КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Ённевы прыгоды ўжо нарабілі Ёнсу Лундбергу шмат клопату. Калі да яго з’явіўся пан Пунтуры наконт продажу маёнтка, камерцыі саветнік выпытаў у яго прыкметы махляра і западозрыў, што гэта ягоны знаёмы і цёзка Ённі. Неўзабаве стары цалкам пераканаўся ў гэтым і пачаў бушаваць, зрываючы злосць на канторшчыках, а найбольш на сваёй ахмістрыні. Гэтая жанчына праслужыла ў Лундберга ўсё сваё жыццё і ведала яго не горай за саму сябе. Калі ўсе астатнія хадзілі на пальчыках, яна смела заходзіла да гаспадара і нават не баялася спрачацца з ім. Тады стары шалеў і пачынаў праклінаць усіх баб на свеце. — Усе жанчыны гэткія ж прыдуркаватыя, як і ты! — крычаў ён ахмістрыні. Магчыма, у гэтых словах і таіўся адказ на пытанне, чаму пан камерцыі саветнік так і застаўся старым кавалерам. Канторскія таксама някепска ведалі свайго гаспадара. Пачуўшы адрасаваныя Ённі страшныя праклёны, яны апускалі насы ў свае гросбухі і пісалі так ліхаманкава, што ў цішыні пачыналі жаласна рыпець пёры. Тады стары зноў спаганяў злосць на ахмістрыні. Ен страшэнна лаяўся, аднак кабета не змоўчвала і давала яму годны адпор. Старонняму чалавеку магло нават падацца, што гэта сварацца не гаспадар і ахмістрыня, а муж і жонка. — Гэта ты ва ўсім вінавата, толькі ты,— адрэзаў незадаволены полуднем стары і дадаў: — Толькі праз цябе ўсё ў маім доме дагары нагамі. Ахмістрыня пачырванела ад злосці і, не задумваючыся, адбрыла: — Гэта яшчэ невядома, хто вінаваты. Яна прыгразіла, вядома, не зусім сур’ёзна, што запатрабуе разліку, і, бразнуўшы дзвярыма, пайшла на кухню. — Во даў бог гаспадара,— паскардзілася яна кухарцы і пакаёўцы.— Праз нейкага басяка на сцены лезе. Акурат тут адзін з канторскіх прынёс газеты. Ён штосьці таямніча шапянуў ахмістрыні на вуха, і тая расквітнела. Прабегшы вачыма паведамленне пра Ённеву смерць, яна з пераможным выглядам зайшла ў сталовую і кінула газеты перад камерцыі саветнікам. — Чытай! Падаўся твой басяк на той свет! Пасля гэтых з’едлівых слоў яна з годнасцю вярнулася на кухню. Застаўшыся сам-насам, камерцыі саветнік прагледзеў газеты, уважліва прачытаў пра смерць Ённі Лумперы і задумаўся. Гэтая навіна засмуціла старога. Да таго ж Ённі сканаў так трагічна — ад атруты і ў страшэнных пакутах. Наваліўшыся грудзямі на стол, стары Лундберг чытаў і перачытваў газетнае паведамленне. — Ай-яй-яй,— ціха прамовіў ён і выцер слязу. Яму захацелася памірыцца з ахмістрыняю, і ён паклікаў: — Гэй, Сусана! Але ганарлівая ахмістрыня абразілася і не пачула. Яна зайшла ў сталовую нібыта зусім па іншай справе. — Недарэчная смерць. Недарэчная і жахлівая,— журботна прамовіў стары, аднак ахмістрыня з жаночаю ўпартасцю моўчкі састаўляла посуд у буфет. — Жаніцца вам трэба, камерцыі саветнік,— нарэшце сказала яна, нібыта не чуўшы ранейшых слоў гаспадара.— Тады не будзеце па дробязях зелянець ад злосці. Стары ўжо адпусціўся і зычліва адказаў: — Ага, Сусана. Як рак на гары свісне, так і ажанюся. Ён падсунуў да сябе талерку, але тут увайшла пакаёўка. — Пана камерцыі саветніка хоча бачыць нейкая пані Коўру. — Што ёй трэба? — незадаволена спытаўся стары. — Кажа, што яна даводзіцца пану саветніку нявестай,— растлумачыла пакаёўка. — Што? Нявестай?! — ашалела зароў стары Лундберг. Ён вырашыў, што нехта хоча пасмяяцца з яго, і, нават не зняўшы сурвэткі, кінуўся да дзвярэй, каб расквітацца з жартаўніцай. Аднак на парозе стары міжволі спыніўся. Перад ім стаяла прыстойная жанчына, лаяць якую не паварочваўся язык. Камерцыі саветнік моўчкі глядзеў на яе і не ведаў, што рабіць. — Я хацела б пабачыць свайго жаніха камерцыі саветніка Лундберга,— ветліва сказала ўдава Коўру. Старому заняло. Ахмістрыня з цікавасцю назірала за ўсёй гэтай сцэнай. — Што ты тут робіш? — па-шведску гыркнуў на яе саветнік. Калі Сусана пайшла, ён, зніякавеўшы, выціснуў: — Камерцыі саветнік Лундберг — гэта я. Цяпер зарвала ўдаве. «Жаніх» і «нявеста» моўчкі глядзелі адно на аднаго. — Вы гаворыце па-шведску? — нарэшце спытаўся стары. Ён баяўся, каб гэтая прыстойная жанчына не прыняла ягоную шведскую фразу за лаянку. Удаву ўкалола кепскае прадчуванне. Яна пачала здагадвацца, што тут нейкае непаразуменне. Яна перапрасілася і хацела ісці, але ў гэтую хвіліну пачуўся ўсцешаны голас канторскага хлопчыка-пасыльнага: — Енні! Басяк Ённі ідзе! Раней, чым хто-небудзь уцяміў, што здарылася, на парозе з’явілася каларытная Ённева постаць. — Што?! — разгублена крыкнуў камерцыі саветнік, пазіраючы, як нябожчык заходзіць у пакой. Ённі згледзеў удаву і хацеў ужо падмазаць пяты, але голас старога Лундберга спыніў яго. — Каб цябе кадук! — вылаяўся саветнік, не саромеючыся ўдавы. Але той ужо не было. Убачыўшы Ённі, яна знікла, як здань. Старыя кавалеры засталіся з вока на вока, і між імі пачалася доўгая размова. На вялікі жаль, мы не маем магчымасці апісаць яе, бо прыход «нявесты» страшэнна раз’ятрыў камерцыі саветніка і ён не шкадаваў адмысловых слоўцаў і выразаў. Можна сабе ўявіць, што было б, калі б Лундберг даведаўся, што Ённі прычыніўся і да візіту ўдавы. Дасхочу накрычаўшыся і налаяўшыся, стары пакрысе пачаў разблытваць клубок гэтых неверагодных падзей. У прыватнасці, ён пацікавіўся Ённевай дзейнасцю на ніве камерцыі. Выслухаўшы шчыры расказ басяка пра ягоныя спробы зарабіць мільён, камерцыі саветнік расчуліўся і вырашыў дараваць небараку. Ённевы прыгоды нагадалі старому часы яго маладосці, калі ён толькі пачынаў свой шлях да багацця і таксама ішоў на розныя хітрыкі. Замілаваны саветнік адчуў у Ённі прысутнасць таго няўрымслівага блаславёнага духу, што некалі перапаўняў яго самога. — Ты занадта спяшаўся,— сказаў стары, частуючы Ённі.— Бег наперадзе цягніка, во і застаўся з носам. I ён зрабіў свой прысуд: — He выйдзе з цябе мільянера. — Вядома, пан саветнік лепей ведае,— пагадзіўся басяк.— Такіх разумных людзей, як пан саветнік, ва ўсіх Хельсінках, можа, не болей за тры члавекі набярэцца. Вусны старога расплыліся ў лагоднай усмешцы, a чуйны Ённеў нос адразу пачуў магчымасць атрымаць грошы на выпіўку. Натхнёны гэтым хвалюючым прадчуваннем, басяк пачаў апавядаць пра свае хаўтуры і ўваскрэсенні. — Такім чынам, я пабыў на тым свеце,— з усмешкаю бязгрэшнага дзіцяці скончыў ён.— Так бы мовіць, у царстве цемры. Новы паварот размовы яшчэ болей зацікавіў старога, і Ённі, прагнучы хутчэй атрымаць на гарэлку, маляўніча і падрабязна распавёў пра тое, што адчувае нябожчык, якога гасподзь вырашыў уваскрэсіць і вярнуць з магілы на гэты свет. Расчулены і пацешаны камерцыі саветнік паляпаў яго па плячы. — Дадуцца табе, Ённі, гэтыя мільёны ў знакі. — Мяне пераблыталі з Анці Піткяненам,— растлумачыў Ённі.— Але гасподзь разгледзеў памылку. — Ай-яй-яй,— спачувальна прамармытаў стары і дадаў: — Увогуле людзей лёгка пераблытаць, бо яны мала чым розняцца. Каб Ённі больш ні з кім не блыталі і каб ён заўсёды заставаўся самім сабой, камерцыі саветнік паабяцаў штомесяц выплачваць яму пенсію ў дзесяць марак. Па праўдзе кажучы, стары найперш рупіўся не пра Ённі, а пра самога сябе, бо не хацеў, каб яго блыталі з нейкім валацугам. — Паміж табой і мной усё ж ёсць розніца,— сказаў саветнік.— Лундберг і Лумперы — не адно і тое ж. Ённі слухаў і маўчаў як пень. Настроены па-сяброўску стары загаварыў пра сваё жыццё, а потым і пра нечаканы візіт удавы Коўру. — Бегае тут адна баба... відаць, без клёпкі ў галаве. У нявесты набіваецца. Камерцыі саветнік не ведаў, што і ў гэтай справе не абышлося без Ённі, ну а басяку хапіла розуму перамаўчаць. Ён адчуваў нешта накшталт кавалерскай салідарнасці і да таго ж добра памятаў нядаўні гнеў старога. — Закаханая баба — як сляпая,— сказаў басяк, каб з корнем вырваць магчымыя падазрэнні. Яму прыйшло ў галаву ўдалае параўнанне, і ён дадаў: — Яна цвіце ад мужчынскай дабрыні, быццам бэз на плошчы ад вясновага цяпла. Стары задуменна кіўнуў, і Ённі адчуў, што небяспека мінула. На гэтым яны і развіталіся. Васяк вярнуўся дахаты, забраў труну і пайшоў яе прадаваць. Нуўцінен, які з’явіўся, каб арыштаваць Ённі, уба- чыў на дзвярах ягонай хаціны замок. Паліцэйскі спытаўся ў дворніка, дзе басяк, але дворнік пра Ённсва вяртанне з таго свету не ведаў і таму адказаў: — На небе ён ужо, на небе. Тады Нуўцінен пайшоў у паліцэйскі ўчастак. Туды нядаўна прынеслі з пракуратуры паведамленне пра Ённеву смерць. Пачуўшы пытанне пра Ённі, прыстаў абвясціў: — Лумперы ўжо бадзяецца па тым свеце. Нуўцінен не даў веры. Тады яму паказалі афіцыйнае паведамленне з пячаткаю пракурора. Нуўцінен прачытаў гэтую паперыну і пачаў спрачацца. — Ды я пазаўчора бачыў яго ў Рыйхімякі! Прыстаў вырашыў, што просты паліцэйскі зашмат сабе дазваляе, і гыркнуў: — Маўчаць! Знайшоўся разумны! Адзін з прысутных старшых чыноў паспрабаваў прымірыць іх. — Канстэблю Нуўцінену з’яўлялася ў Рыйхімякі здань таго басяка. Нуўцінен маўчаў, і міратворца скончыў зусім лагодна: — Так што давядзецца паверыць пракуратуры і згадзіцца, што Ённі памёр. Збянтэжаны Нуўцінен выйшаў. У калідоры ён сустрэўся з панам Пунтуры, і той, думаючы, што Нуўцінен служыць у Хельсінках, пачаў скардзіцца яму на Ённевы штукарствы. — Ённі Лумперы памёр,— лаканічна адказаў паліцэйскі. Пунтуры зажурыўся. — Шкада, што там яго паліцыя не дастане,— прамовіў ён, аднак падумаўшы пра вечныя пакуты, якія Ённі зарабіў шматлікімі грахамі, крыху супакоіўся і зласліва ўсміхнуўся. Нуўцінен здзіўлена зірнуў на яго і пайшоў на ры- нак. У рыначнай куламесе ён адразу згледзеў Енні, які прадаваў сваю труну. — Ённі! — крыкнуў паліцэйскі.— Гэта ж зямны рынак! Тут нябожчыкам гандляваць забаронена! — А, Нуўцінен! — радасна загарлаў Ённі.— Чаго ты тут ходзіш? Паліцэйскі пачаў лаяць яго за ўсю гэтую блытаніну з жыццём, смерцю і ўваскрэсеннямі. — Дык ты сам паглядзі,— запярэчыў Ённі.— Я ж і сапраўды ўваскрэс! Відаць, каб яшчэ больш пераканаць Нуўцінена ў сваім існаванні, ён павярнуў размову на зусім зямныя справы. — Цяпер мне гэтыя начоўкі не трэба,— паказаў ён на дамавіну.— Вось і хачу іх збыць з наварам. Але Нуўцінен успомніў сваю спрэчку з начальствам, а потым размову з Пунтуры і страціў усялякае цярпенне. — Каб я скрозь зямлю праваліўся, калі захачу цябе ўбачыць яшчэ раз! — крыкнуў паліцэйскі.