звыклага, будзённага, калі раптоўна ўбачыш чорнага бацяна... Ён спалохана падымаўся з ляснога цеснага кустоўя, узлятаў цяжка, падхапіўшы вялікія крылы. Крылы сышліся ўверсе над галавой, бы аберуч прыхопленыя берагі дарагога, урачыстага адзення, — ззяла сполахам чорнае бліскучае пер’е, аж зялёным заносіла. I знік. На момант амаль страх ад блізкасці, ад прыгажосці. A потым хутчэй бегчы на тое месца, адкуль ён узляцеў, — павінна там нешта застацца, як пасля ўдару маланкі. Павінна быць нечым пазначана зямля, куды апускаюцца таямнічыя птушкі. A людзі?
Тады пакіньце мяне адну ў доме, каб анікога ў кватэры, мне трэба агледзецца, аббыцца. Восьмы паверх, зусім інакшы пласт паветра. Птушкі тут не спяваюць. Ужо недзе ў дарозе да нас берагавыя ластаўкі. A нехта ж загадаў спароць над аркамі дома іхнія леташнія гнёзды, маўляў, надта паскудзяць... Кажуць, ластаўкі напорыста будуюцца тут кожную вясну, можа, прымаючы дом за высокі бераг ракі?
Не, y мяне няма даверу да гэтага жытла.
Што табе ёсць, га? Ну як усё роўна падроблена! Ну, адкуль ты сама, бабка, прыехала? каб хто запытаўся. Хіба можна параўнаць, успомніць?! — злаваліся сябры ў вочы.
Успомніць?! Карціць увесь час кінуць-рынуць усё і бегчы ў стары дом, бы там пакінуў уключаны прас. Выдаецца, што ў пакоях гарыць святло, праз ноч гарыць, праз дзень, a ты
запаліў яго, як было, з вечара, выходзячы ненадоўга, наказаўшы дому чакаць. Аніяк не адчыніць дзверы ў пад’езд, падымаючыся па сходках памяці. Домакіраўнік ужо неяк быў сказаў: a ці не замураваць вам іх, закласці цэглай — і з канцом! Маўляў, надакучыла рамантаваць. Падумаць, што дзеці шкодзяць, гойдаюцца на дзвярах, але ў доме амаль адны старыя людзі.
Стары дом на гары. Вецер смехам зачэпіць — і дзверы ўжо на адным гапліку, якраз каб бяздомнаму сабаку ўскочыць, пераначаваць. Зверху, па лесвіцы, чапляючыся рукамі і нагамі, як па павуцінні, спускаецца насустрач бабця: ліфт зноў не працуе. Аніяк не размінуцца па пацёмках са Змітраўнай, яна ўжо даўно памерла.
— Дзеўка, рука баліць y цябе, чула? Вазьмі во змылак, я нябожчыка ў вёсцы абмывала, памый балючае месца і кладзіся спаць. Назаўтра і не ўспомніш, што табе былося...
Мову ў мяне адымае адразу. Але і бяру і нясу да сябе напроці ночы, a потым кукую давідна — поўная хата пуду! Вецце ліпы, высвечанае ліхтаром, лапае па сценах, шукаючы, хто тут яшчэ жывы, халодны змылак лядашчай гурбай y пакоі.
I наогул, што скажа, тое і зробіш, калі чалавеку каля сотні гадоў.
Сядзіць Змітраўна за сцяной (побач кватэры), як той сфінкс, каб што ў ёй парушылася векам, адно толькі цела лушчыцца шалупіннем. «Стыдаюся выходзіць на вуліцу... Людзі глядзяя-яць, такіх старых y горадзе няма...» — жаліцца. Выскачыш з ванны на балкон распранутай павесіць бялізну, зловіць цябе чаплістым, амаль мужчынскім поглядам — і па плячах, і па грудзях. «Ты яшчэ такая маладая...» — скажа, дасць y руку на ўцеху поўную жменю, як семак, гадоў. «Што ў цябе гэтак зацвіло?» — убачыць кветку, і вуснамі, і рукой ківае, да сябе, каб бліжэй, каб злавіць і памацаць, як матыля.
У пакоі ейным на канапе, на стале, на крэслах ахапкамі рознакаляровая сподняя бялізна трусы з карункамі, станікі. Волька, ейная дачка, бярэ ў рукі то адно, то другое, разглядае і так, і напроці святла, не стыдаецца чужога чалавека, быццам гэта дзіцячае, прасуе далонямі, любуецца. Не жыла жаночым жыццём, не пацешылася ні адзежай, ні ежай, век y халодным складзе, y штанах-ватовіках, y куфайцы. Век сярод грузчыкаў,
КНІГІ ОНЛАЙН
