Альбом для цёткі Марылі
Марыя Вайцяшонак
12+
Выдавец: Логвінаў
Памер: 661с.
Мінск 2019
* * *
«У памяшканні часовага ўтрымання на Гурскага, 42, каля сотні сабак і 70 катоў, гэта намнога больш, чым дазволена нарматывамі. Вы можаце падараваць жыццё вернаму сябру...»
Дыктар паўтарае па радыё з раніцы да вечара і асабліваўчас папалудні, калі казыча нюх мяса на грылі, дымком абверчана. A мне знаёмы і пах жабрацтва на алтайскай рудні.
Дыктар вяртае мяне ў цёмны куток зямлянкі да пустой місы, я хаваю сабачыя вочы ад стрэчных на вуліцы — хто з аб’яўленых ста да чалавека прытуліцца, хто з іх удзячна дакранецца вільготнай
пысай.
Я падціскаю хвост y цёмным пад’ездзе, бо ведаю: жыццё маё чалавечае так і не ўдалося, калі я і заўтра з гэтай аб’явай паснедаю пад страхам смерці
на Старажоўскай, 8.
АДЧАЙ
На кончыку нажа дабаўце мне солі
на кончыку нажа
не болей і я адразу перакінуся ў саляны слуп.
Не загаварыць, не замовіць, голасу не падаць, слоў не скласці,
мне цяпер, відаць, толькі жменяй
зямлю
да грудзей прыкласці, каб сцішыць
жаль.
СНЕЖАНЬ
Белы снег — усё набела перапісаць, набела перажыць, пачаць усім даражыць, жыць нанова, з першага слова, знікае нават імя, бо дазвацца да мяне немагчыма ад раніцы да паўдня.
A ўвечары на малітве другімі вачыма ўбачыла запрэжанага каня, мама ў труне на санях, ледзь пазначаны палазоў след — мой шлях y белы
свет...
Здымак стары... тады я ўбачыць хацела толькі вось гэта: і птушка ўзляцела — на белым свеце жыць набела.
КАЛЯДНАЕ
Нацярушце пад настольнік сена, прывядзіце ў хату авечку, запаліце ціхую свечку
і падкіньце ў шчыток палена.
Свет наш — хлеў, невялічкі і цесны, уюцца ластаўкі ў падстрэшшы, калыханку спявайце, песню, не саромцеся скласці вершык —
Хрыстос нарадзіўся!
ГАЛАШЭННЕ
Дам y голас: няма каму распавесці, няма з кім падзяліцца жалем, тады я яшчэ старанней зграбу з зямлі усё сваё гора, каб нікому яно не засталося, каб яно ні ў кога не завялося, зграбу чысценька да драбіначкі з зямлі, як з талеркі астатняй скрыначкай, і да смаку.
МАМА
Не памятаю, каб калі ў маім маленстве мы йшлі побач, ці каб са мной ты за руку вялася.
Я трапілаўтвой след халодны, занесены
алтайскімі буранамі, праз гады; ты нарэшце павярнула да мяне свой твар, няўжо толькі цяпер я адужала сіроцтва, стала дарослай, бо ты мне раптам перадала паднесці
сваю мацярынскую ношку, цяжар страты нашага роду; ці ўдасца мне
цяпер, калі перавязаць набела
чорную хустку, але затое я сцішана
патаемна
ад усіх жывых сядаю за даўгі стол, бачу цябе, бацьку, сясцёр, брата, як бывае, калі проста разглядаеш стары, незнаёмы здымак і неспадзявана знаходзіш падабенства,
нарэшце далучыўшыся да сям’і.
У ЖДАНОВІЧАХ
Н. Б. Зіма. Выходзіш сустракаць, y нешта ўступіўшы на босую нагу, бы толькі што саскочыўшы з гарачага пяколка.
I я, быццам праз ноч, сюды, на самым ранку, калі яшчэ і вокны захінены малочнымі фіранкамі, бы туманамі.
Цяжкія вароты адчыняеш, яны шырока адплываюць, бы ты руку заводзіш для абдымкаў.
Гаворка сыплецца пра ўсё спарадку і ў дом заходзім не адразу, ідзем наведаць маладыя дрэвы, усіх насельнікаў, і вербу казіную найперш.
Спахапіўшыся, бачу ў сваёй руцэ з віном фужэр танюткі — зламаным лядаком празрыстым
са страхі.
Іншы раз мне здаецца, што мы як двайнюкі, з аднаго вясковага дзяцінства, нашая калыска-зыбаўка пад столлю нябёсаў.
I нас аніяк не дабудзяцца гарадскія пеўні.
СЯБРАМ
Ваша зімовае цяпло, ледзь сонца блісне, ледзь шыба ў вакне замураваная адтае, я забываюся на халады, ляту, вітаю ваш кароткі век цяпла жывога;
і зноў зімовая аблога,
і зноў — нікога, крамя Бога, што замнога для шчасця.
Спаткала
камень вялікі, яшчэ ўчора яго не бачыла на гэтым мейсцы. «Як ты тут апынуўся?» пытаюся.
«Я з падмурка храма, які ты ўсё жыццё падымаеш...»
* * *
Нашу ў кішэні з сабой
увесь час, як ключы, ад усіх бед і здрад
ВОСЬ ГЭТЫЯ СЛОВЫ: ЗЛО ніколі не можа быць справядловым.
Сустрэўшыся пасля доўгага часу растання, заўсёды спрабую спачатку
перайсці паміж намі бурлівы ручай нашых бед, несупадзенняў;
не спяшай мяне, калі я на самай сярэдзіне
не дастаю нагамі
дадна крыўды, бо мы не ведаем
выратавальных
слоў;
калі ад’язджаеш
з нашага дому, мае сцены
Ў руінах
самоты.
ЛЯЛЬКІ БАЛАШ MAE СЁСТРЫ (пасля наведвання галерэі «Ў»)
Тры лялькі: панны, панначкі, паненкі-сялянкі, падол, прыхоплены жывулькай, на санках, якраз па маім завулку памяці;
такая вея часу, такі буран алтайскі, такія замяці, ні галасоў,
ні смеху, нерухомыя постаці, толькі рэха майго плачу; я бачу, як санкі
з пагорка пераязджаюць мяжу
на той свет
і... выкульваюся ў снег, вяртаюся іду назад, пад гару, адна.
* * *
Белыя галубы анёламі ля ног жабрачкі ў падземцы сцюжа сюды б дроў сухіх бярэмца сярэднявечнае полымя апякае мяне знутры скляпенне метро гатычнай рамай Ларэнца вакол майго алтара памяці.
Я сабе нагледзела кінуты дом на пагорку;
ісці да яго
палявой сцежкай, дарогай калясьмі, праз ноч, дастацца на золку, гады не лічыць, сесці адпачыць;
я тут ахвяравалася жыць,
не прагнаўшы нават мышку са стала.
« C O Н Ц A B A P O T»
АД САМОТЫ ЗАЎСЁДЫ BEE САДАМ...
Гарсіа Лорка
Мне самым лепшым вершам — гусіны пералёт удва радкі, аўтографам на небе не ад рукі ад скрылля.
БУДНІ ДЗЕНЬ
Ранішні туман, акраек свету адразу за агародамі; доўга ляціць вядро ў студню і не вяртаецца, дужаецца са мною;
кручу калаўрот, ускідваючыся ўсім целам, змяшчаючы з месца зямную
ВОСЬ;
мокрым падалом абціраю
заспаныя вочы
зямлі;
рыпнуўшы дзвярыма, соладкаўтвар
хлеў
пазяхае;
здзьмухваю туман пенай
з кубка сырадою;
з лесу,
з поля,
з-за мора
клічуць снедаць, аднімаю засланку ў печы па бліны-наліснікі;
коціцца
гарачым сонцам мая бясконцасць.
СОНЦАВАРОТ
Рыпнула кола
на снезе побач, цяжка, здарожыўшыся па свеце, быццам я на кані ў тарантасе, перасесці забыўшыся ў сані.
Не пільнуюся часу.
* * *
Ціша птушкі садзяцца на ноч
y куст бэзу цёплай
ноччу няма бяздомных людзей на свеце.
СЁСТРЫ ВЫШЫВАЛІ ШОЎКАМ...
Не мерала
Ночны лівень
вёдрамі
сонца
сярпом
падняло
збітыя травы
каслаўку
за каслаўкай
выпалю
пустазелле
ўсадзе
да шаўковай
травы гладдзю
як на макатках маіх сясцёр.
I МНЕ ДАРАВАЛАСЯ...
Ветрам ганяла дзверы ў вясковым касцёле,
лопалі скрыллем патрывожаныя анёлы, хрысцілі дзіця, бацькі
ў стане бязважкасці, узнёсшыся пад дах,
віталіся са святымі;
мой бацька, вызваліўшыся ад маёй рукі, выходзіць з касцёла і ніколі не вяртаецца да мяне.
«Дзякуй яму толькі за тое, што ён калісьці прывёў мяне сюды, не кінуў на вуліцы», прамаўляю, мне здаецца, уголас,
даруючы яму здраду; голуб белы, як слова з боскіх вуснаў, ляціць ад алтара проста да мяне, голуб прымірэння ў маёй сям’і.
Хрысцілі дзіця, расчыняліся змрочныя таямнічыя спавядніцы...
ЗАСЛАЎЕ
Сёння касцёл зачынены,
a мне патрэбна, як да рукі, хаця дакрануцца да сцяны, мураваным плячом
да майго пляча; абшукалася я ключа, дому не маючы, нікога не дакараючы, пакуль сюды дасталася.
Побач з жабрачкай на зямлі паслалася.
ПЯРУН’
Усё з рук валіцца мне не ўправіцца скласці ў прыпол самае дарагое вынесці з хаты думаю на благое баюся Перуна як грознага мужа з далёкай дарогі якраз з таго боку хмара куды ты пайшоў і яшчэ не вярнуўся ўсё неба ў аблозе ужо ягоныя збітыя
Пярун бог неба, тут і далей y спасылках імёны старажытных багоў.
кучары мне на лоб звісаюць горача дыхае сцены страсае сквапна спрабую прыпомніць ягоныя зрэдку любоўныя словы пахялейны па хаце пах ядловы быццам ужо запаліла?!
Скінуць з сябе палаючую сукню ляцець насустрач пакуль дзвярыма не грукнуў востры нож забыцца выкінуць на ганак і ранак.
У чарговы раз накладаю шывок за шыўком на нашу сварку свячу сама сабе свечкай-агаркам пераступаю
паваленае бервяно грому
сярод хаты адныя латы на мне
і на табе
адныя латы жывем незабедна і незабагата латы ў тры столкі
толькі б y сена не ўпусціла я з рук
іголку.
Гром далёкі расахаты драбкамі ад цукровай галоўкі да гарбаты нехта там пытаецца ці не пара вячэраць...
Па начах лязо маланкі па вачах безабаронна ў адказ
я думаю пра вас сябры пры доме пры маім двары пры садзе найхутчэй ад думак не лягчэй мой дом
ачах
лязо маланкі
па начах.
Спякота, сонца зусім блізка, і нават ноччу не застывае на сподку поўдні смала-жывіца; да Спасу сад яблыкі атрасае.
Скарацела лета, аяяшчэ і голасу пеўчага не змяніла.
ЦЁЦЯ
Марыльцы Навальніца перабірае, перасыпае бярвеннеўхаце. «Прачніся, устань, дзетка, накінь сукенку...» Я не магу патрапіць y рукавы, вісну перавяскам на тваёй руцэ.
I цяпер y навальніцу, спаць кладучыся, не распранаюся вартаўніцай сваіх успамінаў, якіх нарваў вецер: ускочыць, запаліць тваю грамнічную свечку, калі боль, адчай Перуном набліжаецца да маёй галавы.
I бура сціхае.
Г рымоты перуны жыву каля нейкай буйнай нябеснай
шашы коцяцца дзень і ноч бліскучыя колцы калясніцы і невядома ці скіруецца фурман.
Уладзіміру Арлову
Ваш зборнік на століку каля майго ложка;
ноччу
я пэўна трымаю вас за руку, каб перайсці з рыфмы
дня
ў сон белага
верша.
Наранку касец атрасае росы, карацее падол майго квяцістага лугу, увечары
ломіць мне, круціць y запясці, бы аніяк
не магу вызваліцца ад абдымкаў.
Увайшла ў мой гарадскі дом маміна сялянская радня.
«Чаму печ не цеплена?
Чаму каровы не ўпільнавалася? Чаму наша сяліба ў вёсцы пустуе?».
Выцягну шаўковую нітку са свайго падала, увяду ў тонкае вушка, вышыю цёплую хату і хлеў, поўны скаціны, як зачыніць дзверы. Толькі ці падобна атрымаецца,
ці дасць мне радня веры?
ПАМІЖ
СТАРОНКАМІ ЖЫЦЦЯ
Алесю Твой радок неспадзяваны ці некалькі радкоў бы пялёстак празрысты закладзены калісьці паміж старонкамі ў кнізе, якую даўно не брала Ў рукі.
Вецер салёны ад слёз чую мора сціскаю ракавінай далонь хаваючы ад усіх перліну жалю.
БЯССОННЕ
Поўня савіным вокам зазірнула ў маё дупло, выграбла гарачае вуголле, зачыніла юшку;
усю ноч я за пяльцамі, нацягнуўшы вышыванку срэбрам на ваконную раму.
СПАДЧЫНА
У горадзе новым на Старажоўцы думкамі прасочваюся скрозь скарынку зямлі, вадой — кропля за кропляй да таго бруку старога, зняможана спынюся ля парога Менска былога, я павінна была атрымаць гэты горад y спадчыну.
Не маючы даверу, горад не адчыняе мне дзверы,
бо я прашуся на чужой мове.
Лепшыя сукні выцягнуўшы з шафы, апранаю ўсіх y свае ўборы, выпраўляю на вуліцу, сама іду ззаду
КНІГІ ОНЛАЙН
