Альбом для цёткі Марылі
Марыя Вайцяшонак
12+
Выдавец: Логвінаў
Памер: 661с.
Мінск 2019
Пакутаваць з Богам, з братам весяліцца.
Падыходзіць чарга і, пачуўшы «маю італьянскую», гаспадыня дае мне рэшту проста ў руку і загінае пальцы, каб не ўпусціла далоў, не згубіла, як малому дзіцяці. Буду потым прыходзіць сюды кожную раніцу, як па боскую ласку. I наогул тут не адчуваеш іншамоўя.
Тут недастаткова ведання мовы, як і недастаткова развагаў розуму, бо мае моц імгненнае ўражанне вока ці несвядомае адчуванне цела, што звычайна найважней пры сустрэчы з блізкім чалавекам.
Тут мне «перакладаюць» з італьянскай жабракі. Яны жывуць побач з статуямі святых, багіняў прыгажосці. На плошчах, на сходах храмаў побач стварэнні чалавека і Бога. На твары жабрака годнасць асобы, ён не ізгой, гэта быццам тая святая беднасць, якую выбірае чалавек сам, як святы Францішак. Некаторыя маюць сабе сабаку, a то і болей, вунь і сучка са шчанятамі, акуратна захінутая пледам, каб не турбавалі турысты сваім подзівам, — маленькая гаспадарка. Хай сабе цяпло не ад агню, не ад ачагу, але цяпло жывой, даверлівай істоты стварае прытулак там, дзе б ты ні спыніўся на зямлі: дом там, дзе ты не адзінокі.
У католікаў сабака таксама мае душу — Францішак вярнуў да Хрыста не толькі знявераных людзей, вярнуў і жывую прыР°ДУ-
Вунь жабрачка падмывае хвасты каля ручайка маленькага фантану сваім гадаванцам, іх чацвёра, — ранішні мацыён.
Цывілізацыя (турысты) глядзіць на іх сцішана, прагна, бы чакаючы сваёй чаргі недзе ў тропіках каля вадапою.
— Сеньёра! Падыміце голаў, я хачу бачыць ваш твар...
Але хіба я яшчэ не ведаю, не пазнаю Італію з твару?!
Сюды жабракоў Бог пусціў дзеля знаку, напамінку: кожны чалавек мае сэнс — святы Францішак, ходзячы па зямлі, нават на каменне ступаў з страхам і глыбокай пашанай, адчуваючы любоў да таго, хто назваў сябе каменем. Італія гэта імгненне, тая прасветная гадзіна, калі нарэшце адпусціць цяжкая хвароба,вызваліўшыся ад болю, крыўды, бядотаў, звяртаешся да дрэва, да птушкі, да мора, маючыся вымавіць з палёгкай галоўныя словы, словы любові.
— АвосьуАнгліі...
— A ў Англіі, каб ты тое ведала, забаранілі галубоў на плошчы і звольнілі чалавека, які іх карміў! A Карэя скінула ракету каля Японіі і патлумачыла сваю нявіннасць тым, што ў гэтым месцы нейтральныя воды. Хіба ёсць нікім не заселеная вада? Як і лес ці поле?
0, менавіта тут будзе мой дом! Нарэшце ён спэўніцца! Зморана спыняюся, засынаю на хаду, як смоўж, быццам усё яно са мной.
Заходжуся ў храм, дачка застаецца на вуліцы. Цёмна, рознакаляровыя шкельцы вітражоў высокіх вокан ледзьве прапускаюць святло, гараць ахвярныя свечкі. Здагадваюся, што храм сёння адпачывае, але ж дзверы не на замку. Анікога, толькі пад паднябеннем галасамі птушак перагаворваліся анёлы. Кленчу, жагнаюся, рука цяжкая, бы ёю хто водзіць. «Ойчэ наш, ктуры ест...», — адчуваю, што вымаўляю знаёмыя словы зусім інакш, не па памяці, калі амаль губляеш сэнс слоў ад звыкласці, бегласці вымаўлення, гаворыш звычайна, хапатліва, ні да кога не звяртаючыся — не бачачы Бога перад сабой. Цяпер я быццам паўтарала словы за тым, хто стаяў побач, і, не ведаючы, што казаць далей, чакала голасу, каб тураваць.
Адчула, нарэшце, што тэкст, завучаны ў дзяцінстве, ёсць МАЛІТВАЙ.
Адыходзячы, заўважаю постаць y манаскім габіце. Але ж не было чуваць крокаў?! Выйшаўшы, чытаю: гэта касцёл святога Францішка.
Наведваемся сюды ў часе службы. Стары ксёндз сустракае сваіх парафіянаў y дзвярах. Вось вядзе дзяўчыну, праз увесь храм да лавы, выпусціў ейную руку наастатку, бы выпусціў птушку, ледзь прыўзняўшы ўверх, дзе болей паветра, прасторы, каб развінуліся крылы.
Нам абавязкова трэба трапіць y Ватыкан!
— Ватыкан яшчэ пакуль не мая парафія... Я яшчэ толькі пацеры навучылася мовіць...
Я блазную? У Ватыкан трэба ісці не праз гандлёвыя шэрагі — y нас жа наўме купіць дом. Я яшчэ не намацала нагой таго намоленага шляху да Ватыкану, ён павінен пачынацца ад самага твайго парогу, адкуль ідзеш.
У кавярні, куды зайшліся выпіць эспрэса па-італьянску, дзяўчынка гаспадыні падносіць нам папяровую сурвэтку. На ёй флямастэрам нашыя партрэты — дзве скіфскія каменныя бабы! Мы смяемся разам, нарэшце разняволена, моцна, з нас цешыцца старая італійка насупраць, бы нарэшце ўдалося-такі зняць з гэтых нетутэйшых пахмурных істотаў нейкай невядомай моцы праклён. Яна нешта да нас гаворыць, чую шапаценне капяжу, няўлоўны дотык да маіх перасохлых вуснаў — мова вакол шумела вадаспадам.
Увечары плынь людская значна гусцее. Каля ўваходу ў кавярні, рэстарацыі запальваюцца свечкі, Марчэла далучаецца да ўсіх і едзе па вуліцы, быццам таксама шпацыруючы, крыху падняўшы голаў. Плынь запавольваецца. Людзі рухаюцца, як y вадавароце, пераходзяць адзін да аднаго, пакуль не знойдзецца супольная бяседа — па два, па тры, — ужо толькі спыніцца і размаўляць. Нехта раз-пораз віхне каля цябе на ровары, насвістваючы начной птушкай не зачэпіць.
Засынаючы, чуеш, як грукаюць дзверы, — пэўна, вярнуўся дамоў Рыгалета, і надзіва робіцца ўтульней y ложку і спакайней, як было ў дзяцінстве, калі старэйшыя ў сям’і клаліся спаць апошнімі, пільнуючыся, пакуль ты абаснеш.
Ёсць нейкая асаблівая інтымнасць нават тады, калі зазіраеш, расхінаючы лісце прымулы на падваконні, знаходзіш сонныя пупышкі кветак, скручаныя маленькімі зародкамі ва ўлонні. Калі няўцямна бярэшся паліваць гіяцынт, кветку дажджу, менавіта тады, калі за акном ідзе дождж.
Калі сядзеш y аўтобус разам з незнаёмымі людзьмі, што едуць y Вальтэру. Нарэшце паглядзець дом, ён паблізу Вальтэры.
Дарога ўвесь час пад гару, крутыя адхоны, ты ў паветры, толькі што не на самалёце, незнаёмае дагэтуль пачуццё ўзнёсласці, пэўна, як y часе клінічнай смерці. Тая пара вясны, калі ў садох падразаюць аліўкавыя дрэвы. Насустрач зусім блізка ляціць з мутой ручай, варочае камяні, бы шукаючы, як мы ў дзяцінстве, вягалаў. Але анівошта не можа мяне вярнуць назад, да былых зямных змыслаў.
Нарэшце спыніцца, нарэшце намацаць пад нагой токі гэтай зямлі, якія шукаюць выйсця ў шумлівых гаворках тутэйшых людзей, вырываюцца выбухамі смеху, гучаць мелодыяй!
Вунь той дом, на пагорку, паказвае гаспадар. Быццам блізка воку, але нас адносіць хваляй пагоркаў то ўбок, то ўніз. Дарога размыта дажджамі, няма следу, сюды можна дайсці толькі сэрцам. Дом з высокім каменным ганкам, зялёныя аканіцы, — Дом, да якога ішла ўсё сваё жыццё. Рухалася, як на інваліднай калымажцы, a мне, смеючыся, кідалі ў прыпол каменне — я з яго спрабавала скласці падмурак. Паказвалі пальцамі ў другі бок, калі губляла дарогу, блудзіла. Падвязвалі пустую кансерваваную бляшанку ззаду да кола, як паблажлівай істоце. «Праз якіх пару гадоў я буду стары дзед, дай мне пабыць яшчэ шчаслівым», — сказаў муж і пайшоў да маладой.
Дом y два паверхі, быццам чужыя сцены, ты іх не ўзводзіў, але яго яшчэ не пакінуў Бог. Выслізганыя парэнчы, старая мэбля, дзе-нідзе шчарбатая цэгла, толькі гэта ўжо як дэкор, сведка стагоддзяў — антык, яго не хаваюць пад слоем сучасных фарбаў, як той казаў, чароўнасць расколіны.
Нарэшце збылася туга па старым доме! Цяпер толькі так: вечар, лямпа на доўгім дубовым стале і — гаварыць, гаварыць бясконца аб тым, што начны лівень змыў зямлю з карэння яшчэ сонных ружаў, што ў адным месцы цячэ страха. Замаркоціцца крыху і падумаць: a ці не напісаць ліст y Менск? Падняць медзяную жэзву, выпушчаную з рук былой гаспадыні, набраць вады, паставіць на агонь. Дома я ўсё гэта рабіла спешна, без густу, пужалася, што мала часу маю на тое, шкадуючы яго
на дробязі. Цяпер я вылечылася ад пуду, чым бы ні займалася: я гатую каву, я «выхоўваю сад», і не на французскі манер, — тут ён звычайна нязмушана пераходзіць да самой прыроды. Я распальваю камін — робіш работу, быццам чытаеш вершы. Кожны мой рух адбіваецца ў вечнасці, бы ў люстэрках. Нічога тут не губляецца ты цяпер звычайная служыцелька свайго Храму Быцця, Дрэва, Каменя.
Засталося толькі выставіць на тэрасу крэслы, сесці на ровар (кошык замацаваць спераду ці ззаду?) і па рыбу ў Вальтэру! Ці да мора, туды, дзе яно не ўпіраецца лобам y каменны парапет, як зачынены буйны звер, да мора хочацца падысці блізка, ступіць y ягоны вільготны след y часе адліву.
На электрычцы — y Венецыю! 3 самага ранку, каб паспець дамоў завідна, як, бывала, з поля ці з лесу. Заглядаць y твары карыятыдаў, багіняў прыгажосці, — хто яны? y чым? што трэба? як? каб табой любаваліся? Падняць руку, закінуць за голаў, каб грудзі выглядалі гронкамі?! я не ведаю такіх таямніцаў, да мяне не дайшлі запаветы Творцы: сачыць, пераймаць прыгажосць лілеяў і птушак нябесных, чым кіруецца з дзяцінства кожная італьянка... Вярнуцца ў дом, поўня запаліць свой ліхтар, усю ноч пераносіць яго з пакою ў пакой. Агні няблізкіх селішчаў y гарах, на пагорках — ноччу яны ўсе ў небе, толькі што бліжэйшыя за зоры. Крыжавінне аконнай рамы ляжа каля босых ног. «Я выйму з вас сэрца каменнае і дам вам сэрца плоцкае...» — чую святога Францішка ў час пацераў. I не спаць пасля ютрані, каб паспець «прыпасці да кожнай меданоснай хвіліны быцця». Выйсці ў поле, ахвярна разаслаць на траве настольнік, пакласці дабультовую ежу, запрасіць птушак да столу і... пайсці дамоў, пакінуўшы «гасцей», каб не перашкаджаць — ахвяра хвалы.
Мы купляем дом y правінцыі...
— У Італіі няма правінцыі! I наогул: Гётэ ані разу не быў y вялікім горадзе, каб не парушыць свайго светаадчування, свайго светапогляду.
— Я расчараваная...
— A я гатова тут вучыцца нават расчараванню.
— Ты амаль са мной не размаўляеш...
Не хочацца гаварыць, нешта абмяркоўваць, пражываеш гэтыя некалькі дзён, бы ўвесь час сцішана мовіш пацеры.
Дык што: калі табе без меры падабаецца вобраз жыцця, вобраз мыслення, прырода — можа, гэта ўжо і ёсць твая радзіма?!
Мы дамовіліся з гаспадаром, толькі што не разлічыліся. Вярталіся ў горад, дзе былі спыніліся, апошнім аўтобусам. Апошнім? — гэтае слова раптам вылучылася з астатніх, набыло развітальны сэнс, быццам ад’язджаеш назаўсёды. Адразу пазначыўся край твайго жыцця, далей ты ўжо будзеш жыць, быццам атрымаўшы страшнае заключэнне доктара — дні твае палічаныя. Апошні?! Але на прыпынку людзі, яны... сядаюць y аўтобус? Яны вяртаюцца ў Вальтэру? Неверагодна! — чорная, коўзкая дарога, стромкія адхоны і ноч! Доўга стаю, углядаюся ў твары, праводжу і... быццам вяртаюся разам з імі. Яшчэ ёсць надзея.
КНІГІ ОНЛАЙН
