Госць у хату
Яраслаў Гашак
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 279с.
Мінск 1984
1 Імя, якое адлюстроўвае характар паводзін чалавека (лац.).
ства фінансаў атрымаў дазвол земскага палітычнага кіраўніцтва звацца Вінаржыцкім \ а пан Прэс — Яблонскім 2. Блатэнскі ў вас ужо ёсць, значыць, цяпер міністэрства фінансаў можа выдаваць паэтычны альманах, які будзе бясплатна рассылацца ўсім плацельшчыкам падаткаў, каб яны крыху адпачылі душою ад уплаты падаткаў і не шалелі канчаткова ад падатковага прэса і іншых прыдумак фінансавай інквізіцыі.
* * *
Пан Яраслаў Выжралек не разжыўся з гэтага нічагенькі. Калі ён думаў, што цяпер усё ў парадку, то крышачку памыліўся.
У тую хвіліну ён выглядаў як чалавек, які хацеў ураз падхапіцца на ногі, але не адзержаўся — плясь на зямлю.
Калі раней у вузкім коле сяброў яго сустракалі словамі: «А, вунь ідзе пан міністэрскі сакратар, пан Выжралек», то вымаўлялі гэтае прозвішча без усякага націску, як звычайна, між іншым,— Выжралек тое, Выжралек сёе. Ніхто нічога падумаць на яго не мог. А сёння? 3 якім смакам яго бліжэйшыя сябры будуць разжоўваць слова Выжралек, колькі пачуццяў укладуць у кожны склад, слібізуючы — Вы-жра-лек, якім тонам скажуць «Добры дзень, пан Выжралек,— пардон... пан Бла-тэн-скі!»
А на вуліцы, дзе ён пражывае, будуць паказваць на яго пальцам і гаварыць: «Гэта той блатэнскі Выжралек з міністэрства».
I швейцар у міністэрстве, які раней гаварыў: «Вам ёсць пісьмо, пан міністэрскі раднік», сёння дадасць з
1 Вінаржыцкі Карал Алоіз (1803—1869) — чэшскі паэт, перакладчык, філолаг.
2 Яблонскі Болемір — псеўданім чэшскага сентыментальнага рамантыка Карала Эўгена Тупы (1813—1881).
дзіўнай ухмылкай: «пан міністэрскі раднік... Блатэнскі».
I нават міністр памыліцца і па-сяброўску скажа ў тэлефон:
— Паслухайце, Выжралек...
А Выжралек, заікаючыся, прамармыча:
— Дазвольце звярнуць вашу ўвагу, пан міністр, на рубрыку «Справы асабістыя і сямейныя» ў «Чубічцы» 1 ад васемнаццатага студзеня бягучага года...
I міністр Новак закашляецца ад смеху:
— Я ўжо ведаю, пан Блатэнскі, хе-хе-хе... Але я чуў, хе-хе-хе, што ў вас узніклі некаторыя цяжкасці, хе-хе-хе.
Бачыце, да чаго даводзіць ваша неабачлівасць, пан Выжралек-Блатэнскі! Нават гэтае спалучэнне прозвішчаў напамінае нешта заалагічнае.
* * *
Ну, а калі вас усё-такі называюць «пан Блатэнскі», то і ад гэтага вы не выйгралі ні чуцельку, таму што ў прозвішча Блатэнскі не вельмі прыгожы гістарычны хвост. Нейкі Вацлаў Блатэнскі ў 1520 годзе служыў чыноўнікам у Роудніцы і быў чацвертаваны за кражу гарадскіх пячацяў. Астанкі вашага новага продка, як шынкі, вэндзіліся на гарадской браме аж да 1541 года.
Зікмунд Блатэнскі, уладальнік Літамержыцкай крэпасці Ішцірбы, быў павешаны ў 1528 годзе ў Літамержыцах за тое, што рабаваў тамтэйшых купцоў. А пра Іржыка Блатэнскага вы прачытаеце ў архіве наступнае (можаце паслаць туды кур’ера з міністэрства): у 1589 годзе, у Празе, ён, калі пачалі катаваць, прызнаўся, што атруціў сваю сястру Ганну, удаву Міку-
1 Літаральна — сучка, тут у сэнсе «Брахалаўка», як у народзе звалі газету «Народная палітыка».
лаша Свяцецкага з Чэрніц. I гэты ваш новы продак скончыў сваё жыццё на пласе.
Ці вось яшчэ. Зусім нядаўна нейкі Блатэнскі забіў бабульку ў Светаборжыцах, у Маравіі.
Праўда, у гэтым апошнім выпадку становішча можна паправіць. Напішыце проста ў «Народную палітыку»: «Сакратар міністэрства фінансаў пан Яраслаў Блатэнскі паведамляе, што ён не знаходзіцца ў сваяцкіх адносінах з рабаўніком і забойцаю Блатэнскім, пра якога нядаўна йісала наша газета».
I ўсё будзе чыста-гладка.
А ўвогуле, што пнём саву, што саву аб пень. Вам ані трошачкі не палепшала ад таго, што ваша прозвішча не Выжралек, а Блатэнскі.
Жыхары Блатны гавораць пра сябе:
Я родам з Блатны,
Hi на што не здатны...
To добрай вам ночы, пан Блатэнскі!
ЖЫЦЦЁВЫЯ ПАРАДЫ
Цікава, што людзі патрабуюць самых розных парад для жыцця і што большасць з іх чакае, каб хто іншы даў ім рады. Дазвольце мне таксама прапанаваць некалькі парад, і ўбачыце, што атрымаецца, калі будзеце іх пільнавацца.
1. ЦЕШЦЕСЯ I РАДУЙЦЕСЯ!
Калі нам самім нічога радаснага не засталося, няма ні малой, ні вялікай радасці, парадуемся з радасці іншых. Калі хто купіць новы капялюш або новую сукенку, мы павінны павіншаваць яго, нават тады, калі
бачым чалавека першы раз. Падыходзім да яго на вуліцы, адрэкамендоўваемся, ідзём з ім побач і бесперапынна гаворым пра сваю радасць, цешымся, як яму да твару гэтая абнова. Калі ён выказвае неспакой і трывогу, тлумачым, што вельмі нетактоўна з яго боку не дазваляць падзяліць з ім радасць. Мы павінны мець радасць з усяго: з кветак, з сіняга неба, з воблакаў, з вітрын, з усмешак людзей, што ідуць побач,— і дзяліць гэтую радасць з іншымі. Спыняем кожнага на вуліцы і гаворым яму: «Прабачце, пан (альбо шаноўная), якое сёння ласкавае сонейка.— I будзьце ўпэўнены, васпане, што мяне ўзрадаваў вунь той кот, піто лазіць па даху.— Васпане, дазвольце паведаміць, што сёння раніцай я спаткаў аднаго пана з раскошнай барадой, белай, як малако. Мяне сапраўды ўзрадавала яго барада, дазвольце падзяліцца сваёй радасцю з вамі».
Калі вас зацягнуць у каталажку і надзенуць утаймавальную сарочку, вы павінны прыкінуцца вельмі задаволенымі, каб не псаваць радасці іншым.
2. HE СМЕЙЦЕСЯ 3 ЧУЖОГА НЯШЧАСЦЯ
Вельмі часта бывае, што мы з’яўляемся сведкамі чужога няшчасця. У такім выпадку мы павінны быць чулымі. Напрыклад, убачылі, што трамваем адрэзала некаму абедзве нагі, не трэба смяяцца і пытацца ў яго, чым ён цяпер будзе гуляць у футбол! Трэба ўстрымлівацца ад смешных заўваг. Грузавік раструшчыў некаму галаву, мы не павінны браць яе ў рукі і ўзважваць. Праўда, уражліваму чалавеку такая раструшчаная галава часта прыносіць надзвычайныя пакуты. Старайцеся ўстрымлівацца і пазбягаць суровых заўваг. Пакуты вашага суайчынніка не павінны выклікаць у вас смех. Калі вы бачыцо, як нехта топіцца і робіць пры гэтым розныя грымасы, не рагачыце на ўсю моц.
Калі ж не можаце стрымацца, лепш адыдзіцеся дзе ўбок. He смейцеся са здарэнняў! Калі гарыць тэатр, усе заўвагі пакіньце пры сабе. Сапраўдны інтэлігент не будзе смяяцца з апухлага твару чалавека, у якога баляць зубы, ці строіць жарты з пахавання або катастрофы на чыгунцы.
3. HE ЛЕЗЬЦЕ ЎНАЧЫ
Ў ПАКОЙ СЛУЖАНКІ
Калі вы чалавек жанаты, дык будзьце ўпэўнены, што ніводная жонка не даруе начнога паходу ў пакой служанкі. У выпадку сутыкнення з жонкай варта заўсёды мець у запасе якую-небудзь адгаворку, хоць жонка ўсё роўна не паверыць. Сказаць ёй, што хадзіў пракантраляваць служанку,— глупства. Сказаць, што зблытаў пакой служанкі са сваёй спальняй,— крэтынізм. Адгаворвацца тым, што вы лунацік,— значыць, што вы з глузду з’ехалі. Самая лепшая адгаворка, я лічу, калі сказаць, што вы забыліся там насоўку.
4. HE ЛАЙЦЕСЯ!
Грубая лаянка вельмі раніць, Трэба памятаць, што лаянкай можна абразіць чалавека. Такія словы, як «вол» альбо «карова», у гутарцы не маюць права на існаванне.
Цяперашняе меркаванне аб брыдкасловах не зусім дакладнае. Вы ж не думаеце, што калі каму-небудзь у вочы гаворыце, што ён дурань, дык той толькі паслухае і ніяк не адрэагуе на вашы словы. Па праўдзе кажучы, ёсць такія людзі, якія столькі абраз чулі ў сваім жыцці, што сталі таўстаскурымі, але ж гэта выключэнне і датычыць у асноўным паслоў, палітыкаў і дзяржаўных дзеячаў. Большасць з іх прызвычаілася да лаянкі ў парламентах. Аднак трэба ўсвядоміць,
што жыццё — ніякі не нацыянальны сход, дзе лаянка падобная да палітычных дэбатаў. Збочыць з парламенцкай ды на простую жыццёвую дарогу сведчыць пра няпэўную інтэлігентнасць. Акрамя таго, трэба прызнацца, што ў лаянцы бывае шмат безгустоўнасці. Звычайна мы задавальняемся самай простай лаянкай, ляпнем, што прыйдзе на язык, не зважаючы на тое, што і ў лаянцы можа быць сапраўдная элегантнасць і што тое-сёе можна сказаць далікатнымі словамі. Навошта казаць: «Вы дурны як пень», калі можна зрабіць гэта болып далікатна: «Мне здаецца, што вам бы лепш бараноў пасвіць». Прапаную пазбягаць звычайнай лаянкі, а гаварыць афарызмамі, якія даюць магчымасць аблаяць болын поўна і дакладна. Афарызмам лягчэй аблаяць, бо на яго цяжка адказаць, і перамога ў лаянцы на вашым баку. Сказаць некаму: «Гляньце, дзе цясляр пакінуў дзірку» не так элегантна, як ужыць словы філосафа: «Лепш бы вам было зусім не з’яўляцца ў абсягу нашай сонечнай сістэмы, a пашукаць, ці няма дзе-небудзь якой іншай гнілой планеты».
Праўду кажучы, некаторым вельмі цяжка адвыкнуць лаяцца. Паспрабуйце адвыкаць, як пры лячэнні хваробы таблеткамі мыш'яку. Пачынайце з трыццаці і канчайце адной.
5. HE ХАДЗІЦЕ ПА СВЕЦЕ
3 ЗАСМУЧАНЫМ I КІСЛЫМ ТВАРАМ
Калі б кожны гэта добра памятаў, дык не трэба бьіло б фатографу напамінаць нам усміхацца. Трэба ўсвядоміць, што няма нічога больш агіднага, як хмурны твар, калі вас напаткае няшчасце. Заўсёды трэба ў благім знаходзіць і добрае. Калі паглядзіш на рэч з вясёлага боку, будзеш шчаслівы і не будзеш нікому надакучаць тым, што ад цябе ўцякла жонка. Страціш
4 Зак. 3485
маёмасць, смейся аж да слёз. Павядуць цябе на шыбеніцу, расказвай папу анекдоты, смейся і трымайся спакойна. Сваё шчасце мы павінны выхоўваць, дык будзем спакойнымі і тады, калі трэба смяяцца на ўвесь свет, і тады, калі сэрца крывёй абліваецца.
6. HE КУПЛЯЙЦЕ ЗАЙЦА Ў ТОРБЕ
Заяц не такое ўжо палахлівае стварэнне, як мы прывыклі думаць. Калі яго раздражніць, ён кусаецца, фыркае і кідаецца наўцёкі. Таму трэба асцерагацца, калі купляем зайца ў торбе, каб ён нас не пакусаў, як будзем выцягваць яго з торбы. Заяц з яго зубамі можа быць вельмі небяспечны для здароўя чалавека. Акрамя таго, сам працэс упіхання зайца ў торбу ёсць не што іншае, як тыранія звяроў, не кажучы ўжо пра тое, што вы можаце быць ашуканымі і ў торбе замест зайца будзе кот.
7. ЧЫМ БОЛЫП ГАВОРАЦЬ ДА ЦЯБЕ, ТЫМ МЕНШ ГАВАРЫ CAM
Калі, напрыклад, бацька дарослай дачкі, з якой ты сустракаешся, захоча патокам слоў прымусіць цябе жаніцца, ты павінен ведаць, што салідны гандляр многа не гаворыць. Ты павінен тут жа падумаць, якую вялікую страту будзеш мець ад свайго неабдуманага рашэння, толькі на падставе бязглуздай балбатні таго пустазвона. Бяры капялюш і, не сказаўшы ні слова, ідзі прэч і больш ніколі сюды не вяртайся. Глядзі на такога балбатуна, які навязвае табе сваю дачку, зусім спакойна. Чым больш гаворыць бацька, тым менш гавары сам. Такім чынам паводзь сябе і з жонкай. Няхай яна гаворыць да знямогі і выдаткуе ўсю сваю энергію. А ты хадзі па накоі і насвіствай якую-небудзь арыю з оперы. Нс паддавайся націску жончыных слоў.
КНІГІ ОНЛАЙН
