Альбом для цёткі Марылі
Марыя Вайцяшонак
12+
Выдавец: Логвінаў
Памер: 661с.
Мінск 2019
Сустрэла цябе неспадзявана, цешуся, бы зайшла ў пакой, дзе яшчэ гарэла дагэтуль забытая мною свечка.
♦ * *
Раптоўная зіма, як пераслаць настольнік; накрухмаленых кутасоў шоргат. Зямля святкуе,
хаваючы след звера ад чалавека.
ПАХ КАРЫЦЫ
Усё лета, пакуль мяне не было, ў маіх пакоях сонца балявала: пасыпаныя карыцай рэчы, пакінутыя іерогліфы свечак
пакручастых; спрабую перакласці твой палкі
погляд на сваю цнатлівую мову.
ДЗЯВОЯ’
Даўнейшы фотаздымак: нават травы не відаць, не тое што дрэўца ў полі, і нехта ж здагадаўся паслаць маладым пад ногі посцілку ў шклянкі — на долю.
На ёй цёмная сукенка
Дзявоя — багіня цнатлівасці.
з каўняром гафтаваным і вэлюм, як з неба, спадае на плечы, ляжыць воблакам пад нагамі.
Іх абоіх маладзіць толькі ейны сціплы ўбор вясельны; нечапаная, з астатняга прыбраная, з астатняй перад зімкай прыгажосцю, постаць ледзь нахілёная не даяго і не да кагосьці, a толькі што разагнуўшыся ад работы, шчыры позірк: «Я адважылася, Божа...»
Ён ледзь дакранаецца да ейнай павіслай рукі, ён ужо чуе ейны сполах
ДЗЕВЫ.
A ззаду такое голае поле
і яны бы першыя людзі на зямлі — АДАМ і ЕВА.
Мой час пахвалёны — каменнем уніз з абрыва, поўныя пантоплі жвіру.
БЕЗАБАРОННАСЦЬ
Праз ноч расцвіў гіяцынт на вакне:
кветка дажджу, кветка памерлых;
таропка на момант захінаю яго даланёй ад свету, як свечку ад ветру.
Дастала з дна ракі два камяні, прынеслаўсад, паклала на СОНЦЫ;
адзін пацяплеў і сагрэўся, другі быў халодны, прыйшлося
адвезці донны камень наягонае мейсца, пакуль рака не прыйшла за ім сама разводдзем.
Лаўлю погляды вясковых людзей лаўлю начныя агні ў хатах іх усё менее жменямі большае зорак на небе.
ЗІМОВАЕ
Кароткі дзень спаўзае сувоем, футрам зімовым, скінутым y вітальні з плеч, крок запаволены — мне ўжо непатрэбны такі доўгі вечар, бы не па росту падараваная дарагая рэч.
ШЧАДРЭЦ’
(Каля карціны Валянціны Шоба)
I
Не спалася каралю ноччу светлай, скраў месяц, схаваў пад пахай;
пусцілі вясёлыя калядоўнікі ў поцемках кола аж пад мае веснічкі;
каб не заседзелася, не забавілася у... бабцях — я павярнула кола ў зваротную дарогу часу, маладзеючы.
II
Месяц то ў маёй стайні, спушчаныя вочы, то высокаў небе, трасучы грывай, асыпае мне на валасы залатую салому; тулюся пад ягоным
Шчадрэц — бог весялосці, бяседы, святаў.
падбрушшам, падціснуўшы каленькі
пад самае падбароддзе; па ягоных бліскучых слядах
ідзе ноч y юлёвым.
III
Поўня — гэта калі мы
разам стачылі
галовы блізка вярнуўшыся адно да аднаго па халодным прыску зорак.
IV
Месяц з ліхтаром, хустка-апінанка ў шклянкі на ягоных плячах сузор’ем, дзе гарыць і маё вакно.
V
Зімовы дзень на змроку — сінім па беламу, гусцеюць начныя цені, след ад саней па небе
летуценны -
якраз да маёй
хаты;
ужо склыганулі варотцы
губным гармонікам, не здумаць, куды паставіць коніка;
толькі адхінуць фіраначку месяц просіцца ўнаначкі.
VI
Месяцовы карабель строіцца падвезці
да зоркі бліжэйшай астролага, той уссадзіў мне на каленькі свайго катка
дуронага,
не скінуць з пеляны да раніцы калядную
ўцеху.
VII
Сонцаў вянку
з сухіх траў, сыплецца
на зямлю
спелае зерне, вось-вось яно
на лета
паверне, тварам да нас на далёкай
дарозе;
гусіная лапка на снезе...
НАЧНОЕ
Ілбом да шкла на вакне, як да халоднай вады на рацэ; расшчапіць замок на руцэ, прымацаванай цэпам да берага; па пяску дном шырокай падэшвай лодкі;
адбіцца ліхтаром і не патануць y тваёй абыякавасці.
ДАЎНЕЙШАЕ СВЯТА
Яшчэ яно не ў доме, яшчэ яно бы ў падстрэшшы сялянскай хаты птушынымі галасамі наранку;
яшчэ яно на вакне танюткай выцінанкай,
праз якую спрабуе зазірнуць сонца; яшчэ яно дзіцем бавіцца на каленьках маёй пра-прабабкі; яна падыме яго падпашкі
і пераставіць праз мой парог. Свята — гэта прыход y дом незнаёмага дзіцяці.
ЯРЫЛА’
Апошні дзень такі зімовы. A мне каб толькі не забыцца з кішэні выпусціць шпака, арэшніку прымерыць завушніцы, успомніць каб, каторая рака раней заўсіх кранаецца, бо трэба дабудзіцца, пастукаўшы па тоўстым лёдзе, бы ў шыбу, адкрыць ваду.
Я з тых, хто кожны год вясну пільнуе. Каб з лёгкай матчынай рукі
Ярыла — бог вясновай пладавітасці і любові.
пакласціўглебу зернюкі.
Хрысціне Ішладацябе
з пустымі рукамі;
a назад ідучы, не было мне ў што пакласці твае падарункі, якімі абсыпала багавіцай.
Тады я зняла са сваёй галавы хустку жалобную, бы натрапіўшы неспадзявана на лясной сцежцы на баравікі.
Коціцца шаўковы клубок сонца, злаўлю пачатак ніткі, наматаю сабе на цэўку. Вечар.
КАРА'
Сварымся, бунтуем, забываючыся наразе, што стала прычынай разладдзя, да белай гарачкі сябруем;
стаўлю кветкі ў вазе, чакаючы
сустрэчы, дарэчы, трэба прыняць са стала
вострыя рэчы.
Маўчанне каменя побач з намі змястоўней нашае размовы. 0, слова ловы!
Кара — бог вайны.
«ГНЯЗДО АГНЮ»
...МНЕ ДАРОГУ АСВЯТЛЯЮЦЬ НЕ ДУМКІ, АВІШНІ...
Філіп Жакотэ
ПОЎНЯ
За ўсё сваё жыццё не здолела сабраць пярліны на зямлі сарваныя табой калісьці з маёй шыі незнарок адна з іх найбуйнейшая скацілася за небасхіл.
* * *
Сярод начы усхапіцца закрыць акно
расчыненае
бурай
так я твае «зацьменні» хацела б зносіць
на свечцы закапціўшы
шкла аскепак без роспачы і крыўды глядзець y цёмны твар.
* * *
Памерці каб як маліліся ў старым Рыме з палёгкаю на вуснах пазбавіцца ад усяго чужога як пераапрануцца ў сваё на кожны дзень адзенне пусты зімовы стол засланы белым на памінках.
* * *
Рэдка бываю
з домам
вось так пасядзець
склаўшы
рукі
прыпамінаючы сон ні з кім не гаворачы на вуснах
маўчанне
як згода
на пацалунак.
СІРОТЫ
Зноў і зноў y снах пакідаю дом казённы без мэблі й фіранак мы ўсе ў чорным адзін за адным жывым ручаём расхінаюцца людзі хто з нас дабяжыць да вялікай вады...
Зямля пустазеллем зацягнута, як вада стаячая, y гародзе прарасла цэўка матычкі, уторнутая калісьці да часу; хата суседкі — пусты вулей, залятаюць сюды ейныя дзеці дзікімі пчоламі.
A неба ніколі не пустуе.
Свой прытулак дзіцячы наведваю ў снах, дзверы адчыняю: дзве дзяўчынкі ў нашым пакоі... мае колішнія сяброўкі?! Губляюся, лапаю па кішэнях, я не прынесла ім цукерак, не ведаючы, што яны яшчэ тут так і не сталі дарослымі...
У ЧАКАННІ ЛІСТА
Ноччу фіранку адхінула поўня праз шыбу лягла на падлогу пад ногі белым лістом паміж намі
час звеставання.
ДЗІЦЯ Яне
Ты малюеш зімой сонца,
a побач — трое ягоных дзяцей.
Сонечна!
Малюеш лецішча з празрыстымі сценамі, людзі ў хаце, і ніхто не хаваецца.
Малюеш дом без страхі, страха, як забыты капялюш y вітальні, на наступнай старонцы. Мне сонечна!
Мне замнога сонца!
Я ўбачыла, дзе ты жывеш.
АКТ ПАКУТЫ
Саскочылі начныя зашчапы, расхінаю снягі на вуліцах, аніводнага светлага твару ў натоўпе насустрач, незнаёмая жанчына з позіркам усходнім вітаецца: «Добрай раніцы!»
Я не ведаю ейнага паролю,
вітаецца са старым чалавекам на кіёчку, і ён яе не разумее, сумеўшыся, вось толькі нездаровы сусед
ідзе насустрач
з года ў год y тым самым, y чорным, іншы раз y высокай шапцы з брылём чыгуначніка з паблажлівым тварам кожную раніцу робіць абход,
сцеражучы шляхі нашы, вітаецца аднымі вуснамі, як y шчыльным натоўпе вітаюцца здаля, са знаёмцам, да якога падыйсці бліжэй немагчыма. Ніхто яму не адказвае...
Усходняя жанчына наведвала наш горад сярод зімы
з далёкай галактыкі «Шчаслівых». Я ішла па снезе... y сабо.
Дзве плыні ля царквы: адна ў браму, з брамы — другая; жабрака, як валун на дарозе мінаюць, ніхто не спыняецца.
ЖАБРАК
Ён просіць y мяне на квіток, каб ад’ехаць дамоў y Стоўбцы, каторы год запар, бо я даю яму на тое без даверу меней,
чым яму патрэбна на дарогу.
I ён аніяк не можа ад’ехаць.
ВЯСНА НА 22-м ПАВЕРСЕ БІБЛІЯТЭКІ
Спаўзае па шкле на сонцы лядак зляжалай зімовай хмарай талая вада амаль па твары аблізваю на вуснах вясновую слодыч.
ІСЛАЧ
Праз ноч наранку расцвілі ў садзе стакроткі вышыванкай y поцемках снавалася ў некалькі нітоў a на святле ніводнага вузельчыка y Бога не ўбачыш.
♦ * *
Паваленая бурай яблыня старая, як на кій, на галлё абапіралася. У гэтым садзе неба бліжэй да ейнай галавы нахілялася — яна цвіла.
За вакном — уверх — уніз, уверх — уніз рабіцу птушыную мне на вочы вечар накідвае.
Апоўначы спыняюцца падземныя млыны, крычу скрозь сон, пачуўшы ўсхліп упаўшага з гнязда
малога птушаняці. На свеце не бывае поўнай цішыні.
Адсунула фіранкі начны матыль на вокнах склаў сваё скрылле ранак.
Стук y дзверы ў вокны з нябёсаў першы гром выбягаю кучаравым анёлам малады клён ля ганка.
ГНЯЗДО АГНЮ
Не браўся
агонь
да дроваў
сырых
я яго ў далонях пакачаю пахукаю зраблю пеўніка
з грэбнем чырвоным пасаджу на сырэц.
ВЯСНА НА ЛЕТА
Галіны дрэў празрыстыя наскрозь, не далічыцца птушак y вершалінах, абы адклала пэндзаль нахвіліну і вось ужо блукаю разам з імі ў шатах лета.
ПОЛЬСКАЙ ЦЁТЦЫ ФРАНУСІ
Мой спакой
толькі ў тваіх руках, на старым фотаздымку, складзеных
на каленях,
адна далонь на другую, адна адну супакойваючы, адна адну захінаючы, крыж-накрыж пераплецены вянком.
Вянок працы штодзённай, вянок любові, вянок на крыж, вянок y сне, пад галавой — вянок спакою.
Рукі твае, цётка Франуся, я не ўмею так доўга трымаць на каленях хвіліну часу.
Загавару ваду ў рацэ, наваражу на дарогах y полі, як на тваёй руцэ, збяру да іголкі пад тваімі нагамі ўсё шылавінне; ахвярую на тваё імя жабракам усё, што вінна і не вінна.
A не здолею разгадаць тваёй таямніцы.
Збіраю сляды нашых сустрэч. Яны абрываюцца
на прыступках маёй стромкай адзіноты.
* * *
Блукаю
ўпацёмках
ДНЯ,
пакуль не злоўлена імгненне — адзін радок, a быццам бы здабыў
агонь,
агонь
натхнення.
ВЕЧАРОВЫЯ ЦЕНІ
У тваім абліччы цень майго мужа, асабліва ўвечары на захадзе сонца, калі бачу на небе
тры далягляды: дзяцінства, маладосці старасці
Азірніцеся, калі мой дом пакідаеце.
Я гляджу вам услед на дарозе да той пары, пакуль вы ізноў не завітаеце.
I да часу.
Будуе птушка гняздо блізка амаль y далонях пліска.
МАЛЬТА
Ідзеш па маім следзе, нават калі я сама губляю дарогу, ты ведаеш, дзе я.
Пасля дажджу вільготны
сад
я плаваю
ў тваіх затоках
мераю
нагой
самае глыбокае мейсца,
я яшчэ пераходжу ўброд уборыстае
лета.
Пасля сіесты падняцца з фатэля, абапіраючыся на пагорак за агародамі; не адразу трапіць y пантоплю, яна выслізвае з-пад ног чоўнікам, спушчаным на ваду; дробнымі крокамі па прыску поўдня перайсці хату...
КНІГІ ОНЛАЙН
