Дзіцячы маніфест
Кірыл Стаселька
Выдавец: Галіяфы
Памер: 192с.
Мінск 2015
Ён пералазіць наперад, заводзіць машыну, і мы зноў выязджаем на праспект. Спыняемся. Дзверы машыны аўтаматычна адчыняюцца. Дзяўчына выходзіць. Машына зноў разганяецца.
Знаходжуся ў нейкім памяшканні. Насупраць мяне мужчына. Побач з ім яшчэ адзін, у міліцэйскай форме. Я расказваю пра тое, што зрабіў. Мужчына, які насупраць, задае пытанні і запісвае. Я скончыў. Ён кажа, што гэта была мая сястра. Дзіўна, але ў мяне гэта не выклікае аніякіх эмоцый.
Мужчына ў міліцэйскай форме выводзіць мяне ў іншае памяшканне. Падыходзіць яшчэ адзін. Мы ідзем разам. Яны прыводзяць мяне да нейкай клеткі. Гэта, напэўна, камера. Там шмат людзей, але не бачу там свайго былога аднакласніка.
Міліцыянты сыходзяць. Усе, хто сядзіць у камеры, глядзяць толькі на мяне. Мне здаецца, што яны ўсё ведаюць. Але адкуль, можа, штосьці пачулі? Яны павольна падымаюцца і падыходзяць бліжэй. Пачынаю крычаць з усіх сіл. Яны па чарзе б’юць мяне. У мяне пацякла кроў. Крычу.
Прыбег міліцыянт і вывеў мяне з камеры. Ён кудысьці мяне вядзе. Напэўна, у медпункт. Мы ідзём
па калідоры. Спераду злева дзверы, а над імі надпіс: «Выйсце». 3 усіх сіл б’ю міліцыянта. Бягу да дзвярэй.
Я зноў у белым пакоі, дзе шмат дзвярэй. Ужо не чакаючы, уваходжу ў наступныя.
Вялікі катэдж. Шмат людзей. Святкуецца нейкае вяселле. Тут мноства знаёмых. За сталом сядзіць нявеста. Гэта мая прыяцелька. Частка людзей сядзіць за сталом. Хтосьці проста ходзіць, размаўляе.
Усе пачынаюць набліжацца да стала. Высвятляецца, што я жаніх. Стаю разгублены. He ведаю, што рабіць. Мяне ўсе клічуць да стала. Сядаю побач з нявестай. Побач сядзяць яе бацькі, але нідзе няма маіх.
Хтосьці гаворыць. Я не слухаю. Нявеста вельмі радасная, але не звяртае на мяне ўвагі. Ведаю, што яна мяне кахае. Але я не хачу з ёй жаніцца. Я яе не кахаю. Усе чакаюць, што я з ёй ажанюся.
Трэба нешта рабіць. He хачу пражыць з ёй усё жыццё. Яна добры чалавек, але я яе не кахаю. Усё як у дрэнным анекдоце. He магу зразумець, як так атрымалася. Калі цяпер, у апошнюю хвіліну, адмовіцца, ніхто мяне не зразумее. Можа, збегчы. Але тут мае знаёмыя. Як я потым буду глядзець ім у вочы.
Усе чакаюць, што я пацалую нявесту. Цалую. He хачу нікога расчароўваць. У галаве адна за адной мяняюцца думкі. Іх няшмат, але яны мільгацяць. У мяне паніка. Трэба нешта рабіць, пакуль не позна. Дзякуй богу, што тут няма маіх бацькоў.
Усе зноў пачалі размаўляць між сабою. Падымаюся і незаўважна выходжу ў іншы пакой. Я вырашыў збегчы. Уяўляю, як нявеста будзе плакаць. Сёй-
той будзе на мяне злавацца. Кагосьці я расчарую. Выхожду.
За гэтымі дзвярыма ўсё было не так жахліва, як за папярэднімі, але толькі цяпер разумею, што нідзе нічога добрага яшчэ не адбылося. Калі ж усё гэта скончыцца? Што мне зрабіць, каб усё гэта скончылася? Вечна доўжыцца так не можа, таму лепш хутчэй прайсці ўсе дзверы. Уваходжу ў наступныя.
Цёмна. Злева, за некалькі крокаў ад мяне, уключылася святло. Там стаіць стол, а за ім сядзіць чалавек. Святло падае толькі на стол і чалавека. Незразумела адкуль. Навокал цёмна. Невядома, дзе я знаходжуся: у пакоі, на вуліцы...
Падыходжу да чалавека. Ён глядзіць на мяне і ўсміхаецца. Гэты чалавек выглядае як я, але гадоў на дваццаць старэйшы.
— Сядай.
Я працягваю стаяць.
— Сядай, не хвалюйся. Я — гэта ты. Ты ж сабе нічога не зробіш?
Сядаю на стул. Ён чорны.
— Як гэта можа быць? Я што, размаўляю з самім сабою?
— «Як гэта можа быць?» Ты так пытаешся, быццам усё тое, што адбылося з табой дагэтуль, можа і сапраўды быць.
— А што са мной адбылося? Гэта ўсё сон, галюцынацыі, ілюзія? Што гэта? Усё ж так нерэальна.
— Нерэальна? А што такое рэальнасць?
— Рэальна тое, што было ў тэатры і перад гэтым.
А тое, што адбылося потым — нерэальна. Той белы пакой, дзверы — гэта нерэальна. Кожныя дзверы як нейкі сон. I вы нерэальны.
— Адкуль ты ведаеш, што рэальнасць гэта менавіта тое, што было ў тэатры і перад ім?
— Так было ўсё жыццё.
— А што, калі ўсё тваё жыццё — сон або ілюзія? Што, калі рэальнасць за аднымі з дзвярэй? Падумай...
— Можа быць, я сам ствараю сваю рэальнасць, і тое, што для мяне рэальнасць, для іншага сон.
— Ты не думаў, што можаш быць галюцынацыяй бога? Думкі, якія ты лічыш сваімі, насамрэч думкі бога. Можа быць, бог — вар’ят. Твае думкі і думкі іншых людзей ёсць думкамі ў галаве бога. А тваё жыццё — усяго толькі сцэнка ў яго галаве. Можа стацца і так, што ты сам бог, а ўся гэтая рэальнасць існуе толькі ў тваёй галаве.
— Але як я магу ведаць дакладна?
— Ніхто не можа дакладна гэтага ведаць. Ніхто, а ты можаш.
Ён дастае з-пад стала пісталет і кладзе перада мной.
— Хочаш ведаць, ці рэальна ўсё гэта? Тады стрэль сабе ў галаву. Што можа быць больш рэальным за смерць? Калі памрэш, значыць, гэта была рэальнасць. Але табе будзе ўжо ўсё роўна. А калі не памрэш, значыць, гэта сон. I ты можаш узяць гэты пісталет з сабой у іншыя дзверы... Давай!
Падымаю са стала пісталет, падношу сабе да галавы. Трымаю. Раптоўна пераводжу на яго і страляю.
Стала цёмна. Замест стрэлу чуюцца апладысменты (нібыта ўсе пляскаюць мне). Павольна ўключаецца святло. Перада мной сцэна. Вакол пляскаюць у далоні людзі. Я ў тэатры...
Знаёмы незнаёмец
Ад яе вачэй не хацелася адрывацца. Позірк быў такі лагодны, нібы матчын, але ў ім бачылася і нейкая дзёрзкасць. Акрамя таго, я адчуваў яшчэ і сілу, якая мяне палохала.
Было зімна. Мне хацелася паказаць сваю клапатлівасць, і я абняў яе яшчэ мацней. «Гэты момант асабліва рамантычны, як у галівудскіх стужках пра каханне», — прамільгнула ў галаве. Здаецца, мы не размаўляем ужо больш як паўгадзіны. He таму, што не было пра што гаварыць, а таму, што словы толькі б заміналі. Нам было добра разам. Мы проста сядзелі і назіралі за начным Мінскам з высокага даху. Словы тут непатрэбныя. Мы былі адным цэлым.
Яна выклікала ў мяне асаблівыя пачуцці. Мяне вабіла не толькі яе прыгажосць, але і нешта большае. Дзяўчаты, з якімі я сустракаўся раней, таксама былі даволі пекныя, але акрамя знешнасці яны мала чым адрозніваліся. Я гуляў з імі, хадзіў у клубы, кіно, тусіў, але нічога асаблівага да іх не адчуваў. Падобныя стасункі заўважаў і ў болып сталых.
Mae бацькі, іх знаёмыя, бацькі маіх прыяцеляў — было такое адчуванне, нібыта яны ўсе пабраліся не таму, што мелі асаблівыя пачуцці адно да аднаго, а каб не застацца на ўсё жыццё адзінокімі. Яны быццам узялі лепшае, што трапілася ім пад руку. Бо не хацелі быць адзінокімі, дый увогуле многія так жы-
вуць. Таму я не верыў, што каханне, пра якое пішуць у кнігах ды паказваюць у фільмах, існуе.
Пачуцці, якія апанавалі мяне, былі зусім новымі. Магчыма, не ў кожнага з’яўляецца шанец адчуць такое. Гэта болып чым радасць ці бесклапотнасць. Гэта больш, чым пачуццё сяброўства альбо каханне. Так, было ўсё гэта: і радасць, і бесклапотнасць, і пачуццё сяброўства, і каханне, і пяшчота, ды яшчэ штосьці... Іншыя людзі, рэчы, справы не мелі аніякага значэння. Дакладней, іх проста для нас не існавала. Былі толькі мы. Час нібыта спыніўся. He існавала заўтра, было толькі цяпер.
«I kissed a girl, I like it...» — раптоўна пачала лямантаваць Кэці Пэры. Нібы каменем разбілі шыбы. Я аж здрыгануўся. Гэта зазваніў яе мабільнік. Усё раптоўна знікла. Гэты званок апусціў нас з нябёсаў на зямлю. Я пачуў з трубкі голас сяброўкі, з якой яна разам жыла: «Ну што, ты будзеш сёння дома?» I ўсё, што існавала, зноў з’явілася. Успомнілася, што ўжо палова першай ночы, і мяне не пусцяць у інтэрнат. Успомнілася, што заўтра панядзелак, і мне трэба на пары. Пачуцці заставаліся, але ўжо не такія. Яны ўзмацніліся, калі яна скончыла размову і паглядзела на мяне. Позірк быў такім жа лагодным, але да яго дадалося нейкае чаканне. У яе вачах чыталася: «Было цудоўна, але ўжо трэба ісці».
Я пацалаваў яе і сказаў: «Ну што, ужо трэба ісці? Пайшлі правяду. Усё роўна ў інтэрнат мяне ўжо не пусцяць».
«Пайшлі. Пераначуеш у нас», — сказала яна. Маё
чаканне спраўджвалася. Я крычаў пра сябе: «Ура!», бо меў магчымасць пабыць з ёй яшчэ.
Праз паўгадзіны мы былі на месцы. Яна заварыла гарбату. Мы яшчэ доўга сядзелі на кухні і размаўлялі. Здавалася, што з кожнай хвілінай становімся бліжэй адно аднаму. Узнікла адчуванне, што мы знаёмыя не менш як дзесяць гадоў.
Я лёг на яе ложак, а яна — разам з сяброўкай. Доўгі час не мог заснуць. Пачуцці не давалі спакою. Я пракручваў у памяці апошнія пяць гадзін, якія мы правялі разам. Усё ўнутры мяне бурапеніла. Хацелася скакаць, каб даць выйсце тым пачуццям, якія набраліся. Урэшце, каб заснуць, вырашыў ні пра што не думаць. I гэта было амаль немагчыма...
***
I вось настала раніца панядзелка. Дзень абяцаў быць цёплым. У мяне быў натхнёны настрой. Я спусціўся ў метро. Нават тут усё было светлым. Я глядзеў перад сабой, азіраўся. Людзі ішлі адзін за адным, наплывалі вялікай колькасцю. Прыязджаў цягнік і, як карцом ваду, забіраў пасажыраў. На іх месца наплывалі новыя.
Людзі спяшаліся і не ведалі, што са мной учора адбылося. Як бы мне хацелася, каб яны даведаліся. Як бы мне хацелася ўсім крыкнуць пра сваё шчасце, альбо сказаць кожнаму паасобку. Калі б яны даведаліся, то пазайздросцілі б, бо ў іх жа такога не было. Адны напэўна б сказалі: «Ого, як яму пашанцавала»,
а другія б адказалі: «Я б хацеў апынуцца на яго месцы». Я адчуваў сябе асаблівым, выключным. Адчуваў незвычайную сілу і бадзёрасць.
Нішто мяне не абцяжарвала. He хацелася нікуды спяшацца. Я прысеў на лаўку. У галаве не было думак, толькі назіраў за тым, што адбывалася вакол: за ўсё новымі людзьмі, цягнікамі, разглядаў станцыю. Назіраў, разглядаў, уяўляў, і гэта мяне радавала.
Я адчуваў нейкую цеплыню да ўсяго свету, да людзей. Нават пахмурныя і засяроджаныя людзі здаваліся мілымі і блізкімі. Але гэтая цеплыня мела дамешак пагарды. Бо адчуваў сябе вышэй за іншых, нібыта я ведаў штосьці, чаго пазбаўленыя іншыя. Я нібыта ведаў ісціну. Мне карцела падысці да тых, каго бачыў, і абняць іх. Але я разумеў, што гэта выглядала б дзіўна, мяне маглі палічыць вар’ятам. Таму я шчыра чакаў выпадку, каб некаму дапамагчы.
Тут у метро было шмат розных людзей, і кожны з іх прыцягваў маю ўвагу. Тут былі беларусы, афрыканцы, кітайцы, дзеці, старыя людзі, мужчыны і жанчыны, готы і скінхэды. Метро — гэта вялікі музей грамадства, дзе можна ўбачыць самыя цікавыя і дзіўныя экспанаты. Можна сядзець тут дзесяць хвілін, гадзіну, тры гадзіны, а экспанаты будуць увесь час мяняцца.