Беларуская Адысея
Андрэй Чэмер
Памер: 375с.
Мінск 2006
Пададзеныя сумы былі толькі часткай злоўжыванняў. Караваму было загадана спыніць далейшыя рассьледаванні, каб “не раздзьмухваць” брыдкай справы. Такім чынам быў пасьля трох гадоў панавання 25-тысячнік, які здорова “украпіў” (лепш сказаць, акрапіў) Гарадэчанскі калгас, пакараны зьняволеннем.
Разам з Кірынам зьніклі і яго сынкі, якіх прылавілі на акраданні падвалу і магазінаў, бо яны ж былі “непаўналетнія”. Адзін з іх, між іншым, украў мой ровар, і міліцыя адмовілася прыняць меры, бо быў “малолетка”...
Новае раённае начальства назначыла гэтым разам старшынёю калгаса Івана Бурлыку, які быў перад тым другім сакратаром райкома. Родам ён быў з Ваўкавіч (каля дзесяці кіламетраў ад Наваградка). Яшчэ малады (гадоў пад 40) рослы і моцна скроены, гэта быў чалавек іншага складу.
Я не распытваў Івана Бурлыкі пра яго жыццё. Тым ня менш злажылася ў мяне думка, што ён патомак людзей (гаспадароў), вывезеных у мінуўшчыне ў Сібір. Вельмі ж яго характар і паводзіны непадобны былі да нікчэмных 25-тысячнікаў і наогул партыйнай хэўры. Прарабіў я з ім тры з палавінаю гады. Працавалі мы вельмі дружна і актыўна. Кіраваліся мы не этыкай якогась прыдурка “зьверху”, а логікай эканомікі і справядлівага падходу да чалавека. А тым болып нашага калгаснага працаўніка.
Мяне зьдзіўляла працавітасьць і акуратнасьць гэтага чалавека, а таксама яго рэдкая сумленнасьць. Ён першы зьяўляўся на работу (з усходам сонца!). Аб’язджаў на сваім старшынаўскім “казьле” брыгады і фэрмы, тады накіроўваўся ў кантору, дзе правяраў выкананне ўчарашніх рашэнняў, ход работ і прымаў інтарасантаў (без ніякай сакратарскай бюракратыі). Пасьля ізноў падаваўся ў поле, альбо будову. I зноў жа дзіва: гэты старшыня выязджаў з работы апошнім.
Ён ня меў шафёра, кіраваў машынай сам. I яшчэ адно дзіва: яго машына, хоць ня новая, ніколі не псавалася. Я часта з ім езьдзіў, амаль на ўсе брыгадныя сходы, на сустрэчы з асобнымі калгаснікамі і г.д.. I з прыемнасьцю назіраў, як ён умела і асьцярожна абмінаў ямы і глыбокія каляіны, калі дарогі яшчэ ня ўсюды былі папраўлены.
На працягу некалькіх гадоў супрацоўніцтва і частых супольных паездак, я мог пераканацца, што Бурлыка ніводнага разу не зайшоў у суседзкую калгасную сям’ю дзеля “выпіўкі”, хоць ён ня быў абстынэнтам. На майскай сустрэчы з актывам (ці ў іншае дзяржаунае сьвята) ён выпіваў адну-дзьве чаркі, але ніколі не напіваўся. I на сёнешні дзень не магу зразумець: як магло здарыцца, што ў нас былі з ім амаль поўнасьцю аднолькавыя прынцыпы ў характары, паводзінах і працы... Існавала толькі адна сур’ёзная розьніца: я быў “гарачы”, эмацыянальны, а ён ніколі не павышаў голасу, ня страчваў раунавагі. У гэтым старшыня намнога мяне перавышаў.
Пачаўшы працу ў Гарадэчне, я ўладкаваўся на кватэру пры канцы вулачкі, што вяла на Брацянку. Гэта была маленькая хатка з агародам і хлявушком, у якім гаспадыня трымала карову і сьвінку. Яе муж памёр, і жыла адзінокай.
Мяне прывёў да яе брыгадзір і запрапанаваў узяць на кватэру. Пагаварыўшы, яна ня толькі згадзілася, але і ўзяла на сябе абавязкі аджыўлення за вельмі памяркоўную аплату. Трэба сказаць, што гэтая маладзіца Марыя Собаль была вельмі акуратнай і чыстай гаспадыняй. Хата яе, вокны, падлога, надворак усё было ў незаганным парадку. Суседзі да яе адносіліся з пашанай, бо вяла сябе дастойна ва ўсіх адносінах. 3 бегам часу мне і ў галаву ня прыходзіла думка мяняць кватэру.
А мае жыццё яшчэ ня мела цьвёрда вызначанага накірунку. У пашпарце лічылася, што быў жанатым, а жонка ўжо вышла замуж за другога... Пасьведчання аб разводзе я ня меў (магчыма, і жонка яго не афармляла). Мне не хацелася варушыць мінулых падзеяў ды так неакрэсленая сытуацыя ўжылася. Старшыня і яго жонка (доктарка) раілі мне запазнацца з іх знаёмай аптэкаркаю са Уселюба добрай і сумленнай жанчынай. Але неяк не здарылася адпаведнай аказіі, а ехаць спецыяльна ў сваты, не запазнаўшыся бліжэй, неяк не выпадала... Так і не збылася такая магчымасьць.
Акрамя таго, стаў я сур’ёзна задумвацца пра магчымасьць сужыцця з Марыяй Собаль. Была яна нябрыдкай і вельмі добрай жанчынай. Праўда, ёй не хапала асьветы, але я лічыў, што мае асьветы хопіць на дваіх. Магчыма так бы яно і сталася, калі б не зьмяніліся акалічнасьці.
Тымчасам жыццё бегла сваім пратораным шляхам. Я пакрысе вяртаўся да нармальнага псыхічнага стану (пасьля лагерных перажыванняў). Многа мне памагла ў гэтым Марыя сваімі вельмі ўважлівымі і цёплымі адносінамі, і нармальная праца побач Бурлыкі. Карыстаючы з добрых парадаў і падтрымкі старшыні, я сур’ёзна заглыбіўся ў эканамічную працу. Часам чытаў даклады для людзей, уносіў абаснованыя папраўкі ў нарматывы сельска-гаспадарчых работ, а нават дапамагаў асабіста адзінокім жанчынам і старым працаўнікам пры афармленні пенсій.
I вось нечакана ўзьнік “канфлікт” са старшынёй адносна аплаты маёй працы. Я атрымліваў мізэрную аплату за маю працу, але ў канцы года дабаўлялася даплата натурай (бульба, збожжа). Наогул у калгасе аплата была нізкая, і людзі часьцей абапіраліся на свае агароды, дамашнюю гадоўлю сьвінчаці, курэй і т.д„ Пры чарговай сустрэчы Каравы даў станоўчую параду, каб я ў гадавы план, дзе устанаўляецца таксама аплата ўсіх працаўнікоў, упісаў і дастойную выконванай працы аплату эканаміста. Я паслухаў яго і паставіў цыфру 180 рублёў.
Аднак, даведаўшыся пра гэта, сакратар парткома (рыжанькі, малаграматны) зажадаў ад старшыні, каб той панізіў мне (“турэмшчыку”) прапануемую стаўку. Пасколькі я ня пасьпеў яшчэ абгаварыць праект плана з Бурлыкай (часу яшчэ хапала), ён завочна зьніжыў мне аплату ў два разы. Растлумачыў мне постфактум, што ў канцы года будзе ўсё выраўнена натурай.
Тым ня менш, я пачуўся расчарованым яго рашэннем і падаў заяву аб звальненні. Гэты дробны факт стаўся прычынаю дальнейшых падзеяў, якія прывялі мяне ў Вільню. Так часам непрыкметныя здарэнні мяняюць у корані далейшыя шляхі людзкога жыцця.
Перад выездам з Гарадэчні Бурлыка прапанаваў мне застацца, не выязджаць. Аб’язджаючы апошні раз кагласныя паселішчы, назіралі, дзе мы разам многае зрабілі. Але я свайго рашэння не зьмяніў. Рассталіся мы бяз злосьці, захоўваючы надалей нармальныя адносіны. I ўсё ж такі лёс у далейшым ня зьвёў нас на супольную сьцежку. Ведаю, што ён, хутка пасьля майго выезду, быў пераведзены ў Ліду на становішча сакратара райкома, ці райвыканкома.
За тры-чатыры гады мы нямала зрабілі. У калгасе былі збудаваны: новы будынак для ацёлу кароў, крытая пабудова для сушкі зернавых культур, перакрыты кароўнікі і цялятнікі (змантавана абсталяванне для прадукцыі ўласнай шчапы (дранкі). Выплачана зарабатная плата калгасьнікам за тры гады (скрадзеная Кірыным, бухгалтэркай і касіршай і інш...). Асушана і насыпана утрамбованым пяском вуліца старога Гарадэчна, і на рахунку калгаса асталося звыш 300 тысяч рублёў свабодных фондаў... Сапраўды, наша работа стала прыкладам для насельніцтва. Мы рэальнай працаю даказалі людзям, што не зьбіраемся іх шальмаваць, ні абкрадаць, і аснаўная маса народу стала ахвотна і сумленна працаваць. Людзі нам паверылі, і супольная праца дала належны плён. Павесялела сяло. Зьявілася перспэктыва выхаду з ганебнага тупіка, як ня стала ашуканца і казнакрада. Мы супольна даказалі ісьціну, што кадры вырашаюць усё!..
Толькі трэба, каб гэта былі кадры, а не змаскаваныя прахадзімцы і наменклатурныя злодзеі.
Пасьля майго выезду людзям пашанцавала: Бурлыка знайшоў і прыняў на работу кваліфікаванага і сумленнага эканаміста па прозьвішчу Жыхар. Далейшыя лёсы гаспадаркі мне невядомы. Аднак пра “паляўнічыя оргіі” партыйнай групы я больш ня чуў.
Ці не залішне пасьпяшаўся я, зьязджаючы з гэтага амаль роднага калгасу? He. Лёс вёў мяне да больш важнай і патрэбнай мэты, што выявіцца пасьля. Паехаў я ў абласны цэнтр Горадню. Там зайшоў у абласную Сельгасуправу да кіраўніка эканамічнага аддзелу. Выконваў гэтую функцыю даволі культурны і сымпатычны працаўнік Мозаль (ці Мазоль). Я яму расказаў пра сваю сытуацыю і трагічную біяграфію і спытаўся, ці мог бы ён парадзіць мне з уладкаваннем на работу. Паглядзеўшы на мой дыплом і характэрыстыкі, Мозаль сазваніўся з раённай сельгасуправай Воранава і паінфармаваў мяне, што там ёсьць свабоднае месца старшага эканаміста. Калі мне адпавядае, то ён напіша накіраванне.
Пасколькі я праездам знаў гэты гарадок і ён мне падабаўся, я даў згоду. Такім чынам апынуўся я на пару гадоў у гэтым даволі ціхім, спакойным раёне Беларусі, у распараджэнні начальніка Грыгор’ева. Гэта быў тыповы наменклатуршчык, з невялікімі здольнасьцямі і шырокімі амбіцыямі. Жонка яго працавала тут у зоотэхнічным секта-
ры, а нашым эканамічным аддзелам кіраваў добра адукаваны, яшчэ малады эканаміст Даўгашэй Франц Фэліксавіч. Быў ён родам з недалёкага ціхага мястэчка Радуні. Яго жонка была настаўніцай. Абодва шчырыя і простыя беларусы жылі дружна і сумленна. Мы шчыра і назаўсёды пасябравалі.
Мне быў даручаны аб’ёмны сектар працы эканоміка калгасаў раёна. Я павінен быў кантраляваць і дапамагаць маладым эканамістам у іх працы, дапамагаць у нарыхтоўцы гадавых планаў і выкрываць ды выпраўляць памылкі і “недадзелкі” калгасаў. Работа даволі цікавая і жывая. Прыходзілася раз’язджаць па ўсім раёне, наведваць няраз вельмі глухія куткі. Падказваць старшыням гаспадарак іх недахопы і памылкі. Патрэбна была немалая энэргія, цярплівасьць і такт.
3 Даўгашэем працавалася выдатна. Яго дэмакратызм, высокая духовая культура, прыхварбованая гумарам, стваралі ў аддзеле дружную і сяброўскую атмасферу. Пры любых клопатах ён гатоў быў дапамагаць і ўсё складвалася памысна.
На бяду, я прыхварэў. Давялося легчы ў шпіталь. Пасьля бадай двух месяцаў я вярнуўся на работу. Якраз у гэтым часе Грыгор’еў рашыў афармляць сваю кандыдацкую працу.
Абмеркаваўшы тэматыку свае дысертацыі з выпускніком Горацкай Сельгасакадэміі -Ганчарэнкам (калі памяць ня мыляе), начальнік разьдзяліў сваю працу на часткі і даручыў па “куску” апрацоўваць Даўгашэю, мне і яшчэ дваім супрацоўнікам... Гэта азначала, што акрамя свае працы, мы павінны былі тварыць начальніцкую дысертацыю... Зразумела, насколькі мы былі “задаволеныя”. Аднак пратэставаць супроць такога метада прахода ў кандыдаты, ці дактары не рашыліся. Нам было ясна, што мы маглі ў такой спрэчцы толькі прайграць.
КНІГІ ОНЛАЙН
