Гарадзенскі палімпсест 2011
Асоба, грамадства, дзяржава. XV - XX стст.
Выдавец: Зміцер Колас
Памер: 384с.
Мінск 2012
deklarowawszy іт pro 2 februrai roku nastepnego cwierci 4 wyptacic. Dragonip i piechoty konserwowano pokazawszy im dach w janowej ekonomii pinskiej»36. Opisujqc te wydarzenia nie wspomnial on nic o rzeczywistym rozpuszczeniu jednostek wojskowych stacjonuj^cych pod Grodnem przez hetmana Sapieh^, choc w niedlugim czasie zaci^gn^t on je ponownie tym razem na wlasny zotd wyplacaj^c im 2 cwierci z wlasnej szkatufy37.
30 grudnia audiencjy u monarchy mi^ii postowie litewscy oraz «tegoz dnia laudum Rzeczypospolitej W[ielkiego] Xfi^stwa] Litjewskiego] krol podpisal» jak wspomina w swoim pami^tniku Karol Stanislaw38. Bogustaw Dybas twierdzi natomiast, ze do ceremonii podpisania przez Augusta II aktu moglo dojsc 31 grudnia lub 2 stycznia 1699 roku. Ostatecznie uznal za dat^ najbardziej wiarygodmj ostatniq z wymienionych powoluj^c si^ na odpowiedz krolewsk^ na poselstwo pospolitego ruszenia39. Jak juz wspomniatem o tym powyzej inaczej datuje to kanclerz wielki litewski Karol Stanislaw Radziwilt, ktdry wspomina, ze cala ceremonia miata miejsce 30 grudnia i chyba jako swiadek zachodz^cych wydarzeri nie dokonal pomytki, choc nie jest ona oczywiscie wykluczona.
W Grodnie, wediug relacji kanclerza wielkiego litewskiego rozdano rowniez wakanse litewskie. Podkanclerstwo August II przekazat Michatowi Kazimierzowi Kocietiowi, co spotkalo si^ z ostrym sprzeciwem Sapiehow i monarcha w ostatecznosci przekazal wakuj^cy urz^d dopiero 1 lipca 1699 roku Stanislawowi Antoniemu Szczuce40. Wojewodztwo mscistawskie oddano Michalowi Dowmont Siesickiemu, jeszcze w 1690 roku stronnikowi sapiezyriskiemu dotychczasowemu wojewodzie minskiemu, a w І698 roku znajdujqcemu si^ juz w obozie republikanskim. Wojewodztwo minskie otrzymal krajczy litewski Wtadyslaw Jozafat Sapieha, choc oficjalna nominacja pochodzi z 4 stycznia 1699 roku. Zwolniony urzqd krajczego uzyskal natomiast Jan Mikoiaj Aleksander Radziwill41. W Grodnie kanclerz Radziwilt zapiecz^towal rowniez przywilej na starostwo zmudzkie dla Hrehorego Antoniego Oginskiego42.
Ciekaw^ informacje o pobycie monarchy w Grodnie przekazuje w swoim pami^tniku Krzysztof Zawisza, a za nim Kazimierz Piwarski. Podaje on bowiem, ze po podpisaniu laudum grodzienskiego August II «nagle z Grodna zniknql»43. W rzeczywistosci krol przebywat w Grodnie do 5 stycznia, kiedy to przeprawii si^ za Niemen czekaj^c na przybycie komisarzy maj^cych rozpoznac i zazegnac konflikt mi^dzy Litwinami a Sasami, do ktorego doszto 4 stycznia. W jej sklad wszedt mi^dzy innymi Karol Stanislaw Radziwitla, ktory zanotowai to wydarzenie w nast^puj^cy sposob «zaczql sip straszliwy tumult mipdzy Niemcami a Polakami (sic!) ex principus karczemnej zwady»44. Ostatecznie po przybyciu do krola 5 stycznia 1699 roku wyznaczonych komisarzy i zdaniu relacji z rozmow ze zwasnionymi stronami monarcha wyruszyt do Warszawy, a Karol Stanislaw opuscit Grodno 6 stycznia 1699 roku45.
Ksi^ze Karol Stanislaw Radziwitt wraz z zon^ oraz Augustem II sp?dzili sylwestra w Grodnie «przy wielkich wesotosciach, muzykach, tancach kiedy i krol jmsci byt wieczorem, pit i tancowat az do potnocy»46.
Po raz kolejny interesuj^ce mnie miasto pojawia si? we wspomnieniach kanclerza wielkiego litewskiego 29 marca 1700 roku. Mozna w nich przeczytac bowiem pod wymienion^ datq krotk^ informacj?, ze «jadl ksiqze obiad w Grodnie»47. Kolejna informacja pochodzi juz z 1701 roku. 19 wrzesnia wyjechat Karol Stanislaw Radziwitt z Biatej do Grodna, gdzie standi 25 tego samcgo miesiqca poznym wieczorem. Wymienionego dnia, wedlug relacji pami?tnika, do miasta przybyt rowniez putkownik generalny Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego48. W Grodnie w omawianym czasie odbywat si? limitowany z Wilna zjazd stanow litewskich, ktory miat rozwi^zac kwesti? ugody i w jakikolwiek sposob znormalizowac stosunki z Sapiehami po bitwie olkiennickiej. W trakcie negocjacji z delegatami sapiezyriskimi, gtownie z inicjatywy Michata Kocietta, republikanie nie godzili si? na zadne ust?pstwa. Pomimo tego, przy pomocy mediatordw udato si? wypracowac warunki kompromisowe, w rzeczywistosci niekorzystne dla Sapiehow, ktore, przegrani spod Olkiennik, odrzucili. Opozycyjnie nastawiana wobec dotychczasowych hegemonow na Litwie szlachta oskarzyia ich o sprzyjanie Szwedom i zlecita swojemu putkownikowi generalnemu Wisniowieckiemu kontynuowanie z nimi wojny. W trakcie rozmow rozeszta si? rowniez plotka o rzekomym tajnym porozumieniu mi?dzy Sapiehami a Oginskimi, co rowniez wptyn?to na przebieg rozmow zakonczonych fiaskiem49. W podobny sposob relacjonuje te wydarzenia Karol Stanislaw Radziwitt obecny wowczas w Grodnie. Odnotowat on pod datq 25 pazdziernika, ze zjazd rozszedt si? bez podejmowania uchwat i podpisania ugody, a mediacje pozostawiono krolowi, do klorego oddelegowano ze strony republikanow podkanclerzego litewskiego Stanistawa Antoniego Szczuk?, a oboz sapiezyriski reprezentowac mi?li: wojewoda sieradzki Jan OdrowQZ Pieni^zek i niewymieniony z imienia Romanowski podkomorzy chetminski50. W rzeczywistosci kanclerz wielki litewski popelnit bkjd kib zle ustyszat i zanotowat nazwisko podkomorzego chetmiriskiego, ktorym nie byt wymieniony Romanowski, a Stanislaw Michal Bukowski, sprawuj^cy ten urz^d do 1702 roku51.
W trakcie swojego pobytu w Grodnie ksi^ze Radziwitt brat chyba udziat w obradach zjazdu najpierw w dniu 26 wrzesnia w kosciele jezuickim, a nast?pnie 27 w patacu wojewody wileriskiego, do ktorego przeniesiono obrady. 29 wrzesnia kanclerz wielki litewski otrzymat zaproszenie od Michata Wisniowieckiego na jego imieniny, ktore urz^dzat w obozie wojskowym «dwie mile od Grodna stojqcego». Radziwitt przyj^l zaproszenie i tarn tez sp?dzit noc, wczesniej obserwujqc popis wojska republikariskiego. 30 wrzesnia zarowno putkownik generalny jak i kanclerz litewski powrocili do Grodna i przebywali w nim do 9 pazdziernika,
kiedy to wspolnie wyjechali do obozu wojska na kolejny popis i w dniu nast^pnym powrocili do interesuj^cego mnie miasta. Karol Stanislaw Radziwitt opuscit Grodno 26 pazdziernika udaj^c si^ do Niemierza52.
W lutym 1702 roku armia szwedzka przekroczyla granice Wielkiego Ksi^stwa Litewskiego i posuwaj^c si^ dwiema kolumnami zaj^ta Kowno, Wilno oraz Grodno53. 4 maja 1702 roku w Dtugiej Wsi pod Grodnem, gdzie obozem stat krol szwedzki Karol XII, udali si^, wediug relacji Radziwilla, «postowie nasi»54. W rzeczywistosci chodzito o rozmowy, poselstwa Rzeczypospolitej na czele z wojewodq kaliskim Feliksem Lipskim, ktore mialo zaproponowac mediacj§ mi^dzy krolem szwedzkim a Augustem II. Po szesciu tygodniach oczekiwan zostali przyj^ci, jak juz to zostalo wyzej zasygnalizowane 4 maja 1702 roku, a rozmowy prowadzone przez Lipskiego i kuchmistrza koronnego Stanislawa Tari^ zakoriczyly siy fiaskiem. Karol XII zapowiedziat bowiem, ze nie opusci Rzeczypospolitej dopoki nie zdetronizuje Augusta II, a poselstwu odmowiono kolejnego spotkania z monarchy szwedzkim. Postowie wyjechali do Warszawy maj^c jednak nadziej^ na kontynuacjy negocjacji, do ktorych juz jednak nie doszto, a armia szwedzka otrzymata rozkaz wymarszu w kierunku stolicy paristwa polsko-litewskiego55. Niestety poza krotk^ wzmiank^ o przyjyciu postow pod Grodnem Karol Stanislaw Radziwitt nie podat szczegotow dotycz^cych tego wydarzenia, zapewne z powodu swojej absencji przy nich, a relacje opart na otrzymanej informacji.
Kolejna wzmianka o interesuj^cym mnie miescie pojawia si^ w pami^tniku w 1703 roku, kiedy to kanclerz litewski wymienia je na trasie swojego powrotu z Elbl^ga, w dniu 20 maja, podaj^c krotko «papas w Grodnie»56. 7 marca 1705 roku wyjechat ksi^ze Radziwitt wraz z zon^ na Trybunat Skarbowy do Wilna, ktory w ostatecznosci, 31 tego samego miesiqca limitowano do Grodna na 26 listopada 1705 roku57.
Pod dat^ 27 wrzesnia 1705 roku, Karol Stanislaw Radziwitt przekazat i nformacjy, ze Piotr I przybyt do Grodna po zwyci^skiej kampanii, ktora zakonczyla si£ zdobyciem Mitawy i Bowska58. Kanclerz wielki litewski zanotowat zapewne zastyszan^ i chyba nie do konca sprawdzon^ informacj^, poniewaz nigdzie nie natrafitem na podobnq mowi^c^ o wjezdzie cara do wymienionego miasta 27 wrzesnia. Piotr I przybyt do Grodna 16 wrzesnia i przebywat tarn do 22 tego samego miesi^ca, kiedy to wyjechat do Tykocina na popis przebywaj^cych tarn wojsk saskich. Do interesuj^cego mnie miasta przybyt ponownie 2 pazdziernika, a 12 przybyt tarn general Borys Aleksandrowicz Repnin z «полакамм». Nastypnie car ponownie, w dniu 13 pazdziernika wyjechat do Tykocina, gdzie spotkat siy z Augustem II i obaj monarchowie przybyli do Grodna 30 pazdziernika59. Karol Stanislaw Radziwitt wyjechat z Mira do interesuj^cego mnie miasta 10 listopada i przybyt na miejsce po 5 dniach. 15 listopada przywital obu monarchow i brat udziat w uroczystym obiedzie u ksiycia Aleksandra Mienszykowa60. 7 dni pozniej
kanclerz wielki litewski goscit u siebie na obiedzie i kolacji zarowno Piotra I, jak i Augusta II, a 23 listopada zacz^y si? obrady dotycz^ce sojuszu wojskowego z carem. 1 grudnia car ratyfikowai uzgodniony traktat, ktory odesiano pozniej Augustowi II. Ostatecznie Radziwill, 4 grudnia, odestal dokument podpisany i opiecz?towany do wojewody chelminskiego Tomasza Dzialyriskiego. 9 i 10 tego samego miesi^ca trwaty wota senatorskie, a ostatniego dnia, po ich zakoriczeniu, Karol Stanislaw opuscii Grodno61. W rzeczywistosci rozmowy te zakonczyty si? fiaskiem i do zawarcia planowanego traktatu nie doszto. Omowiono jedynie najszczegdlowiej jak si? tylko dato dyslokacj? wojsk na linii od granicy Prus Ksi^z?cych przez Grodno, Brzesc, St?zyce, Piotrowin, wojewodztwo sandomierskie az do rubiezy krakowsko-slqskich, co miato na celu powstrzymanie pochodu armii szwedzkiej62.
W trakcie rozmow grodzienskich doszto do nieprzyjemnego incydentu, ktory cz?sciowo sparalizowat obrady, poniewaz przedstawiciele rosyjscy, do czasu jego rozwi^zania, nie chcieli przyst?powac do negocjacji. We wspomnieniach Radziwitta zanotowano, ze 6 grudnia 1705 roku «powadzit si^ straznik koronny63 z Dotgorukim64 postern moskiewskim u podkanclerzego koronnego»65. Incydent zakonczyt si? przeprosinami obu monarchow przez straznika koronnego 9 grudnia 1705 roku66. Niestety Radziwill nie podaje, na jakim tie doszto do zatargu i czy zwi^zany by! on z kwestiami politycznymi omawianymi na spotkaniu grodzienskim, czy byta to zupetnie prywatna sprawa.
КНІГІ ОНЛАЙН
