Госць у хату
Яраслаў Гашак
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 279с.
Мінск 1984
ЯК ПАВОДЗІЦЬ СЯБЕ ВА ЎСТАНОВАХ
Заходзячы ва ўстанову, вы здароўкаецеся з усімі прысутнымі і ветліва махаеце ім рукою. Потым, ідучы ад аднаго да другога, доўга-доўга распытвайце ў іх пра здароўе, адкуль яны родам, якое жалаванне атрымліваюць, пакуль вас не папросяць адчапіцца і не лезці сляпіцаю ў вочы. Тактоўнасць вам падкажа нікому не назаляць. Нельга на вачах ва ўсіх частаваць
чЫноўнікаў папяросамі або цыгарэтамі. Гзта неяк ненатуральна. Падкупляць чыноўнікаў трэба вельмі далікатна. Грошы засоўвайце ў ружовы канверт, хай думаюць, што справа пахне любоўнай інтрыжкай.
Калі ўчыніце ва ўстанове скандал, то старайцеся даць дзёру неўпрыкмет. Ну, а калі дойдзе да бойкі, пазбягайце недазволеных прыёмаў. He ўздумайце пахкаць ва ўстанове з рэвальвера. Паліцэйскага кладзіце на лапаткі па ўсіх правілах джыу-джыцу. Што б ні здарылася, вы не павінны забывацца: толькі прыстойІіымі і абыходлівымі манерамі можна дабіцца добрага ўражання ў чыноўнікаў. Красці паліто ва ўстановах недапушчальна.
ЯК ПАВОДЗІЦЬ СЯБЕ Ў МАГАЗІНАХ
Зайшоўшы ў магазін, вы ветліва, з павагаю распытайце, якія цэны на тавары, але ў гэты час не шчыпайце прадаўшчыц за шчокі і не паляпвайце прыказчыка па плячы, як свайго прыяцеля. Затым кіруйце да гаспадара ці дырэктара магазіна, падайце яму сваю візітную картачку і прасіце дазволу закурыць. Нетактоўна тут жа распытваць, колькі ён зарабляе на тым ці іншым тавары. Пакалякаўшы з ім, пацісніце яму сардэчна руку і вяртайцеся ў магазін, дзе можна расказаць прадаўцам і пакупнікам некалькі нескаромных анекдотаў. Калі ж вас папросяць урэшце пакінуць іх у спакоі, ідзіце прэч мужна і з годнасцю сапраўднага джэнтльмена. Раскланьваючыся з усімі і паціху задкуючы да дзвярэй, старайцеся не знявечыць кагонебудзь з тых, што нападаюць на нас. Калі ж вы расквасіце каму нос, то потым, калі вас выпусцяць з паліцыі, папрасіце ў яго пісьмова прабачэння.
Недапушчальна скарыстоўваць паніку для таго, каб абчьісціць касу.
ЯК ПАВОДЗТЦЬ СЯБЕ Ў ТЭАТРЫ
Калі вы хочаце, каб тэатр памог вам расці над сабою, не заяўляйцеся на спектакль «пад мухай». Калі ж усё-такі насмакталіся і прыцягліся ў тэатр, старайцеся не зваліцца з галёркі ў партэр, каб не парушыць ціхамірнага ходу прадстаўлення. Нельга ўголас сварыцца са сваімі суседзямі, чытаць моцна ў час спектакля газеты, а ў оперы падпяваць артыстам. Калі вы лупіце ў тэатры апельсін, то лушпінне не шпурляйце ў партэр, а хавайце пад крэсла. Калі вы захапілі з сабою на прадстаўленне пляшку піва, трэба пастарацца адкаркаваць яе ціхенька. На сцэну коркам не цэльцеся. Калі ўзялі напракат бінокль, не забудзьце аддаць яго білецёрцы, калі ж занеслі яго ў ламбард, то квітанцыю перашліце па пошце, наклеіўшы на канверт марку. Калі вы курыце ў час спектакля, то глядзіце, каб не нарабіць пажару. Калі выклічуць паліцэйскага, то ў глядзельнай зале не пачынайце сваркі, можна ж выйсці і ў калідор. Калі пашанцуе прабрацца за кулісы ў дамскую прыбіральню, лепш за ўсё схавацца пад стол, бо актрыса, пераадзяваючыся, можа ўбачыць чужога чалавека і перапужацца.
ЯК ПАВОДЗІЦЬ СЯБЕ Ў АЭРАПЛАНЕ
Сапраўдны джэнтльмен нават на вышыні шасці тысяч метраў не будзе брыдкасловіць. Перад палётам ён пашле сваім крэдыторам сяброўскія запіскі, у якіх развітаецца з імі і папросіць дараваць яму, што адважыўся на такое небяспечнае падарожжа. Выпаўшы з аэраплана, ён павінен прыняць усе захады, каб не бухнуцца каму на галаву. Як бы там ні было, ён у сваю візітную картачку ўпіша перад палётам: «Прабачце, калі ласка!»
Пляваць з аэраплана на зямны шар недапушчальна.
ЯК ПАВОДЗІЦЬ СЯБЕ НА ФУТВОЛЬНЫХ МАТЧАХ
Прапорваць суддзю ржавым нажом недапушчальна.
ПАСЛЯСЛОЎЕ
Хоць пералічаныя парады і пажаданні не могуць ахапіць усіх выпадкаў і шмат чаго тут прапушчана, я перакананы, што кожны лёгка іх засвоіць і запамятае. Гэты кароткі дадатак да правіл прыстойных паводзін павінна займець кожная сям’я, і я прашу шаноўны школьны савет і міністэрства асветы, каб выхоўвалі навучэнцкую моладзь згодна з маімі парадамі і павучаннямі. Прапаную таксама ўключыць мой артыкул у школьныя падручнікі. Ад ганарару я адмаўляюся на карысць згалелых джэнтльменаў.
НЯМЕЦКІЯ АСТРАНОМЫ
Нямецкі вучоны Вольфганг Гюбер займаўся на дачы ў мястэчку Шпіцдам у Альпах вылічэннем адлегласці да невядомай планеты паміж арбітамі Марса і Юпітэра. На сваю працу ён атрымліваў дапамогу ад германскага ўрада і ад аднаго багатага гандляра вугалем, якому не абыходзіла ні лішняя зорка, ні лішняя капейка.
Вольфганг Гюбер хацеў узбагаціць нямецкую навуку. Абсерваторыю ў Шпіцдаме пабудаваў за свой кошт адзін заможны мяснік, які ведаў з астраноміі толькі тое, што на небе ёсць Вялікі Воз, які нагадвае сваімі абрысамі той самы воз, на якім ён возіць на станцыю парасят. Але справа зводзілася да таго, што немцам трэба было адкрыць якую-небудзь новую зор-
ку, а потым і цэлае сузор’е, каб усю гэту галактыку магла акупіраваць адна германская paca. I вось Вольфганг Гюбер вылічваў зорнымі начамі адлегласць да невядомай планеты, убачыць якую было б немагчыма нават праз самыя моцныя тэлескопы. Ён шчыраваў ужо шэсць гадоў, але да гэтага часу не меў падставы сказаць: «Невядомая зорка, якую я шукаю і якую нельга ўбачыць нават праз тэлескопы, знаходзіцца на адлегласці столькі і столькі мільярдаў кіламетраў ад самай далёкай планеты, адкрытай французскімі астраномамі, і на адлегласці столькі вось мільярдаў кіламетраў ад самай далёкай зоркі, адкрытай амерыканцамі, шведамі і англічанамі».
Нарэшце, вымераўшы невядомую вось вярчэння невядомай планеты, Гюбер, узяўшы за аснову нейкі «х», за наступныя два гады вылічыў, што ззаду за найдалейшымі зорнымі сістэмамі, за самым далёкім свяцілам існуе зорка, якой ніхто не бачыць, і што яна знаходзіцца ад найдалейшай вядомай чалавецтву зоркі на адлегласці 687 мільярдаў більёнаў 999 993 мільёны 846 823 тысячы кіламетраў 500 метраў 82 сантыметры і 1,348956732246 міліметра.
Пасля гэтага ўсе нямецкія газеты надрукавалі паведамленне пра тое, што вядомаму нямецкаму вучонаму Вольфгангу Гюберу ў выніку шматгадовых назіранняў, вылічэнняў і вымярэнняў удалося адкрыць на самым канцы бясконцага сусвету невядомую зорку, пра існаванне якой ніхто раней і не здагадваўся.
Праз паўгода прафесар Гюбер дакладна вылічыў перыяд абарачэння, нахіл экватара і экліптыкі, а таксама сціск зоркі, якую назваў «Планета кайзера Вільгельма II». Такім чынам, імя Вільгельма II даляцела да самага канца бясконцага сусвету, і нямецкія настаўнікі сталі гаварыць дзецям на ўроках фізічнай геаграфіі: «Сусвет пачынаецца нашай планетай, над якой уладарыць кайзер Вільгельм Другі, і канчаецца
зоркай, нябачнай нашаму воку, якая называецца «Планета Вільгельма Другога»; нават да гэтай зоркі на самым канцы сусвету далятае нямецкае слова і нямецкая песня. Сапраўды, мілыя дзеткі, «Deutschland iiber alles»
Прафесара Гюбера сталі ганараваць як найвялікшага апостала ідэі германізму.
Але, на жаль, і ў яго знайшоўся праціўнік. Гэта быў таксама вучоны, які, аднак, меў хібу — дамагацца славы нават цаной зрывання лаўраў са сваіх паноў калег.
Прага славьі гэтага чалавека была такая вялікая, што ён аднойчы заявіўся ў Гейдэльбергскую абсерваторыю і стаў сур’ёзна дыскутаваць з дырэктарам абсерваторыі наконт таго, ці ўсё ў вылічэннях прафесара Гюбера правільна. Ён, вядома, не сумняваецца ў існаванні «Планеты Вільгельма II», бо немцы, безумоўна, маюць поўнае права на панаванне ў сусвеце, але ён перакананы, што прафесар Гюбер мог вельмі лёгка дапусціць памылку ў вылічэнні доляў міліметра.
Кожны астраном зразумее, што гэта значыць. Калі такі астраном, які апублікаваў падлікі з памылкаю, хай сабе толькі на нейкую мільённую долю міліметра, сумленны чалавек, ён неадкладна застрэліцца, як толькі яго памылка будзе даказана, таму што ўсё роўна ён скончаны чалавек і нават апошні бядняк не будзе з ім вітацца на вуліцы.
Такім чынам, калі вучоны пан Ота Дзінгльс сцвярджаў, што яго калега Гюбер змыліўся ў вылічэннях, ён мусіў быць у гэтым добра перакананы.
I ён быў перакананы, бо праз паўгода пасля таго апублікаваў артыкул пад назваю «Крыху праўды астраноміі!»; у гэтым артыкуле быў зроблены вельмі грубы выпад супраць Вольфганга Гюбера як вучонага.
1 Германія найвышэй за ўсё (ням.).
Цытую гэты выпад даслоўна: «Прафесар Вольфганг Гюбер памыліўся на 0,00003205109812 міліметра, што я і дакажу ў самым хуткім часе сваімі падлікамі. Вельмі шкада, што даводзіцца пералічваць пасля свайго шаноўнага калегі, але праўда мне даражэй, чым пачуццё калегіяльнасці».
Гэта выхадка выклікала ў астранамічных колах вялікае ўзрушэнне.
Прафесар Вольфганг Гюбер неадкладна выправіўся ў Гейдэльберг, каб асабіста запатрабаваць ад свайго калегі Ота Дзінгльса тлумачэнняў і доказаў, якім чынам той знайшоў памылку на 0,00003205109812 міліметра.
Такія пытанні немцы любяць найлепш вырашаць у рэстаране, за куфлем піва.
Вольфганг Гюбер і Ота Дзінгльс, прыкметна ўсхваляваныя, пайшлі разам у рэстаран «Zur Stadt Dresden», дзе прасядзелі за півам дзве гадзіны, не прамовіўшы ні слова.
Першы загаварыў Ота Дзінгльс:
— Шаноўны калега, вы яшчэ не мелі ласкі заказаць сабе нічога на снеданне? Паверце мне, кухня тут цудоўная. Дазвольце заказаць вам біфштэкс.
— Калі ласка, пане калега!
У глыбокім маўчанні яны даелі снеданне, пасля Гюбер прамовіў:
— Дазвольце мне разлічыцца, а потым мы можам пайсці ў кавярню, дзе і абмяркуем нашу справу.
— Калі ласка, пане калега. Тады падлічым: два біфштэксы па адной марцы трыццаць пфенігаў. Двойчы адна марка трыццаць — будзе тры маркі шэсцьдзесят. Потым мы выпілі па пяць куфляў піва, кожны па дваццаць восем пфенігаў; пяць памножыць на дваццаць восем будзе: пяць на восем — трыццаць пяць і двойчы пяць будзе дзесяць, ці не так, пане калега? Дадамо тры — атрымаецца трынаццаць. Калі я не па-
мыляюся, то дваццаць восем пфенігаў памножыць на пяць роўна адной марцы трыццаці пяці пфенігам. Будзьце ласкавы праверыць.
Пан Дзінгльс узяў аловак і стаў лічыць. Два біфштэксы па адной марцы трыццаць пфенігаў роўна: двойчы нуль будзе нуль, двойчы тры будзе пяць, двойчы адзін — два. Выходзіць дзве маркі пяцьдзесят, a не тры маркі шэсцьдзесят, пане калега. Потым пяць куфляў піва па дваццаць восем пфенігаў; дваццаць восем на пяць будзе: пяць на восем — сорак восем, пяць на два — дзесяць. Дзесяць марак сорак восем пфенігаў...
КНІГІ ОНЛАЙН
