КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
20 Шейн П. В. Матерпалы для мзученмя быта м языка русского населення Северо-Западного края...: соч. в 3 т.Т. 1. Ч. 1. СПб., 1887. С. 140-141. 21 Архіў ІМЭФ НАН Беларусі. Ф. 7. Воп. 2. Спр. 58. Арк. 7. 22 Шейн П. В. Матермалы для нзученмя быта м языка...Т. 3. СПб., 1902. С. 227. 23 Романов Е. Р. Белорусскмй сборнмк. Быт белоруса. Вкльно, 1912. Вып. 8. С. 179. 24 Крачковскмй Ю. Ф. Быт западно-русского селянмна. М., 1874. С. 91. 25 Там же. С. 92. 26 Цітоў В. С. Провідкі // Этнаграфія Беларусі: энцыклапедыя. Мінск, 1989. С. 411-412. 27 Крачковскнй Ю. Ф. Быт западно-русского селянпна. С. 91. 28 Шейн П. В. Матерналы для нзучення быта м языка...Т. 3. С. 228,243. 29 Сборннк белорусскчх пословчц, составленный М. М. Носовмчем. С. 135. 30 Прыказкі і прымаўкі:у2 кнігах/рэд. A. С. Фядосік. Кн. 1. Мінск, 1976. С. 126. 51 Шейн П. В. Матермалы для мзученмя быта м языка...Т. 3. С. 227. 32 Нмкмфоровсккй Н.Я.Очеркм простонародного жнтья-бытья... С. 445. 33 Шейн П. В. Матермалы для мзученмя быта м языка...Т. 3. С. 228. 34 Романов Е. Р. Белорусскмй сборнмк. Вып. 8. С. 179. 33 Шейн П. В. Матермалы для мзученмя быта м языка... Т. 3. С. 243. 36 Дембовецкяй A. С. Опыт опнсанмя Могмлевской губернмм... Кн. 2. С. 829. 37 Корева А. Матерналы для географмм п статастакм Россмп.собранные офнцерамм Генерального штаба. Вмленская губерння. СПб., 1861. С. 438. (Далее: Корева А. Вмленская губернмя.) 38 Дембовецкмй A. С. Опыт опмсанмя Могмлевской губернмм... Кн. 2. С. 831. 39Тамже. С.832. 40 Шейн П. В. Матерналы для мзученмя быта п языка...Т. 2. С.483. 41 Там же. 42 Прыказкі і прымаўкі. Кн. 1. С. 115. 43 Тамсама. 44 Дембовецкнй A. С. Опыт опксанпя Могнлевской губерння... Кн. 2. С. 830. 45 Архіў ІМЭФ НАН Беларусі. Ф. 6. Воп. 14. Спр. 113. Арк. 29. 46 Дембовецкмй A. С. Опыт опнсанмя Могмлевской губерннм... Кн. 2. С. 832. 47 Нмкмфоровскмй Н. Я. Очеркн простонародного жнтья-бытья... С. 446. 48 Там же. 49 Зеленскнй М. Мннская губернмя. Ч. 1. С. 338. 50 Бобровскмй П. Гродненская губерння. Ч. 2. С. 44. 51 Там же. С.78. 52 Там же. С. 79. 53 Прыказкі і прымаўкі. Кн. 1. С. 124. 54 Народная сельскагаспадарчая тэхніка беларусаў/ рэд. В. К. Бандарчык. Мінск, 1974. С. 47-49. 55 Архіў ІМЭФ НАН Беларусі. Ф. 5. Воп. 11. Спр. 225. Арк. 10. 56 Народная сельскагаспадарчая тэхніка беларусаў. С. 49. 57 Венік, звязаны ў Чысты чацвер перад Вялікаднём. 58 Сербаў I. А. Вічынскія паляне: матэрыяльная культура: этнаграфічны нарыс Беларускага Палесся. Мінск, 1928. С. 61. 59 Тамсама. 60 Шейн П. В. Матермалы для нзученмя быта м языка...Т. 3. С. 228. 61 Народная сельскагаспадарчая тэхніка беларусаў. С. 46. 62 Нмкмфоровскмй Н. Я. Очеркн простонародного жнтья-бытья... С. 443. 63 Бобровскмй П. Гродненская губерння. Ч. 2. С. 12. 64 Архіў ІМЭФ НАН Беларусі. Ф. 6. Воп. 14. Спр. 113. Арк. 12. 65 Народная сельскагаспадарчая тэхніка беларусаў. С. 46. 66 Нмкмфоровскмй Н. Я. Очеркм простонародного жмтья-бытья... С. 443,447. 67 Там же. С. 443. 68 Там же. С. 444. 69 Шейн П.В. Матермалы для мзученмя быта н языка...Т. 3. С. 349. 70 Зеленскмй М. Ммнская губернмя. Ч. 2. С. 12; Пяткевіч Ч. Рэчыцкае Палессе / пер. з пол. Л. Салавей і У. Васілевіча. Мінск, 2004. С. 87. 71 Зеленскмй М. Ммнская губернмя. Ч. 2. С. 12. 72 Ннкмфоровскпй Н. Я. Очеркм простонародного жмтья-бытья... С. 445. 73 Сербаў I. А. Вічынскія паляне... С. 61. 74 Афанасьев Д. Матерналы для географмм н статастнкй Россмм.собранные офмцерамм Генерального штаба. Ковенская губернмя. СПб., 1861. С. 371. (далее: Афанасьев Д. Ковенская губернмя.) 75 Сборнмк белорусскмх пословнц, составленный М. Н Носовмчем. С. 65. 76 Бобровскмй П. Гродненская губернмя. Ч. 2. С. 31. 77 Там же. 78 Дембовецкнй A. С. Опыт опмсанмя Могмлевской губерннп... Кн. 1. С. 424. 79 Афанасьев Д. Ковенская губернмя. С. 215. 80 Бобровскнй П. Гродненская губерння. Ч. 2. С. 32. 81 Дембовецкмй A. С. Опыт опнсання Могмлевской губернмм... Кн. 2. С. 854; Корева А. Вмленская губерння.С. 435. 82 Дембовецкмй A. С. Опыт опмсання Могклевской губернмм... Кн. 2. С. 854. 83 Там же. 84 Там же. Кн. 1. С.423. 85 Корева А. Внпенская губернмя. С. 435. 86 Крачковскнй Ю. Ф. Быт западно-русского селянмна. С. 96. 87 Бобровскмй П. Гродненская губернмя. Ч. 2. С.44; Дембовецкмй A. С. Опыт опнсання Могнлевской губернмн... Кн. 2. С. 854. 88 Афанасьев Д. Ковенская губерння. С. 215. 89 Дембовецкнй A. С. Опыт опнсанмя Могмлевской губерннм... Кн. 2. С. 854. 90 Бобровскмй П. Гродненская губернмя. 4.2. С. 31. 91 Там же. С. 32. 92 Ннкмфоровскмй Н.Я.Очеркм простонародного жмтья-бытья... С. 446. 93 Дембовецкнй A. С. Опыт опмсання Могмлевской губернмм... Кн. 2. С. 855. 94 Бобровскмй П. Гродненская губернмя. Ч. 2. С. 32. 95 Дембовецкмй A. С. Опыт опмсанмя Могмлевской губерннн... Кн. 2. С. 855. 96 Там же. 97 Бобровскнй П. Гродненская губернмя. Ч. 2. С. 34. 98 Шейн П. В. Матерналы для мзученмя быта м языка...Т. 3. С. 350. 99 Бобровскмй П. Гродненская губерння. Ч. 2. С. 34. 100 Корева А. Внленская губернмя. С. 435. 101 Романов Е. Р. Белорусскмй сборнмк. Вып. 8. С. 207. 102 Крачковскмй Ю. Ф. Быт западно-русского селянмна. С. 96. 103 Там же. 104 Бобровскнй П. Гродненская губернпя. Ч. 2. С. 34. 105 Романов Е. Р. Белорусскмй сборнмк. Вып. 8. С. 190. 106 Ннкпфоровскмй Н.Я. Очеркм простонародного жмтья-бытья... С. 447. 107 Дембовецкмй А.С. Опыт опмсанмя Могмлевской губерннм... Кн. 2. С. 859. 108 Там же. С. 862. 109 Тамже. 0.861. 110 Дембовецкмй A. С. Опыт оппсанмя Могклевской губернмм... Кн. 2. 0. 859. 111 Архіў ІМЭФ НАН Беларусі. Ф. 6. Воп. 14. Спр. 113. Арк. 14. 112 Земледельческая газета. 1885. № 11.16 марта. С. 222-223. 113 Архіў ІМЭФ НАН Беларусі.Ф. 6. Воп. 12. Спр. 22а.Арк. 21. 114 Шелехов Д. 0 nape млм гулевой земле в полеводстве. СПб., 1813. С. 12. 115 Бобровскмй П. Гродненская губернмя. Ч. 2. С. 29. 116 Нмкмфоровскмй Н. Я. Очеркм простонародного жмтья-бытья... 0. 441-442. 117 Зеленскнй П. Мннская губернмя. Ч. 1. 0. 341. 118 Романов Е. Р. Белоруссккй сборнмк. Вып. 8. 0. 59. 119 Там же. 120 Крачковскмй Ю. Ф. Быт западно-русского селяннна. 0. 93. 121 Шейн П. В. Матерналы для мзучення быта м языка...Т. 3. С. 245. 122 Нпкнфоровскмй Н.Я. Очеркм простонародного жнтья-бытья... 0.442. 123Тамже.С. 442-443. 124 Крачковскмй Ю. Ф. Быт западно-русского селянмна. С. 93. 125 Шейн П. В. Матермалы для нзученмя быта н языка...Т. 3. С. 229. 126 Там же. С. 245. 127 Тамже. С.229. 128 Прыказкі і прымаўкі. Кн. 1. 0. 129. 129 Беларускі фальклор у сучасных запісах. Брэсцкая вобласць.Традыцыйныя жанры / склад. В. А. Захарава; пад рэд. Р. Р. Шырмы. Мінск, 1973. С. 250. 130 Афанасьев Д. Ковенская губернмя. 0. 371. 131 КореваА. Впленская губернмя. С. 436. 132 Ннкнфоровскмй Н.Я.Очеркм простонародного жнтья-бытья... 0.444-445. 133 Бобровскмй П. Гродненская губернмя. Ч. 2. С. 30. 134 Ннкмфоровскмй Н.Я.Очеркм простонародного жнтья-бытья... 0.442. 135 Прыказкі і прымаўкі. Кн. 1. С. 124. 136 Земледельческая газета. 1886. № 8. 22 февраля. 0.152. 137 Сербаў І.А. Вічынскія паляне... С. 62. 138 Тамсама. 139 НГАБ у г. Гродна.Ф. 1. Bon. 1. Спр. 117. Арк. 3 (1841 г.). 140 Архіў ІМЭФ НАН Беларусі. Ф. 6. Воп. 14. Спр. 113. Арк. 14. 141 Нмкмфоровскмй Н.Я.Очеркн простонародного жмтья-бытья... 0.445. 142 Шейн П. В. Матермлы для нзученмя быта н языка...Т. 3.0.247. 143 Запольскмй М. Заметкм мз путешествня по Белоруссмм Ц Внленскпй вестннк. 1891. № 28. 144 Барташэвіч Г. А. Веснавыя абрады і песні Ц Веснавыя песні / склад.: Г. А. Барташэвіч, Л. М. Салавей, В. І.Ялатаў; рэд.тома К. П. Кабашнікаў. Мінск, 1979.0.22. 145 Тамсама. 0.17. 146Тамсама. 0.168. 147 Архіў ІМЭФ НАН Беларусі. Ф. 6. Воп. 14. Спр. 112. Арк. 49. 148 Сербаў І.А. Вічынскія паляне... 0.62. УБОРКА, АПРДЦОЎКД I ЗАХАВАННЕ УРАДЖАЮ а ўборкі збожжавых сяляне прыступалі ўзалежнасці ад ступені спеласці той ці іншай культуры, стану надвор’я і занятасці іншымі неадкладнымі работамі, бо сенакос, жніво і сяўба азімых часткова ішлі паралельна. У розных геаграфічна-кліматычных рэгіёнах Беларусі існавалі мясцовыя, найбольш рацыянальныя тэрміны пачатку і заканчэння ўборкі кожнай палявой культуры, выпрацаваныя стагоддзямі земляробчай практыкі сялян. Першым са збожжавых культур паспявала жыта. На поўдні Беларусі да яго жніва звычайна прыступалі з дня святых апосталаў Пятра і Паўла (29.06/12.07)1, а ў цэнтральных і паўночных раёнах — на некалькі дзён пазней. Калі надвор’е не дазваляла пачаць жніво раней, то апошнім тэрмінам пачатку жніва лічыўся дзень святога прарока Іліі (Ілля) (20.07/02.08), аб чым сведчаць народныя прыказкі і прымаўкі: «Святая Ілля — слаўна жняя», «Ілля жніво пачынае, а лета канчае»2. Да жніва сяляне рыхтаваліся з урачыстасцю і стараннасцю, бо спакон веку жыццё беларусаў і іх дабрабыт былі звязаны з ураджайнасцю жытняга палетка. Перад пачаткам жніва гаспадыня прыбірала хату, як перад вялікім святам: вымывала падлогу, бажніцу, вокны, лавы, стол засцілала белым абрусам і клала на яго хлеб. Гаспадар чысціў і наводзіў парадак на двары і ў гумне. Жанчыны спяшаліся вымыць і прыгатаваць да жніва сабе і мужу лёгкае адзенне, новыя лапці і белыя анучы, бо выходзіць на жніво па старадаўняй традыцыі трэба было ва ўсім чыстым і па-святочнаму апранутымі. Перш чым прыступіць да жніва селянін абходзіў сваю ніву і пільна ўглядаўся, ці няма на ёй «залому» («завіткі», «закруцеі») — жмені закручаных, звязаных і таму высахшых каласоў. Лічылася, што заломы рабілі на ніве «ліхія» людзі, якія падчас іх «завівання» вымаўлялі заклінанне або пракляцце. Па народным павер’і, калі не знайсці дасведчанага чараўніка, які можа зняць праклён, то «залом» прынясе найвялікшае няшчасце3. Знаходжанне ў жыце залома прадвяшчала смерць гаспадару або гаспадыні нівы, падзеж жывёлы ці іншую якую-небудзь вялікую бяду, зробленую ведзьмаром. Спробы прычынення шкоды суседзям пры дапамозе заломаў вядомы на Беларусі здаўна. Так, згодна дакументам, яшчэ ў 1687 г. прыгонныя людзі памешчыкаў Прысецкіх «во ржн местах вь двадца™ с лншком-ь поделалм заломы» ў полі Хрызастома Няміравіча Шчыта, у сувязі з чым быў скліканы народны суд навакольных сялян — капа4.