КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Вязьні з заціснутымі ў руках кнігамі сядзяць у суцэльнай цемры і цярпліва чакаюць сутонлівага сьвятла, якое я маю запаліць у калідоры. Усё як заўсёды. Яны ня здатныя нават падумаць пра ўцёкі. Толькі цяпер я разумею, як я зжыўся з гэтым месцам. Ня буду казаць зь якім натхненьнем я запаўняў у той вечар штодзённую справаздачу. У першую палову ночы праз сон пачуўся пошум, што даносіўся здаля. Прыйшла першая вада. Таямнічаневідочнае мора ўварвалася на сушу і стала прасоўвацца наперад з хуткасьцю паводкі. Сабакі прачнуліся ўстрывожаныя. Разам са мной вызіраюць з высокіх вокнаў і брэшуць бяз дай патрэбы. Вада іх чамусьці палохае. Але ж прыліў — пакуль што адно сіні пасак. Здаецца, усяго толькі марскі далягляд, які было відаць хіба ў ясныя, пагодныя дні, набліжаецца да нас. Пакуль што вада адно гарэзіць, на зьдзіўленьне самой сабе і як бы няўзнак захоплівае раўніну, якая гэтаму зусім не супраціўляецца. Гэта яшчэ толькі першыя выведнікі, якія накідваюць межы, гатовыя штохвіліны адступіць перад кожным каменем, які кінецца ім пад ногі, каб пасьля, элястычна абмінуўшы яго, рушыць далей акупоўваць увесь край. 3 пачцівай апаскай вада спынілася ля агароджы вязьніцы. Яна ня хоча нічога благога, яна адно хоча разочак лізнуць яе, як у нямой просьбе ежы цяпер ліжа маю руку адзін з сабакаў. Кухталём я адпрэчваю яго. Замест лютых ланцужных псюкоўтут выпесьціліся хатнія раздураныя сабачкі, якія з усіх пачуцьцяў здольныя толькі на далікатную тугу. Яны, відаць, нават ня могуць накінуцца на чалавека. Акрамя гырчаньня і булькатаньня яны ня могуць нічога, і нават гэтая іхняя злосьць неўзабаве пакорліва капітулюе перад уласнымі таемнымі жадункамі, якая раптам прачнуліся цяпер. 3 калідору чуваць, як нехта тупа бразгоча місай па кратах: вязьні патрабуюць есьці. Вада вельмі доўга адцягвала маю ўвагу, і я лішне забавіўся са сьнеданьнем. Вязьні таксама пачулі голас вады, але іх бязвольныя паставы ані не зьмяніліся. Хоць бы які агеньчык усхваляванасьці запаліўся на іх безуважных тварах — і таго няма. Я шаную іх маўклівасьць, а яны, магчыма, паважаюць маю. Кажуць, што былі часы, калі яны голасна гаманілі міжсобку, аднак зь цягам часу абрыдлі адзін аднаму і пачалі гаварыць толькі пры пільнай патрэбе, а пакуль не зразумелі, што іх пільнай патрэбай ёсьць толькі моўча. Цяпер яны размаўляюць адзін з адным празь мяне. Як надарылася вольная хвілінка ў працы — я ля вокнаў, зачараваны, назіраю за вадой. Зь неверагодным спрытам мора набліжаецца. Першыя цікаўныя выведнікі ўжо абмінулі вязьніцу, нясьпешна бягуць далей, гуляюць з кожным каменем, міжволі пашыраючы акупаваную тэрыторыю. Так вада будзе шчыраваць пакуль не дасягне гор, дзе яе палкасьць ператворыцца ў нямое багомленьне, а гульлівая акупацыя — у пакорлівую лісьлівасьць. Наўкол вязьніцы ўжо віруе мора. Ня тонкі пасак, а імклівая навала, водныя батальёны, згуртаваная маса, і ўрэшце ўся раўніна ператвараецца ў глыбокі заліў. Вось хвалі сягаюць вяршыні мура, караскаюцца на яго, і коцяцца долу сотнямі зіхоткіх вадаспадаў, выплюхваюцца на падворак, заліваюць брук да самага будынка. Ліжуць шэрае каменьне. Зацятыя, упэўненыя ў перамозе змоўшчыкі. Навязаны човен неўпрыкмет калываецца пад гульлівым дотыкам стыхіі. 3 кута ў кут — і вечар тут. Я не перастаю зьдзіўляцца вадзе. Вязьні, заглыбленыя ў чытаньне, не падымаюць ад літар галоваў, і таму толькі маю галаву вада безупынку сьвідруе з тонкім зыкам. У далёкіх гарах, пэўна, гуку вады не чуваць. Я разношу вязьням вячэру, а душу вярэдзіць шчымлівая разгубленасьць. Чаму яны не падымаюць галоваў? Я зьбіраю і мыю брудныя місы. Ужо трэці дзень я ня ем, адно каштую згатаванае. Хуткасьць прыліву ўражвае. Самотны бадзяюся па калідорах, і раптам сэрца ахоплівае туга па ўсіх жыхарах нашага каралеўства, якія адно цешацца з жыцьця і нічога ня ведаюць, што творыцца тут. Адначасна жаль да сябе самога разьдзірае грудзі. Напоўнены шчасьцем і жалем, я тулюся ў цьмяны куток і трохі плачу. Але па хуткім часе мае вочы сухія, і вось я ўжо стаю зьлютаваны, утаймоўваю перапуджаных сабак. Па вяртаньні ў калідор бачу, што вязьні, як і раней, хіляцца над кнігамі. Мяне ахоплівае злосьць — я набіваю аўтамат, і як бы праз сон выпускаю доўіую чаргу, што дзіравіць сьцяну, асьветленую сутонлівым сьвятлом. Пыл, дым і пах серы. Вязьні зьнерухомелі. Мой далёкі кароль, я тут, я тут, у гэтым змрочным і чужым калідоры, калі ласка не выпрабоўвай мяне! Зноўку нагортваецца сьляза: калі ўжо і я рушу ў горы? Гэта ўсяго толькі лёгкая ўсхваляванасьць. Зараз, зараз я ачуняю і вярнуся да выкананьня сваіх абавязкаў. Пачышчу счарнелы аўтамат. Потым прайдуся калідорам, пазьбіраю іх судзіны з выпаражненьнямі і вылью ў мора, што плешчацца наўкол. Ноч глыбокая і шэрая. Рух вады не спыняецца ані на хвілю. Цішыня вялікага сьвету. Мора вяртаецца на сваю спрадвечную спадчыну. Яно заўсёды будзе імкнуцца вярнуць сабе былое і наведаць месцы сваіх даўнейшых злачынстваў. Праз акенцы гляджу на двор. Цішкомнішком вада паднялася да вокнаў другога паверха. Ля сьцяны невыразна чарнее мой ратавальны човен, які разам з прылівам неўпрыкмет падымаецца. Ці ахапіў страх душы вязьняў? Яны выдатна чуюць вуркатаньне вады і гэтаксама як я могуць бачыць праз закратаваныя вокны набеглыя струмені. Можа яны занадта старыя, каб караскацца на сьценкі камэраў? Зрэшты, каб усё сьцеміць, ім хапіла б, пэўна, аднаго позірку зпадылба. У кабінэце я замыкаю тужлівых, з панура апушчанымі хвастамі сабак, якія наляпіліся былі да мяне як смала. Зачыняю дзьверы ў калідор, пакідаючы там сутонлівае сьвятло. Стаю і слухаю ваду. Потым вяртаюся ў свой катушок, замыкаю за сабой дзьверы і запальваю сьвечку. Безумоўна, заўтра — апошні дзень. Заўтра я ўцяку з ключамі. Будынак зруйнуецца, і мне застануцца адно ключы — так кажуць легенды. Гэта найдасканалы плян, адзіна слушны плян. Вядома, па нейкім часе пабудуюць новую вязьніцу. Шкада траціць шырокую раўніну толькі праз тое, што марскі прыліў часам затапляе яе і іубіць душы немачных вязьняў. Але сваю душу я выратую. 3 ключамі ад зьніклых дзьвярэй прыйду я да палаца караля, адданы служка, якога ў сталічным горадзе, можа, нават уганаруюць. Кладуся ў ложак апрануты. Я заўжды апрануты. Бяру кодэкс і прагну чытаць, дарма што я ўсхваляваны. Вузкае, з пахібай люстэрка адлюстроўвае мой бледны твар, чорныя колы вакол вачэй, бяскроўныя вусны. Калі я дэклярую, што сплю ўначы, дык гэта адно дзеля таго, каб не палічылі, быццам я не выконваю адмысловую інструкцыю, як і колькі трэба спаць турэмшчыку, каб назаўтра ён меў сьветлую галаву. Але калі шчыра, дык амаль да ранку я ляжу з расплюшчанымі вачыма. Абдымаю квадратны тоўсты том кодэкса і гляджу на радкі, напісаныя дробненькім шрыфтам. Усё падзелена на разьдзелы і абзацы. Інструкцыі, правілы і загады. Толькі часам здаецца, што заканадаўца піша не артыкулы, а нейкія няўцямныя вершы, уводзячы мяне ў зман. Пра прыліў тут нічога пэўнага не сказана. Хаця можна зразумець між радкамі. Мяне ахінула стома. Абрыс выкладчыка турэмнага кодэкса паўстае перада мной. Гэты праўдзівы руплівец і вялікі знаўца сваёй справы заўсёды хадзіў апрануты ў чорныя шаты. Менавіта ён заахвоціў мяне зразумець вабноту сухіх сказаў. Я ляжу і ўяўляю ягоную постаць, пакуль не згасае полымя сьвечкі. Ня сьпіцца. Булькатаньне за вакном не спыняецца. Крыху прыснуў — вада струменіцца ў мае сны. Пасярод ночы, праняты страхам, усхапіўся. Адчыняю дзьверы і бачу, што вада ўварвалася на першы паверх і затапіла ўсе пакоі. Вяртаючыся па калідоры, гляджу на вязьняў, што напаўляжаць на сваіх услончыках; частка зь іх чытае пры сутонлівым сьвятле, частка ківаецца дрэмлючы. Але заўсёды нехта ня сьпіць, каб папярэдзіць астатніх. Часам, мне карціць зайсьці ў адну з камэраў і пасядзець, як яны, на ўслончыку, бестурботна нахіліўшыся над кнігай. Раніца — сёньня я маю ўцячы. Вада зь цяжкасьцю падымаецца па прыступках. Мая галава як чыгунная. Я пахаджаю ўздоўж калідора. Дацягваюся да вокнаў і вызіраю на двор. Пад шэрым небам плешчацца шэрае бязьмежжа. У паветры калываецца туман. Мы ў самым сэрцы мора. Усюды, як скінуць вокам, вада. Яна імкне да гор. За ноч човен падняўся на цэлы паверх і цяпер гойдаецца ля двух круглых акенцаў. Мне застаецца толькі выламаць адно зь іх і скочыць у човен. У вады ёсьць пах, і гэты пах п’яніць мяне. Вада цягнецца да мяне зь сярэдзіны будынка, неспасьцігальначужая ў сваёй бязьмежнай збыткоўнасьці. Спускаюся да апошняй сухой прыступкі, і сабакі асьцярожнай, нясьмелай хадой спускаюцца разам: хістаюцца на прыступках, вушы натапыраныя, раз-пораз ліжуць ваду. Іх палкасьць даўно мінулася. Раніца прамінае ў прыбіраньні дома і падрыхтоўцы да ўцёкаў. Я зьбіраюся ўзяць з сабой толькі сабак, аўтамат і, вядома ж, турэмны кодэкс. Асобнік, які я атрымаў па сканчэньні курсаў, з дарчым надпісам ад урада. Сабакі ўчулі, што я маюся ўцячы, і таму наліплі да мяне смалой. Сёньня вада прыбывае вельмі паволі. Самы ўзрушанасьць ужо скончылася, цяпер гэта проста збалансаваньне ўзроўню вады на раўніне, якое, хутчэй за ўсё, затопіць увесь будынак. Вось і каля мяне ўжо немавед адкуль набегла лужынка. Пералілася праз парог у калідоры. На вячэру я раздаю вязьням усё, што засталося з харчу. Хай памруць ад паводкі, a не ад голаду. Пасьля вячэры я замыкаюся са штодзённай справаздачай у кабінэце. He магу ўзгадаць напісанага, адно памятаю, што, шукаючы трапныя словы, досыць доўга стаяўузрушаны ля пісьмовага стала. Цяпер наводжу парадак у кожным куце вязьніцы. Расстаўляю ўсё па месцах. Дарма што тут заўжды пануе ўзорны парадак, але нават ён можа не адпавядаць суворым патрабаваньням кодэкса. Хапатлівага позірку праз пакрытыя лёгкай парай вокны стае, каб заўважыць, што ноч не прымусіла сябе чакаць — ужо навісае над морам. Але ж я не сьпяшаюся, наадварот — мне карціць выехаць цёмнай ноччу. 3 шафы ў катушку дастаю свой чорны гарнітур. На яго падкладцы вышыты сымбаль каралеўства. Парадная форма для ўрачыстых цырымоніяў, такіх, як пакараньне сьмерцю. Гарнітур мо’ трохі пакамечаны, але па-ранейшаму новы. 3 часоў сканчэньня курсаў я не апранаў яго. Скідаю зь сябе брудны службовы балахон і крочу аголены пад позіркамі вязьняў. Я не саромеюся. Мыюся халоднай вадой з-пад крана, потым вяртаюся ў катушок і апранаю гарнітур. Прастаю зморшчыны на тканіне, абуваю высокія боты — цяпер я гатовы для падарожжа ў глыб ночы. Запалю ліхтар і буду веславаць у цемры.