Альбом для цёткі Марылі
Марыя Вайцяшонак
12+
Выдавец: Логвінаў
Памер: 661с.
Мінск 2019
Дождж цёплы, як луг, як шчолак, вымылі бярозы косы, вымылі дубы кучары.
3 раніцы да вечара, з вечара да рання.
У людзей баня, y Бога — лазня.
Калі ты ўздрыгваеш, пачуўшы стук яблыка аб зямлю ў садзе, калі, гледзячы ў люстэрка, ты не пазнаеш сябе, бы стоячы на беразе каламутнай вады, калі выходзіш на ганак y споднім і дзівішся свайму голасу: «Якая ноч!» Гэтаяшчэ не старасць.
Вярніся ў дом, сабяры на падлозе іголкі-шаршаткі, выцягні ніты з месячнага прадзіва і пераліцуй сваю сукню — ты яшчэ паспееш пабачыць
на досвітку самы дзівосны
сон.
Коціцца на зямлю
яблык
з райскага
саду.
* * *
Калі здараецца непрыемнасць альбо бяда, мяне найболей засмучае тое, што ў мяне няма для таго ці іншага выпадку адпаведнай сукні. I нават калі памерці. Але ў чым?!
* * *
Плачу па табе, жывой, як дождж над вясновым ручаём, які ўжо высах, яшчэ гавару да цябе, не чуючы свайго
голасу, і твой голас
мяне абмінае, бы я перашкодай на тваёй
дарозе, каменем, пад якім схаваныя
сакрэты, сакрэты нашага раздору.
Я плачу па табе моўчкі.
АНЁЛ
Вользе Восень.
Мы з ёй прымяралі сукні ў краме, мы мімаходзь гаварылі пра тое, ці ёсць ужо ў сучасным, раўнапраўным свеце такое паняцце: «мяне кінуў муж», пэўней будзе цяпер казаць: «разышліся».
Восень.
Мы з ёй трапілі, бы незнарок, y той час, час развітання з дарослымі дзецьмі, са сваімі
мужамі.
Мужчыны хочуць пражыць на зямлі запар яшчэ адно жыццё з маладой жонкай, a нам хіба толькі верыць y загробнае? Раўнапраўны свет?! Але я чыстых сялянскіх крывёў — аброць праз плячо і гатова шукаць яго, як каня ў полі, галасіць, даць y званы, што звялі са двара, што ўкралі. Я не дзіўлюся: яна не называе свайго ані здраднікам, ані нягодай, яна скідае адну сукенку, другую, трэцюю, стаіць y адной гальцы, кволая шыя, цнатліва свяціліся галубовым ключыцы, як y дзеўчынёхі на прадвесні, і з гэтага ўсяго
яшчэ была павінна развіхнуцца жанчына.
Яна дзівіцца з самой сябе, стоячы перад люстэркам, бы толькі што вызваліўшыся ад сонных абдымкаў, яшчэ і смуга не сышла, як чыйсьці цень.
Ён спаўу яе на грудзях, абдымаючы, захінаючы, як анёл, і толькі што адляцеў — y вырай, калі наступіла восень. Восень.
У мяне яшчэ ніколі не было столькі ўбораў.
Жанчыны майго племя не ходзяць глядзець на сакуру, на вішню ў ружовым, яны перапытваюць адна ў адной, ці зацвіла ў гародзе
бульба, ганяюць свежую навіну.
Дробная кветка без паху, не маючы прыгажосці, толькі сваім з’яўленнем вабіць увагу, абяцае ружовую завязь паспешкі.
Яіду табе напярэймы, павязаўшы хустку нізка на вочы, і ты мяне не пазнаеш. Я пытаюся, ці зацвіла ў цябе бульба, і толькі тады ты, гараджанка, успомніла, што маеш сабе сястрыцу.
Заўсёды старэйшую нават тады, калі табе толькі накажуць пра мае народзіны.
СВЕДКА
Валянціне Прачытаўшы ейныя версэты, адразу хочацца
ёй патэлефанаваць, каб пачуць голас, што жывая, быццам угледзеў y цемры чалавека над абрывам і страх — можа ты быў апошні, хто яго бачыў.
На тваім пахавальным Пагорку напёрстка расцвіла.
Неспадзяваная тут, бо я яе не садзіла.
Цяпер нарэшце ведаю, Якія твае ўлюблёныя кветкі.
Да майго берага хваляй ветру прыгнала не на чоўне, не на пароме —
прыгнала тапельца, ссечанае перуном дрэва, з якогая зрабіла парог y сваёй хаце, адзіны
абарончы рубеж паміж
сённяшнім днём і мінулым часам, паміж
злачынствам
і верай. A сама і дома не начую, увесь час y дарозе, y дарозе да людзей.
* * ♦
Я начую з навальніцай, пералічваю вокны ў хаце, маланка вышывае на пяльцах неба, залатыя ніты ў мяне на каленях, я маток ёй трымаю.
Спрабую наважыцца
на бліскавіцу, ужо не праглынуць густую сліну, бы я спражылася на лясны
арэх, і цяжка згадаць, пра што будзе апошняя
мая думка, і каму наказаць.
Назаўтра я дзіву даюся: расцвіла ў пакрышаным бурай садзе лілея — «Аклахома Сіці». Завозная кветка, з краіны смерчаў, дачакалася сваёй пагоды ў маім садзе. Мы склалі галовы, абедзве на чужыне.
Адкуль гэтая ўсходняя жанчына?
Села насупраць, ахінуўшыся даўгім шалікам — кокан
шаўкапрада. Шоўк спадае да падлогі, сонца выглядае то з-за аднаго пляча, то з-за другога. Апякаючы вусны. не магу патрапіць з гаворкай, пралітае віно на настольніку кветкамі.
Маё скрылле пасыпана попелам.
Маё гняздо з шэрага каменя, a да мяне ў вакно заляцела райская птушка. Глядзіць на мяне, не мігаючы, круглым вокам.
Я драпежніца, але ў мяне ў шапе ўжо ёсць падобнае пудзіла.
Жанчына порстка адыходзіць, пакідаючы па сабе кароткі, зіхоткі след.
Быў час метэорнага дажджу.
ПУСТАЯ ХАТА
Спынілася кола, спушчаны лейцы, спушчаны з рук пярсцёнкі, як y ваду.
Тады з-пад сырога падполка праз адчыненыя дзверы пустой хаты насупраць цемра выходзіць. Хата дыхае цяжка, усю ноч, бы ў твар. Не заснеш, калі ўжо сусед дзед Пётра спіць з кіем y ложку, ногі не слухаюцца і ў снах. Баба Надзя даўно есць на краёчку стала, перакусвае сухамяць, якударозе, спадзяючыся папалуднаваць, дастаўшыся на МЕСТА.
Не заснеш, калі кожную хвіліну,
скрануўшыся з месца, вёска адыходзіць ад зямнога берага.
Пад раніцу, пазяхнуўшы, дзверы зачыняцца. Адыдзецца, знікне былая гаспадыня баба Шура, стаяла ўсю ноч, гледзячы на сваю пустую хату здаля, з-за плоту, быццам баючыся зайсціся.
Быццам на гэтым свеце Страшней за той. «А з кім хата застанецца?» — пытаецца дзіця, калі я ад’язджаю з лецішча на зіму ў горад.
За мной увесь час ідзе, сочыць дзяўчына-сіротка. Маміна раблёная хустка на грудзях крыж-накрыж, погляд птушыны,
з галінкі на галінку, сабе пад ногі, шукаючы ягадзіну, дзічок ці згублены з неба зярнюк.
Мы не разлучаемся, калі яна ідзе па высокім мосце без поручняў праз горную раку на руднік па хлеб.
Вецер зносіць, Кідае аб каменне, тады яна апускаецца на каленкі, учэпіста паўзе яшчаркай, сочыцца слязьмі, потам y зямлю, крычыць, вецер глытае ейны голас. Я не чую.
Смыляць, гояцца абсіканыя, здзёртыя да крыві ногі.
Не магу ўспомніць, як яна здужала вярнуцца адна назад.
Зямля
не паслізнулася, не скінула яе ў раку.
0, гэтая палёгка, заўсёды неспадзяваная, без дай прычыны, што ты жывы!
Я ў яе ўвесь час на вачах:
пужае цёмнымі кутамі ў хаце.
A варта сесці за стол, змушвае ўстаць і несці кавалак бадзяламу сабаку пад вакном ці чалавеку.
Яна выпрошвае ў мяне для першага стрэчнага аддаць яму з пляча маю ўлюбёную сукню.
Я пярэчу: y мяне ўжо сівая галава ад расчаравання. «Людзі жывуць зусім інакш...
Ты іх не пільнуйся...» — скажа.
Быццам мы з ёй накшай генерацыі, генерацыі выгнаных з
ДОМУ, не вадой, не агнём, не бурай выгнаных, сасланых другім чалавекам. Яна, як бацька, гаворыць па-польску...
Блытаюся ад радасці, спяшаюся, аніяк не магу раскрыпаць тугі вузел мамінай хусткі на грудзях, каб сабраць y яе, натрапіўшы, дзікія яблыкі па сцежцы ў нашым лесе.
* * *
Рассцілае па зямлі прасцірадлы — белым цветам;
укладае сына спаць пад яблыняй, абы ад ветру;
пускае басанож, каб выпрастаць пасля горада ступню;
збірае ў жменю расу,
амываючы яму ВОЧЫ;
абсыпае рабаціннем лілеяў-пачканосаў. Малы пераходзіць з рук на рукі родзічаў;
кожны ціскае яго, лепіць свае сялянскія выявы — вунь ужо і спінка, як y касца, выгінаецца.
яна прадзе яму казку.
Сыходзяць каляровыя ніты кароткага лета, хутка ад’язджаць назад, y горад.
За ім ззаду, бы за пастушком, са старой вёскі зводзілі апошнюю карову і вяроўку на рогі закруцілі.
Горад прыме яго зачужака.
Укладала маці сына спаць пад яблыняй...
СТАРАЯ СУСЕДКА
Прыходзіш y мой сад, заўважаеш толькі сухі сук бэзу, замораную пупышку ружы, зламанае бурай дрэва.
Мяне ахоплівае страх, калі ты ізноў ідзеш да мяне. Нічога не пытаешся, нічога не просіш, ходзіш кругамі, шукаючы ў маім садзе знакі сваёй смерці.
Каб папярэдзіць мяне здаля.
Ты пужаеш атумысла, каб я нядоўга плакала па табе.
Ты прыходзіш развітацца...
* * *
Вользе
Набіраю твой нумар, чую паланез.
Паланез расчыняе вокны, матылямі выносіць вецер
фіранкі, нехта ў белым спрабуе пратанчыць па зале.
Паланез праз стагоддзе, як з дня ўчарашняга. Ты нарэшце бярэш мабільнік і кажаш мне, што сыходзіш за ІМ, з балючага месца, каб павялічыць адлегласць між вамі, каб не даходзілі да цябе чуткі.
Паланез тваёй любові затапляе вуліцы, плошчы, затрымліваецца ў цесных падворках старога Менска.
Ты адыходзіш ад дому далей і далей.
I нарэшце каханне спадае, як паводка, ужо бачна зямля.
Я набіраю твой нумар — паланез!
Я хачу цябе папярэдзіць: па зямлі ходзяць не ў пуантах, як ты любіш, a ў звычайным абутку.
Ты нарэшце просіш мяне
патрымаць твае авоські,
каб пратанчыць
некалькі па
на лесвічнай пляцоўцы свайго дома.
Паланез!
Ты вярнулася...
Начная навальніца, гром перакатамі, дрыготка ў ложку, бы едзеш калясьмі і веры не даеш, што дарогай, што свая падушка і воз
не чужы.
Раніцай агледзішся, дастаўшыся на места:
на сходках ганка яловы пылок, бы на прыступках фурманкі.
Грамнічная дарога была лесам.
* * *
Ты вярнулася ў вёску, прывезла дамоў сваю няўдачу,
і, y хату не заходзячы, села на ганку, яблык y руку, нікому нічога не кажучы, ні з кім не раячыся. Вось тут, на сходках, на гэтым месцы і нідзе болей адседзіцца, адстоіцца твая няўдача раней, чым нехта выйдзе запытацца, як справы, раней, чым
з яблыка пасыпяцца чорныя зярняты.
I за парог хаты яна перайсці не паспее.
Увесь час падымаюся па сходках разбуранага бацькоўскага дома ў Соўчыне, намерваючыся сесці на ганку і згрызці свой горкі яблык, не адважваючыся зайсціся і сказаць: «Я не прывяла вам сына...».
На раздарожжы лета на восень спынілася сонца.
Iя сама ніводнай сцежкі не бачу, нікуды сабе не спяшаю і нават новае выбраць магу імя, пакуль не падзьме сівер
і дрэва не стане празрыстым.
Далёкі погляд.
Ты пакінуў наш дом. Толькі хто мне параіць каваля, каб разняў нашыя пярсцёнкі...
* * *
Развесіць бялізну паміж лесам і полем,
пабыўшы, сабраць y прасцірадлы сонечныя промні, ахапкамі знесці ў хату наўлечкі, набітыя пер’ем белых аблокаў.
Мне і парог пераступаць не трэба, каб трапіць y іншыя сферы, абы ўдалося знайсці час выжаць бялізну. Але што было забыцца дабавіць да ўсяго напарстак фарбы алтайскай брунэры...
* * *
Сёння ноччу наш падземны ручай змяніў напрамак.
Раніцй на сцежцы ў садзе ўбачыла ягоны вільготны
цень.
Перакіну ручнік з пляча на плячо.
КНІГІ ОНЛАЙН
