Госць у хату
Яраслаў Гашак
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 279с.
Мінск 1984
Гэтыя, а таксама іншыя прыклады і прывялі чалавецтва да думкі пра пагібельнае дзеянне алкаголю. Амерыка зрабіла ў гэтым кірунку першы крок і прынятай забаронай алкаголю паказала ўсяму свету, як вынайсці зручнейшы спосаб абыходзіць сухі закон.
З’явіўся так званы сухі закон, і пад уціскам забароны продажу алкагольных напіткаў людзі, якія век не пілі, зрабіліся самагоншчыкамі, а ўтрымальнікі бараў і розных салонаў махлярамі.
«Віскі і брэндзі!» — гэты дэвіз, які сёння віруе над усёй Амерыкай, як на крылах ляціць з Нью-Йорка ў Сан-Францыска, з Канады аж у Мексіку.
На гэтай неабсяжнай прасторы сёння мільёны джэнтльменаў у мільёнах бараў чакаюць, пакуль да іх падыдзе ўтрымальнік бара, уліе ім у раскрыты рот кілішак віскі і атрымае грошы. У Амерыцы і сёння тое самае робіцца. Продаж алкагольных напіткаў у бутэльках забараняецца паліцэйскім распараджэннем, нават калі б гэта была самая маленькая бутэлечка.
А ў бары джэнтльмену варта толькі раскрыць рот, і кілішак будзе ўліты.
У нас, у Чэхаславакіі, ніхто, ні Імператарская медыцынская акадэмія, ні Армія выратавання не разумее, што найлепшым падарункам чалавецтву можа быць забарона продажу алкагольных напіткаў.
Забарона продажу алкаголю нараджае злачыннасць, бо нездарма ж сёння ў Амерыцы болып за семдзесят тысяч чалавек сядзіць у турмах за недазволены продаж гарэлкі, ды і крымінальная статыстыка Амерыкі на першым месцы ў свеце.
У нас, аднак, алкагалізм мае глыбокія гістарычныя карані, ён абапіраецца на прывілеі нашых каралёў, на іх загад паўсюль варыць піва, каб народ піў яго. Славутая Дэсанка і тая нарэшце нядаўна купіла спіртзавод.
Што нам Імператарская медыцынская акадэмія! У нас сёння лічыцца так: калі піва 8°, дык кожная выпітая шклянка лепш за тры-чатыры кілішкі. Шклянка дзесяціпрацэнтовага піва замяняе два, а дванаццаціпрацэнтовага адзін кілішак.
Усялякія брашуры Імператарскай медыцынскай акадэміі пра цвярозасць трох грошаў не вартыя, таму што газеты і рэкламы прапануюць лікёры сямідзесяціпрацэнтовыя, а колькі прыгожых назваў маюць лікёры! «Рэж яго!», «Паспрабуй!»
II
Нельга сказаць, каб горад, у якім рабілася спроба наладзіць вечарынку непітушчых, або вечарынку паамерыканску, быў больш распушчаны за іншыя гарады ў рэспубліцы. Алкаголікі там паводзілі сябе так, як і алкаголікі ў іншых месцах, і, як і ўсюды, там на пяць цвярозых трапляўся адзін п’яны і на кожных трох жыхароў штодзённа прыпадала бутэлька гарэлкі. Як і ў кожным іншым горадзе з такім самым насельніцтвам,
тут можна было ўбачыць ноччу тузін п'яных на зямлі, а днём два-тры валяліся на тратуары.
Таксама нельга сказаць, каб у гэтым горадзе ўночы крычалі больш, чым у якім іншым, і больш скандалілі. Тут і там нехта некага па п’янцы аддубасіў, але ж так было паўсюль.
Таму і выклікала вялікую сенсацыю ў горадзе чутка, што адна жанчына, якая пасля смерці свайго мужа нрыехала з Амерыкі на радзіму, хоча наладзіць вечарынку непітушчых па-амерыканску. Вечарынка наладжвалася ў рэстаране пана Вашаты.
Бедны пан Вашата мусіў паставіць у зале сто дваццаць крэслаў, восемдзесят чайных кубкаў, чай заварваць будзе сама амерыканка разам з жонкай галоўнага чыгуначнага кантралёра, бо тая ўсім сэрцам успрыняла ідэю наладжвання вечарынкі, відаць, таму, што не было ў яе жыцці дня, каб пан галоўны кантралёр не прыходзіў уначы дадому не п'яны, але ж вясёлы.
Муж той амерыканкі быў адным з зачынальнікаў руху супраць п’янства ў Алабаме і галоўным прапаведнікам нейкай рэлігійнай секты.
Плакаты, якія амерыканка заказала ў друкарні, былі ў чорнай рамцы, падобныя да некралога.
Вечарынка непітушчых.
Вечарынка без алкаголю па-амерыканску.
Ганьба п’яніцам!
Алкаголь ператварае еобраз божы ў вобраз неразумнага звера!
9 красавіка ў рэстаране пана Вашаты пагуляеце без алкаголю.
Пачатак у 7 гадзін вечара.
У прагра.че:
Уступнае слова пані Піцкноўн,
якая родам з нашага горада.
Розныя гульні.
Грамадзян бясплатна частуем чаем.
Прыходзьце ўсе і вы самі ўпэўніцеся, што лепш: вечарынка з гарэлкай альбо без яе!
Калі са зместам плаката пазнаёмілася насельніцтва, у горадзе пачалося хваляванне, падагрэтае выказваннем старога ляснічага ў адстаўцы пана Поліўкі: «Не для рэстарана такая вечарынка, няхай яны разам са сваім чаем коцяцца ў чыстае поле».
Капельмайстар Воржак быў больш катэгарычны і ў прывакзальным рэстаране ўрачыста аб'явіў: «Я пайду туды, але ж і набяруся там, як жаба гразі».
Такі намер быў і ў большасці гараджан. Над вечарынкай навіслі чорныя хмары.
III
Пані Піцкноўн зрабіла кароткую прадмову, якая выклікала ў зале рэстарана надзвычайнае хваляванне. Сабралася тут шмат народу, прыйшлі і старыя п’яніцы і іх жонкі, каб паглядзець на рэакцьію сваіх мужоў.
Пані Піцкноўн добра памятала, як яе нябожчык муж прапаведаваў старым лайдакам з Захаду кідаць піць віскі і больш гарнуцца да бібліі.
У сваёй прамове пані Піцкноўн ужывала амерыканізмы, якія гучалі, як адмысловая лаянка. I гэтак жа далікатна яна абвясціла, што кожны, хто п’е — жарабец, пры гэтым палова жонак схіліліся да сваіх мужоў і шапталі ім: «Бачыш, я табе даўно тое самае казала».
Яна прывяла некалькі прыкладаў з жыцця амерыканскіх п’яніц, якія праз свае дурныя паводзіны трапілі на электрычнае крэсла.
Некаторыя памкнуліся пакінуць залу і падацца ў піўнушку выпіць чаго-небудзь, але былі спынены жонкай галоўнага кантралёра, тая не з-за страху, а з сум-
лення вартавала выхад, але некалькі паноў усё ж такі злаўчыліся выскачыць праз акно ў агародчьік, адтуль у піўнушку.
Потым, калі ўсе мужчыны былі перавыхаваны, пані Піцкноўн скончыла сваю прамову і абвясціла, што праграма вечарынкі працягваецца. Наступным нумарам праграмы — гульні. Яна падасць знак, а потым па свістку пачынаем. 3 кішэні выцягнула свісток, якім карыстаюцца на футбольных матчах.
Першая гульня была такая: дамы ўтвараюць вялікае кола, а паны — кола ўсярэдзіне, абодва колы рухаюцца ў процілеглым напрамку, пры гэтым паны падаюць руку дамам.
Але пакуль абодва колы былі састаўлены і прыведзены ў рух, здарылася непрыемнасць: два ўдзельнікі гульні так набраліся ў піўнушцы, што, падаючьі руку даме, зваліліся. Іх жонкам давялося завесці іх зноў у піўнушку.
У час кароткага перапынку паміж гульнямі выдаваліся ўзнагароды найболып актыўным барацьбітам з п’янствам. Удзельнікі такімі тэмпамі лілі ў сябе, якіх яшчэ горад не бачыў. Пакуль справа дайшла да новай гульні, адзін пан, які за дзень выпіў не менш як чатыры куфлі піва, патрабаваў яшчэ паўбутэлькі, каб пахмяліцца, і, напіўшыся, ледзь не спаліў на двары свінушнік. Там ён усё паліў запалкі і шукаў уваходу ў залу.
Другая гульня была жартоўнай. На стале на талерку паклалі дзесяць гарошын. Умова такая: узяць на нож гарошыну і данесці яе на другі канец залы на калені пані Піцкноўн.
Тыя, у каго было яшчэ трохі розуму ў галаве, пачалі забаўляцца. Падыходзілі да стала, рабілі безнадзейныя спробы ўтрымаць на нажы хоць адну гарошыну, аж пакуль нарэшце пан Пексідар, ён быў хітрэйшы за астатніх і нападпітку, неўпрыкмет не плюнуў
на нож; тады ён лёгка сабраў усе дзесяць гарошын з талеркі і занёс у другі канец залы на калені пані Піцкноўн, пры гэтым выцер нож аб яе сукенку.
У невялікім антракце, калі жонка галоўнага чыгуначнага кантралёра разносіла ў маленькіх кубачках дамам чай з кавалкам кексу, аплачаныя самаахвярнай арганізатаркай, паны, пасля радаснага поклічу пана Пексідара: «Цяпер мы пойдзем да мулы», запоўнілі піўнушку.
Радасна свяціліся іх вочы, і чым далей, тым болей ім усё падабалася, нават наступны нумар амерыканскіх гульняў быў прыняты імі з вялікай радасцю.
Калі ўсе, нават тыя, каго нельга было адарваць ад стала, бо ў іх падгіналіся калені, зноў сабраліся разам у зале, пані Піцкноўн свіснула, быццам аб’яўляючы афсайд на футбольным полі, і крыкнула: «Усім панам выйсці», што было прынята з шалёнымі воклічамі ўдзячнасці.
Прысутныя дамы, калі мужчыны выйшлі, кідалі жэрабя. Тая, што выцягнула найменшы нумар, павінна была ўлезці ў мех, які завязалі і паставілі на стале ў зале; потым запрасілі развесялелых мужчын, якім належала выйграць гэты прыз.
Першая стаўка была дваццаць гелераў. Даму ў мяху выйграў ляснічы ў адстаўцы, калі стаўка дайшла да дзесяці крон шасцідзесяці гелераў. Выявілася, што пан ляснічы ў адстаўцы выйграў за такі непамерны ўзнос ледзь жывую спалоханую бабулю — жонку паштмайстра, якая прывяла на вечарынку сваю ўнучку; ёй, на зайздрасць усім дамам, выпаў першы нумар.
Пан ляснічы ў адстаўцы разлютаваўся, спачатку збялеў, потым зрабіўся чырвоны як рак, выцягнуў гадзіннік з камізэлькі, засунуў яго ў кішэню пітаноў, скінуў пінжак і камізэльку, пасля зноў усё ўсцягнуў на сябе і сярдзіта крыкнуў: «Не трэба мне!»
Усе з напружаннем чакалі, што будзе далей, але нічога не здарылася.
Пг.н Поліўка, ляснічы ў адстаўцы, пагардліва плюнуў, сказаў: «Падлы!» —і з гонарам пайшоў у піўнушку, дзе зноў паўтарыў пану Вашату свой стары вывад: «Не, такая вечарынка не робіць гонару рэстарану, хай яны са сваім чаем коцяцца ў чыстае поле».
Мужчына, які ледзь не спаліў свінушніка, быў такі задаволены, што сваёй жонцы, якая падтрымлівала яго ў крэсле, каб не зваліўся, мармытаў: «Цяпер тольтоль-ль-кі я ўба-ба-чыў, ведаю, як гэ-гэ-та-та до-до-б-брбра бы-бы-быць не-не-не-пітушчым».
На гэта жонка яго адказала: «Ніколі і падумаць не магла, што дажыву да такой публічнай ганьбы».
Потым пані Піцкноўн зноў абвясціла афсайд і сваім грубым мужчынскім голасам загадала:
— Усім дамам выйсці!
Да дам далучылася добрая палавіна мужчын, каб яшчэ лепш раскаштаваць лікёр у рэстаране пана Вашаты.
3 астатнімі пані Піцкноўн засталася ў зале.
Гэтая прыстойная дама так захапілася сваёй супрацьалкагольнай справай, што нават не заўважала, што праз увесь той час рабілася вакол яе. Абкружаная грамадкай паноў, толькі ў той момант, калі ў залу зноў улез ляснічы ў адстаўцы пан Поліўка разам з капельмайстрам Воржакам, які ў карчме «Ля вакзала» абвясціў: «Я пайду туды, але ж набяруся там, як жаба гразі», гэтая ідэальная дама раптам заўважыла, што адбываецца нешта нядобрае. Толькі яна хацела даць параду, як правесці аукцыён паноў, як абодва, Поліўка і Воржак, хістаючыся, падышлі да яе і загарлапанілі, што аж вокны зазвінелі, куплеты старой песні «Дайце веры, дайце веры, мы былі ў Ярамеры...».
КНІГІ ОНЛАЙН
