КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
ЧУЖЫ'НА. Чужы край, чужая зяіМля (БРС); чужая вёска (Слаўг.). Тое ж чужаня (Пін. Булг., 199), чужаніца (Слаўг.), чужбіна (Нас., Слаўг.). ЧЫГУ'НКА. Жалезная дарога (БРС). Тое ж калёйка (Ваўк. Сцяшк.), зялёзка (Слаўг.). ЧЫРНУ'ХА.Другое ворыва папару (Кам.). ЧЫ'РЫ. Паводле падання. Лясныя борці «чэры», пчаліныя вуллі (Крыч.). □ г. Чэрыкаў Маг. і г. Чнрнков (1708 Лісты Пятра I, т. 8, вып. 1, 1948, 92). ЧЫСТАВРНА. Гала сярод лесу; месца, ачышчанае ад лесу або хмызняку (Рэч.). Тое ж росчысць (Слаўг.), чысць (Віц., Мін. Лемц. Айк., Маг.). □ ур. Чысць (б. х., поле) Слаўг. ЧЫСТАПО'ЛІЦА. Чыстае поле; месца, незанятае будынкамі (Слаўг.). Тое ж чыстаполе (Слаўг.). ЧЫ'СЦІК1. Кусты, зараснік на месцы высечанага лесу (Чашн. Касп.). 2. Галае, непраходнае балота (Віл.) або чыстае махавое балота, дзе растуць журавіны (Лёзн.). □ ур. Чысцік (балота, парослае дробным хмызняком) каля в. Засценкі Віл. (Кас.). ЧЫСЦЯ'ДЗЬ. Гаёк на высокім месцы, кнея (гл.) сярод лесу, аблямованыя лугавінамі, якія складаюць неабходную прыналежнасць вялікіх лясных плошчаў і ў той жа час з’яўляюцца падарожнымі або межавымі паказчыкамі (Віц. Нік. 1895). ЧЭЧ. Прамывіна, палонка ў лёдзе на рацэ (Стол.). Ш ШАВЯЛІ'. Месца, дзе рос буйны лес, які ішоў на палі (Слаўг.). Тое ж шэвялі (Слаўг.). □ б. пас. Чортавы Шэвелі (1926), ур. Чортавы Шавялі (поле) каля в. Бязуевічы Слаўг. ШАЛАМО'К. Стромы бокузвышша; горка (Слаўг.). ШАЛА'Ш. Будынак для складвання гаспадарчых прылад (Жытк. ДАБМ Кам., п. 798). □ в. Шалашня Арш. ШАЛО'М. Стар. Узгорак, гравійная гара; узгорак на дне ўпадзіны (Слаўг.). □ в. Шаламы Слаўг. ШАЛЫ'ЗНІК. Зараснік ракіты Salix rubra, густы хмызняк, драбналессе з лазой (Слаўг.). Тое ж шаўлюга, шаўлюжнік (Слаўг.). ШАР. 1. Рад хат па адзін бок вуліцы; шэраг лавак, абабкаў на полі, коп на лузе; пагонны двор, дзе ў рад размешчаны ўсе жылыя і с.-г. пабудовы (Жытк., Мін., Пол., Ст.-дар., Стол.). Тое ж шаронак (Ст.-дар.). 2. Частка столі паміж бэлькамі (Крыч., Пол.); прастора паміж бэлькамі ў хляве (Крыч.). □ в. Шарынь Ельск. ШАРО'Н. Цвёрды мёрзлы верхні пласт снегу пасля адлігі (БРС). Тое ж шарос (Зэльв. Сцяцко), шарош (Рэч), шарэн (Жытк., Стол.), сёран (Беш. Касп., Докш., Нас., Слаўг., Уш., Лёзн., Рэч., Слаўг.), серанок. (Маг.), сярон (Дзятлавіцкая вол. Гом. Радч., стар. X, Слаўг.), серэн (Лях. Кап. 1700), сёрын (Грыг. 1838—1840, Слаўг.), шарпак. (БРС), шарўн (Бял. Матэр., Сміл., Шат., Тал. Мядзв.), шархоба (Слаўг.). ШАРО'Ш. Тонкі лёд на рацэ; дробны лёд; нагрувашчванне ледзяных іголак, тоненькіх ільдзінак на паверхні вады перад ледаставам (БРС). Тое ж шарошка (Ваўк. Сцяшк.), шарэш (Клім. Мсцісл. Бяльк., Рэч., Сал., Слаўг., Стол.), шархоцце (Слаўг.), шатва, шуга (Жытк., Стол.). ШАРЭ'Н. 1. Галалёд (Жытк.). 2. Шарон (Стол.). 3. Калонія грыбоў (Стол.). ША'ТЫ. Засень, месца пад цяністымі дрэвамі (БРС). ШАХА'. Будынак з плятнёвымі сценамі для с.-r. прылад (Слаўг.). Тое ж шахаўня (Слаўг.). ШАХАУНІ'ЦА. Участак поля сярод іншых; цераспалосіца (Гар. 1921, Стаўбц. Прышч. 72, 188). □ ур. Ля Шахаўніцы (поле) Стаўб. (Прышч.). ША'ХТА. Яма і магільны пагорачак (Слаўг.). Тое ж шахты (Слаўг.). ШАША'. Гравійная або асфальтавая дарога; выбрукаваны гасцінец (БРС). Тое ж саша (Бых., Глуск. Янк. II, Кузн. Касп., Рэч., Слаўг.), сашэй, сашэя (Слаўг.), шосса («Наша Ніва», 1913, № 42). □ Олькеніцкая шосса («Наша Ніва», 1913, № 42). ШКО'ДА. Месца, дзе страўлены жывёлай пасеў, травастой, маладыя ўсходы лесу (Рэч., Слаўг.). ШКО'ЛІШЧА. Месца каля яўрэйскай школы (Нас.). Тое ж школіца (Нас. 1858). ШКО'ЛКА. Гадавальнік пладовых саджанцаў (Ветк., Лёзн., Слаўг.). ШЛЯК. Край, берагавая частка (Нас. АУ). ШЛЯХ. Стары тракт; грунтавая дарога, вялікі гасцінец, абсаджаны дрэвамі (БРС). □ Колаў шлях (дарога праз лес ад в. Шаламы да в. Лясная) Слаўг., Лясёнскі шлях (дарога ад в. Лясная да г. Слаўгарада), Гарадзёцкі шлях (дарога паміж г. Слаўгарадам і г. п. Краснаполлем), Хармёнскі шлях (ад г. п. Краснаполле да в. Ферма) Краснап. ШМАТ. Участак, невялікая дзялянка поля, сенажаці; мізэрны ўчастакзямлі (Мсцісл. Юрч., Рэч., Сіроц. Касп.). Тое ж шматок (Нясв., Рэч., Слаўг.). □ ур. Шматы (поле) каля в. Засценкі Віл. ШМЫК. Вузкі перашыек; клін (Слаўг.). Тое ж штых (Слаўг.). ШНУР. 1. Вузкая паласа зямлі (БРС). Тое ж шнурына, шнор (Слаўг.). 2. Стар. Лінейная мера зямлі, роўная 10 прэнтам (гл.) або 75 локцям (Гарб. 355). □ ур. Шнуры валочныя (поле) Паст., ур. Шнураўское балота каля в. Шарсцін Ветк. ШО'ПА. 1. Будынак для с.-г. прылад; прыбудова каля гумна для мякіны (Брэсц., Ветк., поўдзень Беларусі). 2. Будынак для Генеральйага Сейма ў XVI ст. у Беларусі («Чтенпя в нмп. обіцестве нсторнн н древностей росснйскнх прн Московеком уннверснтете», 1868, октябрь — декабрь, кн. четвертая. М., 1868, 81). □ ур. Шопа Ветк. ШПА'ЧЧА. Месца, лес, гаёк каля вёскі, дзе многа вядзецца шпакоў Sturmus vulgaris L. (Ветк., Краснап.). □ в. Шпачча Краснап., ф-к Шпакі Ваўк. пав. (АВАК, т. XI, 377). ШТАНЫ'. 1. Месца на лузе або ў лесе, дзе адпачывае статак (Слаўг.). Тое ж штанкі (Слаўг.). 2. Рэльеф мясцовасці, які па форме нагадвае штаны; клін (Жытк., Слаўг., Смал.). □ ур. ІІІтаны (балота) каля в. Беражцы Жытк., ур. Штаны (дзве гары побач) каля в. Усяжкі Смал., ур. Бліжнія Штанкі, Дальнія Штанкі (поле) каля в. Ржаўка Слаўг., ур. Штанкі (поле іна лузе) каля пас. Чарнец Слаўг., ур. Штаны (сухадолыны лог) каля в. Ржаўка Слаўг., ур. Штаны (лог, у які клінам урэзаўся лес) каля в. Церахоўка Слаўг., ур. Шылавы Штаны (лог) каля в. Любаны Слаўг. ШТАХЭ'ТНІККветнік, агародчык (Слаўг.). Тое ж шчаклётчык. (Слаўг.). ШУ'БА. Дзірваністы пласт на дрыгве; плаў (Слаўг.). □ ур. Шўбіна каля в. Шарсцін Ветк. ШУБЕ'НЬ. Мера зямлі (Слаўг.). □ ур. Шубалін, або Кабін (плоскае ўзвышша) каля в. Сіліна Поле Слаўг. ШУМ. Смецце, прынесенае вадой да берага (Ст.-дар.). ШУМЕ'ТНІК. Месца, куды выкідаюць смецце (Віц., Гарад., Докш., Зах. Бел. Др.-Падб., Лёзн. Касп. Слаўг.). Тое ж шумётнішча (Тал. Мядзв.). □ п. г. т. Шуміліна Віц. ШУ'РКА. Канюшына палявая Trifolium arvense L. (Слаўг.). Toe ж шўрычкі (Слаўг.). 2. Старая мера дроў (БРС); кароткі кавалак бервяна (Слаўг.). ШЧАБАЛІ'НА. Зараснік ажыны Rubus caesius L. (Кузн. Касп.). ШЧАДРЭ'Ц. Тонкі пласт пяску сярод іншых парод (Гродз.). ШЧЬІР. 1. Ст.-бел. Цаліна; новае поле. Тое ж ійчырка, шчырэп («Наша Ніва», 1914, №50, 3), шчарэц, шчырэц, шчырына (Мін.). 2. Бор (Смален. Дабр.). 3. Зараснік травы амаранту, аксамітніку хвастатага Amaranthus retroflexus L., A. caudatas L. (Гродз. Kic. 13, Беларусь Даль, т. IV, 658). □ yp. Слабадскі Шчыр каля в. Ст. Бяляеўка Чач. (Запіскі аддзела гуманітарных навук, кн. 11. БАН, т. II. Мінск, 1930, 477), ур. бор Шчыры (1726) каля в. Грамыкі Чач. староства (ІЮМ, вып. 28, ч. I, 1900, 32). ШЧЫРЭ'Ц. Буйны пясок (Арш. Гом. Гор. Рагач. Сен. паветы Маг. губ. і Гарад. Леп. паветы Віц. губ. Рам. Воп. 1889, 3, Рэч.). ШЧЫТНЯ'К. Жорсткая, сухая трава Nardus stricta L. (Мін.). ШЫ'БЕНІЦА. Высокае месца; стромая гара (Нясв., Слаўг.). Тое ж йіыбельніца (Слуцк. Мал., 194, Слаўг.). ШЫЯНА. 1. Перашыек; каса (Слаўг.). Тое ж шыя (Сал.). 2. Вузкі праліў паміж востравам на возеры і берагам (Слаўг.). □ ур. Чэчкава Шыя (балота) каля в. Яскавічы Сал. . ШЫПШЫ'ННІК. Куст, зараснік шыпшыны Rosa сіпnamomea L. (БРС). Тое ж шыпшыны (Жпітк.), шупшыннік (Тал. Мядзв., Слаўг., Стол.), шупшына (Слаўг.), шчыпчыннік (Тал. Мядзв.). Ю ЮР. Узвышша; адкрытае высокае месца (Слаўг.). Ю'РА. Высокі, адкрыты бераг ракі або ўзгорка (Слуцк. Серб. 1915, 3). □ в. Юравічы на л. б. р. Пціч (Серб., 1915, 3). ЮРАТА. Пласт мулу ў вадзе; асадак (Мсцісл. Юрч.). я Я'ВАР. 1. Зараонік аеру Acorus (Слаўг.). Тое ж ярай (Рэч.), яварышча (Слаўг.). 2. Вярба (Нас., Нясв. Юшк.). 3. Платан Acer pseudo-platanus; платанавы прысады, зараснік (БРС). □ с. Явар Дзятл. ЯТАДНІК. Зараснік чарнічніку Vaccinium myrtillus L. (Слаўг.). Toe ж ягоднік (Жытк., Слаўг., Стол.). ЯТАДНІЦА. Месца, дзе многа ягадніку і ягад (Слаўг.). □ ур. ЯТадніца каля в. Доўгі Мох Чав. ЯТРУСНІККусты агрэсту (Слаўг.). ЯДЛО'ВЕЦ. Драбнарослы кустоўнік Juniperus communis L. сям’і кіпарысавых (БРС). Тое ж ядлёнец (Сен. Касп.), яляжнік. (Смарг.), ялёнец (Слаўг., Чашн. Касп.), ялавёц (Слуцк. Мал. 194). ЯЗ. 1. Месца ў рацэ, якое перагароджана частаколам або пераплотам упоперак, каб не даць рыбе ходу ўверх; сам пераплот (Нас., Слаўг.). Тое ж язовішча (Віц.), язоўе, язы (Гарад. Касп.), язік, язок (Мін.). 2. Іскра, агеньчык, святло ў цемры (Мін.). Тое ж ст.-бел. ясачка, ясва, яска. Параўн.: «Ні яза не відаць (Мін. 1966)»—«Не вндно нн згн» (руск.). □ ур. Яскі (балота, мачулішча) Віц. (Рам. Мат.), в. Я'скавічы Староб. Я'ЗАУКА. Сенажаць каля яза (Рэч.). □ ур. Я'заўка (луг) каля в. Заспа Рэч., в. Я'заўка Чэрв. Я'ЗВІНА. 1. Нара, ход у звярынае падземнае жыллё (Стаўбц. Прышч.). 2. He зусім зарослае старарэчышча; багністая гнілая жыліна; вокнішча на незамярзаючым балоце (Палессе Серб. 1915, 6, Слаўг., Стаўбц. Прышч.). □ ур. Я'звіна (1872 Язвін) або Шаламоўшчына каля в. Крамянка Слаўг., в. Язвіна Люб., в. Я'звіны Дзярж., Кап. ЯЗДА'. Месца, дзе ўброд пераязджаюць раку (Стол.). Я'ЛАВІНА. 1. Аблога; запушчаііае поле; неўрадлівая зямля, якая многа год не апрацоўваецца (БРС). Тое ж ялавіна, ялавінне, ялая зямля, ялава (Слаўг.). 2. Зямля, якую не аралі адзін год; папар (Кап.). ЯЛІ'НА. Яловы лес, ельнік (Слаўг.). Тое ж яліна (Зэльв. Сцяцко, Слаўг.). ЯЛО'СМЫЧ. Вялікае, роўнае балота (Стаўбц.). □ ур. Ялосмыч (балота) каля в. Пруды Стаўбц. ЯЛЮГА'. Густы зараснік на балоце, на ўзбярэжжы якога расце ельнік (Пар.). Я'МА. 1. Выкапанае або прыроднае паглыбленне ў зямлі; вялікая яма; нізіна (Ветк., Крыч., Маз., Палессе Талст., Слаўг., Уш.). Тое ж яміна, ямінка, пакатчык (Слаўг.), ямка (Ветк., Крыч.), ямчына (Рэч., Слаўг.), ямчына (Слаўг.). 2. Маленькае, неглыбокае азярцо, зарослае травой (Стол.); паглыбленне, выбітае або выкручанае вадой на абалоні (Слаўг.); вір (Слуцк. Сержп. Грам. 54), Тое ж яміна (Ст.-дар.), ямка (Жытк., Стол.). 3. Магільны дол (Лёзн., Маг. губ. вед., 1854, № 50, 900, Нясв., Ст.-дар.). 4. Воўчая яма; логава (Рэч.). 5. Кар’ер, дзе капаюць пясок, гліну, гравій (Рэч., Слаўг.). Калдобіна на дарозе (Слаўг.). 6. Месца пад падлогай, лёх; падзямелле (руск. вертеп), недаступны яр (Слаўг.). 7. Выкапанае сховішча для бульбы (Слаўг., Стаўбц.). Тое ж ямка (Рэч., Слаўг., Ст.-дар.). □ ур. Папова Я'ма (луг каля р. Ушы) недалёка ад в. Малева Нясв., ур, Ласіныя Я'мы каля в. Домжарыца Бяг., ур. Я'мы (дзе захоўваюць бульбу) каля в. Пруды Стаўбц., ур. Ямкі каля в. Чарнякоўка Слаўг.