Альбом для цёткі Марылі
Марыя Вайцяшонак
12+
Выдавец: Логвінаў
Памер: 661с.
Мінск 2019
Ад хаты за вярсту люблю спыніцца пры дарозе, не тое што ў знямозе коні сталі, колаўвозе расхістала. Я тут сярод людзей здалёка, на свет гляджу нязвыклым вокам, вяртаюся дамоў усё жыццё, a вы і веры
не дасцё, што кубак кавы пры дарозе дасць сілы, забыццё і спын
на момант.
РАДЗІМКА
Разуваюся зноў і зноў перайсці спрабую руччы халодныя з родных Грыдзек. Мне трэба трапіць y Чарты, што за лесам, і вяртаюся.
Струмені тугія ногі сціскаюць, кожны раз дно глыбей апускаецца, вузламі на шыі травы берагавыя, гарлачык жоўты вынырвае, вужакай пільнуе.
«Чыя ты ёсць?» — пытаецца лесавік,
зязюльчыным смехам смеючыся. Вяртаюся.
Не то што да горада не дастаўшыся, a нават да другой вёскі.
Сон спраўдзіўся: душа ніколі не пакідала Грыдзек ля Соўчына.
* * *
На момант трапілаў самую сярэдзіну лета, зачэрпнула цёплай гліны, як мёду густога, з глыбінь зямлі, гукамі карыны вярнулася памяць.
ЛЯНДРЫНКА
Ледзь ад зямлі адскочыла, пасу кароў, пастыр мяне
пільнуе,
каб не ўплакалася, каб не згубілася, ранак,
ногі чырвонымі ракамі,
сонца таксама на кукішках побач мяне забаўляе, ніхто не здагадваецца: y мяне
заўсёды
пад языком
ляндрынка ўцехі.
Смолка расцвіла ля маёй хаты, малінковыя дробныя кветкі — весткай, як ты да мяне дасталася? Якім ветрам? Ніколі не чула, каб сіноптыкі папярэджвалі містраль з вёскі Грыдзькі Ці з Соўчына.
* * *
Незнаёмага чалавека з маёй стараны па гаворцы пазнаю.
Я яму пажалюся, як нікому болей, распавяду, сваё жыццё, як благі
сон над вадой бягучай, нарэшце, пушчу Душу на волю і не пашкадую, мяне ён уратуе ад знямення на чужыне — і ад самой сябе.
Не падыходзьце блізка да людзей адзінокіх дзеля прыліку, час ад часу; яны чакаюць не палёгкі, a збавення; яны жывуць на нежылых мейсцах:
на паддашку, на страсе, ля коміна, каб бачыць здалёк — да іх, нарэшце, ідуць, і назаўсёды.
МЕСЯЦ ДАЖДЖОЎ
Доўгія дажджы, хата
прашыта наскрозь, як будан, пакрыты яловымі лапамі, аніяк y рукаў мокры не трапіць, з самага
ранку адзежа мокрымі шатамі, басанож пастушкай ІДУ за ягнятамі дзён.
Распаліла агонь
у печы сярод лета, не адыходжуся ад яго далёка нават
на ганак, лаўлю вуснамі іскры.
Даўно ў мяне не было палкіх гасцей y хаце.
СОЎЧЫНА
Тут мне дом, не толькі зямля плотам абнесена, тут мне дом
і ў Грыдзькаўскім полі, і ў Пятрагскім лесе, y Жуках, y Ваўках, y Чартах
і Навасёлках, дарогу дамоў складу ў чатыры столкі, пакрою на кавалачкі, каб было карацей дастацца.
Папрасіце мяне, вербы, ліпы, заначаваць
застацца, запрасіце павячэраць дзікай ягадай каля рэчкі Лычоўкі.
Пасцяліце мне пасцелю
з багатак і чорнагалоўкі. «Усё ў мяне добра, Божанька», — скажу, павярнуўшыся на другі бок тварам да Соўчына, дзе яшчэ не астыглі мае падмуркі.
УСПОМНІЦЬ
Спыняюся
пад чугуначным мастом,
калі ідзе цягнік, і крычу, каб ніхто
не пачуў; нясцерпна раптам прагаваруся і замаўчу ніхто ніколі
не спытаўся: «А што далей?»
ВЕЧНЫ ДЗЕНЬ
Дзень адплывае ад нябеснага берага на ружовым чаўне да маёй хаты, ружовае разводдзе, паспець вылецець праз адчыненае вакно, як з лятка, захапіўшы з сабой матчын серп, і дамоў вярнуцца, каб толькі пераапрануцца, развязаўшы смяротны вузел з кубла.
* * *
Ты дзівішся, не разумееш, чаму я злоснікаў сваіх не вінавачу, сама сабе плачу, a іначай — табе тлумачу —
каб не здолела забывацца, ні на кога не трымаць злосці, я б не паставіла свой дом побач
з жыллём
чалавечым — мне помсціць няма чым.
Маладыя буслы падняліся спрабуючы скрылле перад дарогай далёкай глыбока ў сэрцы зайшло развітанне не выцягнуць стрэмку да вясны.
БОЖАЕ ДЗІЦЯ
Закалыханае ветрам, ніхто не мінаў калыску, ні чалавек, ні птушка,
байкі баялі
на два вушкі, сонца зазірала ў вочы блізка.
Пад небам,
як пад столлю, наважалі бацькі калыску.
ЛЮБІЦЕЛЬКА АБСЕНТА
Ты кажаш: жыццё кароткае, жыві, не звяртай увагі, ад кожнай хвіліны атрымлівай асалоду.
A я другога заводу, пэўна, «сваёй гадоўлі», без аніякай прагі да бесклапотнага жыцця, без асцярогі, блізка падыходжу да кожнага.
Хаця хмялею ад крыўды без азлаблення. Ты кажаш: гэта маё няўменне людзей выбіраць,
жыць няўменне.
Мне звыкла:
адно каменне,
я, як авечка ў пустэльні, сівым палыном задаволіцца.
Такая сваволіца, такая ўдаліца не залежыць ад шчасця.
ВЕРАСЕНЬ
моцна спала,
не чула:
сёння ноччу павукі ставілі кросны, карункі плялі,
для немаладых
жанчын
восень
вэлюм
рыхтуе;
сыйду з хаты, каб не заспела, на ганку запынюся, на гады азірнуся і застануся.
♦ * *
Што дзяцей не маю не шкадую, я па іх сумую, яны пакінулі
маю дзявочую мару, пайшлі
з дому, перакінуліся ў птушак, дрэвы, звяроў, людзей.
Я сумую па іх, калі птушаняты гняздо пакідаюць, калі звер трапляе ў пастку, калі дрэва заламае навальніца, калі чалавек не бачыць y ва мне сябра; ніколі ў маім доме не пустуе калыска любові.
ЧЫСТЫ ДЗЕНЬ
Не размаўляйце са мной
на самым ранку: ціша, як на малітве, птушыныя хоры, сонца скора вынясе
харугвы з-за пагорка, апошняя зорка ўжо ў маіх кішэнях, яшчэ аніякіх планаў, рашэнняў, чысты дзень.
ГОРАД-ГАРАЖ
Мутная вада ў рацэ быццам на маёй руцэ ейная тонкая чорная вена голас смяротны звера сірэнай аўтамабільнай на вуліцах пад маімі вокнамі паветра завесай дыму павучыння валокнамі б’ю хвастом рыбінай задыхаюся на беразе атручаная да чалавека я не прыручаная.
* * *
Нясу ваду са студні, заводжу сярпом, жнучы, раўняю зямлю рукамі вясной, сцялю зярнятам пасцелю, каб аніводнага рубчыка мулкага, паўтараю мацярынскія рухі, сустракаюцца, дакранаюцца нашыя рукі, бачу на сваім твары рысы тваёй вечнай стомы, ты ўглядаешся ў мяне: ці лоўка трымаю серп, ці не завысока жну на небе зоры.
СВЕТ ВЕЧАРОВЫ
0, позні
цвет юлёвы!
Мне колер твой
пасуе, як быццам пражылая да паловы, толькі да паловы дня, яшчэ парой будзе.
ДЗЯДЫ
Пакінуўшы стол непрыбраным, легла спаць, забыўшыся пагасіць памінальную свечку. Асядала ноч, закапціўшы шкло на вокнах, нехта бразнуў кубкам, піў ваду, нехта здымаў агарак, дзьмухаючы на пальцы, хісткія цені да столі, шэпт ціхі галасамі галубоў дзікіх адзін да аднаго
на поўную грудку; гэтай ноччу я чула, пра што гавораць ураі.
Побач з ноччу, побач з ложкам пастаўлю крэсла пустое для анёла-ахоўніка, здыму агарак з поўні, каб не хліпала, свяціла роўненька, мы абое з ім заснём на начной варце.
Вользе Б.
Гаворым, падбіраеш да мяне словы, бы перабіраючы ружанец, з табой я заўсёды быць лепшай маю шанец, ты дорыш мне
сукню
на выраст, як y дзяцінстве сірочым.
АСАДНІЦЫ
«Год нараджэння невядомы...» (з біяграфічных звестак)
Падалом захінула, хусткай з плеч апінанкай y шклянкі, зямлёй прыкапала ў зямлянцы, каб голасу не падаць, сама сабе даланёй рот закрыла; ніхто не заўважыў майго нараджэння, не паставіў нумар сасланай польскай асадніцы;
ты заспяшалася, пакінула самасейкай, мама, я тваё чацвёртае ДЗІЦЯ;
пастаў мне, канваір, чарговы нумар, каб побач з бацькамі, нумар на вуха
(асаднікаў вывозілі на Алтай y вагонах для скаціны), ён мне будзе замест дарагой завушніцы.
Час пік, набіты тралейбус скранаецца з мейсца, як ад берага.
Нехта квола заенчыў і сціх узверадам; нехта дарэмна спрабуе прайсці да дзвярэй;
асыпаецца пудра пылком лілеяў, твар y твар, не падняць веяў, не прызнацца стомленаму люду, што еду, бы на прагулачным параходзе, ніадкуль і нікуды;
што ўспамінаць буду
нечае плячо, шырэйшае за гарызонт, нічый парфум KENZO,
свой згублены парасон. Выпадковая
блізкасць, бы каляровы сон.
Час пік.
Дазвольце выйсці.
* * *
На некалькі хвілін зіма прыходзіла y госці, без холаду і злосці замест кагосьці, каго чакала, слупамі па зямлі і па вадзе.
Я ёй дзвярэй не адчыняла.
На некалькі хвілін, і не відаць нідзе слядоў зімовых.
I толькі ў маіх пакоях снег ідзе.
Каму сказаць: па мне пагодка — жыву вясёлым зімародкам.
Н. Б.
«Трэба ж неяк зіму
пераседзець» —
у нашай вёсцы кажуць.
I мяне ў гарадской кватэры клопат
ВЯрЭДЗІЦЬ: ці хопіць дроў на халады, ці не трэба было б схадзіць y лес y карчы, як y ягады, каб налушчыць смаляк
на распалку, коўзаюся з крэсла ў крэсла, як з ляжанкі
на печы, не астыглай
змалку, спускаю маток сваіх перадумак на каленькі, дзень маленькі, не ўвяду нітку ў вушка шаршаткі, каб пакласці новую латку на наша
з табой сваяцтва.
Трэба ж неяк зіму пераседзець, якая доўжыцца ад вясны.
АЛТАЙ
Вользе С. Жменю каменьчыкаў, колераў розных, прынесла мне ў падарунак, бачу іх праз слёзы, як на празрыстым дне азёрным.
Яшма, онікс, агат, крышталь горны — слязьмі шчасця багоў над маім лёсам.
ЗАВЕЯ Ў ГОРАДЗЕ
Н. Б.
Снег па каленькі, як з вёскі ў вёску, ідзём па вуліцы і гон, знаёмы з дзяцінства, нас падганяе, вея да ног туліцца.
Мінаем машыны, людзей мінаем,
на гараджан не азіраемся, быццам спяшаемся вярнуцца завідна
ў сваю вёску, куды можна дастацца толькі
па цаліку.
Ужо жывыя
дымы відаюцца.
ДА АДЗІГІТРЫІ
Нагледзелася Ты на нас, на мой сялянскі род жалобны, і я наастатку нічым
Цябе не ўсцешу, хіба толькі што іншы раз пераняць Твой доўгі пагляд мне ўдаецца і быць шчырай са сваімі злоснікамі.
ГОД БЫКА
Іду, аглядаюся на год стары, шкада разлучацца, яшчэ не ўмею мякка паслацца, каб мякка ўпасці, каб сесці, спыніцца ірукі скласці; аглядаюся на год стары, як на дарадцу, a новы, такі малады, ці ўдасца патрапіць яму давідна хаця б прынесці са студні вядро вады і не абліцца, a месяц рагаты дуроным бычком свіціцца.
Мароз адваліўся, задрамаў ці забыўся пастукаць кіем
у мае дзверы, намаляваць на вокнах крывулькі, як на паперы малюе малое дзіця. Руччы!
Па вуліцах ходзяць рыбы без знакаў прыпынку, мне б данесці ўгняздо сухую галінку, вясна не мінецца, дрэва да дрэва хінецца, мароз адваліўся, бо ты мне сасніўся хаця...
БЛІЗНЯТАМ O. і А.
3 чаго пачынаюцца нашы сустрэчы? Звон кубкаў, выбар гатунку гарбаты, яшчэ далёка да змроку, раптам нехта распнуты на ваконнай
раме, a гэта — вечар. Ён, як цыркач, запальвае святло бенгальскімі агнямі ўздоўж ракі, мне здаецца: я іх за сталом кармлю з рукі, мы лёгка перадаем адна адной ключы
ад сваіх таямніцаў, мы губляем
з прычосак ад стомы шпількі і грэбні, пераходзім уброд усе цяжкія падзеі.
Несканчонай здаецца ночы дзея.
о цуд!
Мой абраз yкутку маладзее! 0 цуд!
I ніхто з нас
не хоча даць веры, што гэта ўжо наступны дзень, што гэта днее.
КНІГІ ОНЛАЙН
