Альбом для цёткі Марылі
Марыя Вайцяшонак
12+
Выдавец: Логвінаў
Памер: 661с.
Мінск 2019
* * *
Поле.
Хваляй асенніх усходаў вынесены мне на вочы малады пагорак. Малочная зеляніна на загрыўку.
Зрэзалі старое дрэва, грымнула, звалілася і заціхла.
A можа гук аддаліўся, бо ноччу вяртаўся сухотным кашлем. Мялее дно памяці.
Нехта ўвесь час быў побач, нават спаў стоячы, як каля калыскі.
Калі пішацца тэкст?
Калі цэлы дзень, a то і год ходзіш з цыгарэтай згаслай і нехта раптам запальвае сярніка, за твой стол побач сядае, і размова толькі між намі, як зараз.
Зноў нікога. ледзь чутны пах дымоў вячэрніх.
Божа, мой Божа, дзе цябе болей, як не ў гэтым полі.
Ці ў маім садзе...
* * *
У колькі нітоў тчэцца
дождж? Ці хопіць яму прадзіва наўсю ноч, да раніцы, каб пабыць са мной побач?
Іслачка, рэчка я прыйшла да цябе, прымкнула прытокамі сваёй гаворкі заходняй — перакатамі па дробных каменнях, сваім плачам — y тваіх берагах не стоўпіцца, сваім дуроным смехам.
Змываю ў табе свае гады. Запомні мяне маладой.
ВЕЧНАСЦЬ
Калі зацвітуць белыя канваліі —
я ў белым. Калі зацвіце юлёвым лясная кампанула — я ў юлёвым.
У час позніх дзікіх юргіняў — я ў жоўтым. Зімой перакіну ўсе сукенкі спарадку, ні начым не спынюся, бы ветрам сарваўшы ўвесь цвет, адшукаю колер тэракоты, колер гарачай зямлі, каб бясконца пачаць усё спарадку.
Зацвітуць белыя канваліі — я ізноў y белым.
* * *
Ноч цямнейшая за дзень.
Але заначавала пчолка ў маёй хаце.
Упляла ў валасы залатыя ніты, нагадала водар
залатых лугоў. Залатой эмблемай на маіх нахілёных харугвах. Назаўтра быў мядовы Спас.
ХАТА ЛЯ РАКІ
Хата мяне дзічылася, не прымала. Удалося знайсці ў садзе, перакопваючы зямлю, ключы гаспадара былога. Навідавоку паклала, з РУКі ўруку перакідваю, спрабуючы адчыніць старыя дзверы. Скрыпяць іржавыя петлі, клямка нікому не паддаецца, захрасшы ад таго часу, калі гаспадар пакінуў хату назаўсёды.
Тады я пайшла да ракі побач.
Рака маскатала па каменнях, халодныя ключы перабірала, y кішэнях затокаў хавала і зноў даставала: яна падбірала іх да мяне.
Я першы раз дома заначавала.
Я з ганка на ганак, з ганка на ганак. Дождж пераходамі адбягаў да лесу і зноў вяртаўся, іграў на вадастокавым аргане, сціхаў, заслухаўшыся самога сябе, заходзіў y мой сад з аднаго боку, з другога.
3 ганка на ганак, зноў і зноў узбягаю, злуюся.
Iтолькі ўвечары, застаўшыся ў самоце,
мяне цешыла
адна згадка: дождж гуляў са мной y хованкі.
Мы забаўляліся.
Ноччу бачылася з сёстрамі.
У новых сукенках абедзве, ні жывой парушынкі і ў летніх напроці зімы.
«Чаму не вітаецеся?» «Нічога
не пытайся», — адказалі, не падыходзячы да мяне блізка.
«Нічога не пытайся», — паўтаралі па-змоўніцку.
Раніцай прачнулася, да мяне
з радасным брэхам кінуўся мой сабака.
Хібая сама адлучалася ад гэтага свету, наведваючы сясцёр?!
Людзі мараць памерці ў сне.
Лясныя травы ў маім садзе, дрымота лесу ў маёй хаце, ноччу прыходзяць лясныя страхі, доўгія цені ад свечкі на сценах, голаў да столі вяршыняй дрэва. I нават калі стукне-грукне чалавек, выдаецца: стары корань прыпоўз да ганка, і мне не скрануцца з месца, карэннем прыросшы да ранку.
Павук накіне карункі на мае рукі. Пабудзіце мяне, птушкі.
Па нашым гасцінцы, дзе старыя ліпы, брычка ляцела: бацька з сёстрамі з Соўчына да касцёла.
Хваляй пылу
мяне адхінула, вочы зацерушыла. Коні не спыніліся, ніхто мяне не пазнаў — я ўжо старэйшая заўсіх.
Снілася брычка, коні былі ў яблыкі.
* * *
Сполах першай сустрэчы: ледзь патраплю ў пальчатку, ледзь запомню імя.
Толькі момант — і мы ізноў будзённасці на пачатку.
Сполах першай сустрэчы...
Вясковыя мужчыны грузілі на воз бярвенне, сплёўвалі салёны пот, коні не стаялі на месцы, лес ляжаў, не падымаўся, падстаўлялі
плячо, крышылася костка.
Ніхто з іх не быў мне ні братам, ні мужам, a я ўкладала іх перак свайго ложка, як дзяцей-блізнят, спавівала мройнымі снамі, замаўляла знакі сякеры.
Гэтыя мужчыны калісьці па бярвяне разабралі сабе на патрэбы мой дом.
Другія з-за мяжы далучылі да маіх сотак чужыя землі, паланянак прывялі мне ў служанкі, потым пабралі самых прыгожых y жоны.
Сярод іх быў мой бацька. Я голаў хіну да сялянскага роду, a рука вышывае шоўкам.
Вясковыя мужчыны вазілі лес.
Жыццё цяжкае, складанае, несправядловае, жыццё хуткае, лятучае.
Гляджу, узіраюся кожны дзень на клён пад вокнамі: як мне паспець запомніць яго, каб лучыць, каб вярнуцца сюды праз райскія веснічкі яшчэ раз.
Да вас.
* * *
Устаць y вёсцы давідна — тое самае, што зазірнуць за гарызонт.
* * *
Рэчка, памутнела тваё вока, узлавалася на доўгія дажджы, на нізкія берагі,
на мяне я прыйшла развітацца да вясны, каб вярнуцца ў твае купелі басанож.
Ізноў паміж намі непаразуменне, дробязь — не дробязь — амаль як няўменне трымаць відэлец замест нажа, выцягнутага з кішэні сцізорыка, з якім ніколі не разлучаешся. не пытайся болей, як маюся — я сыходжу.
Сыходжу са сваімі ганаровымі багавіцамі, старымі абарончымі камяніцамі, вежамі
нашых сустрэч, каналамі
і мастамі між намі. Я сыходжу, як Венецыя, па сходках каменных уніз, y ваду.
Пустая гандола.
* * *
Крык дзікіх гусей y небе спыняе
зямная дарога абрываецца на ганку
лёгкая птушыная адзінота жаданне
далучыцца.
* * *
Яне Галай, аўтару малюнкаў Ты бярэш вугаль, малюеш на маіх тэкстах, малюнкі ўзнікаюць раней за наскальныя.
Бо табе толькі год з паловай ад пачатку твайго веку.
* * *
Прахалода дзень мой ачах
на змроку як пры свячах укленчу.
«АСАДНІЦА»
ВЕРУЮ Ў СЭРЦА МАЁ...
Габрыэль Містраль
Нерухомае чучала пад столлю, вылучаюцца сонечныя бліскі рознага колеру з пер’я грудкі даўно забітай птушкі, сезон палявання на мяне адкрыты ад пачатку веку.
Зімовы дзень такі маленькі ад усходу да захаду на маіх каленьках верацяном, рук не аслабаніць, вачэй не спусціць, прадучы завідном
нітку часу, яшчэ танчэйшую за леташнюю.
СВЯТАЯ БЕДНАСЦЬ
Іду да жабракоў ля царквы прычашчацца, каб не забыцца, як падораная луста хлеба наскрозь свіціцца, як пахне начлег саламяны ў хлеве, да старой жабрачкі, бы да Святой Дзевы, іду прычашчацца. Спяшаюся, каб не застацца без мінулага, якое мне даражэй за будучае.
СВЕДКА
Цябе не здзівіць ні голад калі, заначаваўшы ў чужым хлеве,
дыхаючы адным паветрам, чула ты цёплыя вантробы жывёлы, таксама галоднай; ні шалупінне сваёй скуры
на мерзлай жалезіне клямкі, ні скляпенне зямлянкі, калі з улоння маці
адразу трапляеш ва ўлонне
зямлі;
ані памерлыя, што ляжалі
на нашым даху да вясны, за глыбокім снегам
не дастацца
долу;
мы пад імі зімой абміралі, як дрэвы, і, як дрэвы, пачыналі жыць толькі вясной, калі каму ўдавалася размінуцца з нябожчыкам.
Цябе нічога не дзівіць, цябе пужае, што ты сведка ўсяго гэтага, і сведка
жывая...
Накладаеш крыжык на грудзі, ідзеш y царкву, невідушча мінаючы жабрака, да цябе, як да Бога, ягоная працягнутая рука.
Вечар, здымаю з сябе адзежу, рукамі простаю на ёй зморшчкі, заломы, такая напрацаваная сукня, столькі ў ёй маёй стомы, я ўвайшла ў зямлю па плечы, вечар, не змыць цяжар працы, ні сцюдзёнай вадой, ні варам, не магу адхінуцца
ад зямлі ніплячом, ні тварам.
0, гэта перад сном амаль палюбоўныя рэчы!
Вечар.
Дзень — ноч, дзень — ноч арэлі часу гойдаюцца ў паветры, год бавяць.
Усё часцей
я адтуль гляджу на сённяшні
дзень
з цемры болю
і не пазнаю мясцовасць, хіба раней жыла
пад наркозам? Дыханне маё цяпер на люстэрку ля вуснаў
ледзь пазначана,
я не шукаю, што мела, што страчана: з цемры болю нічога болей, толькі б вазон з вакна ў Соўчыне, з разрабаванай бацькавай хаты.
Развяжыце вочы мне, я б хацела ўбачыць таго, хто з вас не вінен y найменшай злосці, якая хваляй дзеньудзень жыцці нашы зносіць.
ЗВОН
Далёкі звон царквы голасам кропель цяжкіх з вядра ўстудню неба страсае, дзікіх галубоў галасамі
глухімі, людзі спрабуюць дазвацца да Бога, стаю з усімі, гатова збегчы, пакуль не адчыніліся ягоныя дзверы, як y дзяцінстве раптам зразумеўшы: мая бяда ад усіх найменшая.
* * *
Прагна жыву, прагавіта, нават бядой не хачу дзяліцца, бы ўпару кахання — увесь дзень, як на світанні.
Мяла панадворак, мяла завулак разоў сорак y некалькі столак і болей венікам заводзіла аж з-за лесу,
аж за чужыя крэсы, a людзі мяне міналі.
Прыйшоў раніцай пад веснічкі жабрак, і не адзін — з Богам, нарэшце, прывялася мая дарога.
ЦНОТА
Рассохлася бойка, пасыпаліся абручы пярсцёнкамі, дровы сышлі, надвор’е, што ў хаце, што звонку, не прасіла суседа, нікога не наймала
сама
мала-памалу, як хустку паправіць на сівой галаве, калком падпірала сцяну,
яшчэ трохі бачыла, але павідну сыходзіла ў цемру разам з хатай, казалі, бачыла яна дзіцем, як гвалцілі дзевачак y вайну
каты, мужчынскай руцэ не давярала, нават дотыку да сцяны, да сябе, каб не запаліла, каб не прыгадала сабе каханне...
Вялікая птушка кругамі лунала высока, сачу за ёй пільна, доўга, крок за крокам, вялікая птушка лунала. 0, як мала хады, як чалавеку зямлі мала.
I тады збавеннем прыходзіць натхненне.
* * *
На чужыне мяняла наўлечку на падоранай
падушцы ад сястрыцы, качала ў руках, на ветры гушкала, прыляцела птушка, злавіла пёрка з падушкі і панесла будаваць мой ДОМ;
толькі я не буду ведаць, дзе ён ёсць, наякім дрэве мая крэва, мая радзіма, хаця я ніколі сярод дрэў не гублялася, не блудзіла.
Бура, лівень, гром вадаспадам, і раптам — ціша, усе гукі змясціліся, бы ў вушку мядзведжым, адзін шывок, ДРУГі, трэціптушка за птушкай нізка
дамоў праляцела, пагоду цыруючы; і я таксама ў буру тут затрымалася, да свайго гнязда не даляцеўшы.
Жыццё — гэта смага, калі натолішся, жвір гоніць крыніца, пясок трашчыць на зубах і ўжо ведаеш, што не нап’ешся.
Мець цябе, як успамін дарала б, каб не была ўсё жыццё на памяці сустрэча, старонку заламаў вясновы вецер y маім лёсе.
Не здужаю адна падняць з зямлі, перакінуць праз сябе за плечы свае ўспаміны. «Я памалюся за цябе», — сказала мне жабрачка ля царквы. Яна бліжэй да Бога, вунь ейная дарога, па якой і я сама хадзіла ў маленстве.
Яна ўбачыла: я не знасіла яшчэ жабрацкага рыззя, яно падысподам майго дарагога адзення;
і след босы на снезе побач з сабачым, птушыным, вядома, мой.
Палову пярсцёнка былой гаспадыні знайшла
на новай сялібе, палова кавалка хлеба, палова акрайца зямлі, другая палова — месяцам срэбным, каб бачылі вочы работу і ў ночы.
КНІГІ ОНЛАЙН
