I ўзыходзіць сонца
(Фэст)
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 272с.
Мінск 1976
— Здароў, Роберт! — прывітаўся я.— Прыйшлі мяне чым-небудзь парадаваць?
— Хочаце паехаць у Паўднёвую Амерыку, Джэк? — запытаў ён.
— He.
— Чаму?
— He ведаю. Ніколі не адчуваў патрэбы. Выдаткі вялікія. Паўднёваамерыканцаў і тут у Парыжы хоць адбаўляй.
— Гэта не сапраўдныя паўднёваамерыканцы.
— А па-мойму, самыя сапраўдныя.
Мне трэба было тэрмінова здаць карэспандэнцыю за ўвесь тыдзень на цягнік, узгоднены з параходам, а напісаў я толькі палову.
— Можа, ёсць якія плёткі ў запасе? — запытаў я.
— Няма.
— Ніхто з вашых высокапастаўленых сяброў не разводзіцца?
— Ніхто. Слухайце, Джэк. Калі я ўсе выдаткі вазьму на сябе, вы згодны паехаць са мной у Паўднёвую Амерыку?
— На якое ліха я вам здаўся?
— Вы размаўляеце па-іспанску. I наогул удвух весялей.
— He,— сказаў я,— мне Парыж падабаецца, а летам я паеду ў Іспанію.
— Усё жыццё я марыў аб такім падарожжы,— прамовіў Кон і сеў. — Пакуль збяруся, і старасць прыйдзе.
— He кажыце глупства. Вы можаце ехаць абы-куды. У вас куча грошай.
— Ведаю. Але ніяк не магу сабрацца.
— Вось яшчэ, затужылі!.. Усе краіны падобны на відавы фільм.— Мне было шкада яго. Адчуваў ён сябе пагана.
— Я не магу прымірыцца з думкай, што жыццё бяжыць так хутка, а мне і пажыць не давялося.
— На поўны размах ніхто не жыве, за выключэннем тарэадораў.
— Мяне не цікавяць тарэадоры — у іх ненармальнае жыццё. Я хачу паехаць у глыбіню Паўднёвай Амерыкі.
— А можа, лепей у Брытанскую Усходнюю Афрыку на паляванне,— параіў я.
— He, туды мне не хочацца.
— У Афрыку і я б з вамі паехаў.
— He, у Афрыцы нецікава.
— Гэта таму, што вы нічога не чыталі пра Афрыку. Дастаньце кнігу пра любоўныя прыгоды ў краіне чарнаскурых красунь.
— Мяне вабіць Паўднёвая Амерыка.
Была ў яго характары гэта нязломная яўрэйская ўпартасць.
— Давайце лепш спусцімся ўніз і вып’ем,— прапанаваў я.
— А вы не на рабоце?
— He.
Мы спусціліся на першы паверх і зайшлі ў кафэ. Я даўно выявіў, што гэта найлепшы спосаб адвязацца ад сяброў. Выпіўшы чарку, даволі сказаць: «Ну, мне трэба вярнуцца і адправіць тэлеграмы»,— і ўсё. У газетнай справе, этыка якой патрабуе, каб цябе ніхто не бачыў за работай, вельмі важна ўмець далікатна і спрытна знікнуць. Дык вось, спусціўшыся ў бар, мы выпілі віскі з содавай. Кон паглядзеў на скрыні з бутэлькамі ўздоўж сцяны і сказаў:
— Прывабная мясціна.
— Ёсць чаго выпіць,— згадзіўся я.
— Слухайце, Джэк,— ён нахіліўся над стойкай.— У вас не бывае такога адчування, што жыццё ваша цячэ, як вада, і вы ім не карыстаецеся? Няўжо вы ніколі не думаеце, што пражылі амаль палову свайго тэрміну?
— Часамі думаю.
— А вы ведаеце, што праз якіх трыццаць пяць год нас ужо не будзе?
— Ну яго к чорту, Роберт! Кіньце.
— Я сур’ёзна.
— Гэта мяне ані не трывожыць,— сказаў я.
— Дарэмна.
— Хапае ў мяне і без таго клопату, і раней і цяпер. Па горла клопату!
— А мне ўсё ж хочацца ў Паўднёвую Амерыку.
— Слухайце, Роберт, туды вы паедзеце ці ў другую краіну — ніякай розніцы. Я гэта праверыў не раз. Куды ні хавайся, ад самога сябе не ўцячэш. Марныя патугі.
— Але ж вы ніколі не былі ў Паўднёвай Амерыцы.
— К чорту Паўднёвую Амерыку! 3 вашым цяперашнім настроем ехаць туды — перамены не будзе. Парыж — нядрэнны горад. Хіба нельга жыць добра ў Парыжы?
— Мне надакучыў Парыж. Агідна заходзіць у Лацінскі квартал.
— А вы туды не заходзьце. Гуляйце самастойна і пабачыце, што з вамі абавязкова нешта здарыцца.
— Нічога са мной не здарыцца. Аднойчы я ўсю ноч гэтак вандраваў, пакуль мяне не спыніў паліцэйскі, пад’ехаўшы на веласіпедзе: «Прад’явіце дакументы, месье».
— А начная парыжская прыгажосць?
— Абрыдла. Я не люблю Парыжа.
Размова зайшла ў тупік. Я спачуваў Кону, але нічым не мог яму памагчы, бо натыкаўся адразу на дзве перашкоды: ратунак — у Паўднёвай Амерыцы, і ён не любіць Парыжа. Пер-
шае — ён вычытаў у кнізе, другое, мне здаецца, таксама.
— Ну,— сказаў я,— мне трэба вярнуцца і адправіць некалькі тэлеграм.
— А што, гэта абавязкова?
— А то як жа! Тэлеграмы...
— Нічога, калі я падымуся разам з вамі і пасяджу ў рэдакцыі?
-— Калі ласка.
Ён сядзеў у пярэднім пакоі, чытаў газеты і часопіс «Рэдактар і выдавец», а я гадзіны дзве заўзята выстукваў на машынцы. Потым расклаў копіі па экземплярах, зрабіў належныя адзнакі, засунуў матэрыялы ў вялікія канверты і выклікаў кур’ера занесці іх на вакзал Сэн-Лазар. Зайшоўшы ў пярэднюю, убачыў я Роберта Кона ў глыбокім крэсле — ён спаў. Заснуў, паклаўшы галаву на рукі. Мне не хацелася яго будзіць, але трэба было замкнуць рэдакцыю і выйсці самому. Я крануў яго за плячо. Ён пакруціў галавой.
— He магу я гэтага зрабіць,— прабурчаў ён і яшчэ глыбей уткнуўся галавою ў рукі. — He магу. Hi за што не зраблю.
— Роберт, — аклікнуў я, паварушыўшы яго мацней. Ён падняў галаву, усміхнуўся і заморгаў вачамі.
— Я гаварыў што-небудзь зараз?
— Гаварылі. Але я не дачуў.
— Божа, які паскудны сон!
— Відаць, на вас мая машынка дрымоту нагнала.
— Магчыма. У гэтую ноч я зусім не спаў.
— Чаму?
— Размова была,— уздыхнуў ён.
Я адразу здагадаўся, што за размова. Ёсць у мяне паганая прывычка — уяўляць сваіх
сяброў у дамашніх умовах, лезці, прабачце, у іх спальню. Мы пайшлі ў кафэ «Напалітэн» піць аперытыў і любавацца вячэрнім гуляннем на Бульварах.
РАЗДЗЕЛ ТРЭЦІ
Быў цёплы веснавы вечар, і, пасля таго як Роберт выйшаў, я застаўся адзін на тэрасе кафэ «Напалітэн», сядзеў за столікам і назіраў, як гусцее змрок, як успыхваюць светлавыя рэкламы і запальваюцца чырвоныя і зялёныя агні светафораў. Суцэльным патокам плылі таксі, а з краю з гулкім цокатам імчаліся фіякры. Натоўп людзей рухаўся безупынна, і ў натоўпе шпацыравалі паасобку і парамі «вольныя дзяўчаткі» ў надзеі з кім-небудзь павячэраць. Я звярнуў увагу на вельмі сімпатычную жанчыну. Яна прайшла паўз мой столік, выйшла на вуліцу і знікла між людзей. Я пачаў разглядаць другую і ўбачыў, што першая вяртаецца. Яна прайшла паўз мяне яшчэ раз, і я ўлавіў яе позірк. Яна падышла і села за мой столік. З’явіўся афіцыянт.
— Што будзеш піць? — запытаў я.
— Перно.
— Дзяўчынкам шкодна піць перно.
— Сам ты дзяўчынка. Гарсон, чарку перно! — I мне таксама.
— Дык што? — запытала яна. — Хочаш разам прабавіць час?
— Хачу. А ты?
— Сама не ведаю. У гэтым горадзе не разбярэшся.
— Ты не любіш Парыжа?
— He.
— А чаму не выязджаеш адгэтуль?
— Няма куды.
— Хочаш злавіць шчасце?
— Чорта два зловіш.
Перно — зеленаваты сурагат абсенту. Калі дабавіць вады, ён набывае малочны колер. Смакам нагадвае лакрыцу, спачатку падбадзёрвае, а потым робішся вялым. Мы пілі з ёю перно, і выгляд у яе быў сярдзіты.
— Ну, можа, ты пачастуеш мяне вячэрай? — жартаўліва запытаў я.
Яна ўхмыльнулася, і я зразумеў, чаму яна ўпарта не хоча смяяцца. 3 закрытым ротам яна была вельмі мілая дзяўчына. Я заплаціў за напітак, і мы выйшлі на вуліцу. Я паклікаў фіякр, і экіпаж падкаціў к тратуару. Утульна размясціўшыся ў лёгкім, мяккага ходу фіякры, мы паехалі па шырокай, амаль бязлюднай авеню Оперьі міма замкнёных дзвярэй магазінаў з ярка асветленымі вітрынамі і ўсякіх іншых агнёў. Экіпаж мінуў рэдакцыю «НьюЙорк геральд», на акне якой стаяла безліч гадзіннікаў.
— Навошта столькі гадзіннікаў? — запытала яна.
— Яны паказваюць гадзіны па ўсёй Амерыцы.
— He дражні мяне.
Мы павярнулі на вуліцу Пірамід, праехалі па цеснай Ру-дэ-Рывалі і праз цёмную браму ўехалі ў Цюільры. Яна прытулілася да мяне, і я абняў яе. Яна зірнула на мяне, чакаючы пацалунка, потым тузанула мяне, і я адхіліў яе руку.
— He трэба.
— Што з табой? Ты хворы?
— Хворы.
— Усе тут хворыя. Я таксама хворая.
Мы выехалі з Цюільры, са змроку на святло, перасеклі Сену і павярнулі на вуліцу Святых Айцоў.
— Кажаш — хворы, а піў перно.
— I ты таксама.
— Для мяне гэта не мае значэння. Для жанчыны гэта не мае значэння.
— Як цябе завуць?
— Жаржэт. А цябе?
— Джэкаб.
— Фламандскае імя.
— I амерыканскае.
— Спадзяюся, ты не фламандзец?
— He, амерыканец.
— Гэта лепш, цярпець не магу фламандцаў.
Тым часам мы пад’ехалі к рэстарану. Я загадаў фурману спыніцца. Мы выйшлі, і Жаржэт мясціна не спадабалася.
— Куток не надта шыкарны...
— Дзе ўжо тут,— заўважыў я. — Калі табе больш даспадобы рэстаран Фуаё, сядай у фіякр і каціся.
Я ўзяў яе з сабой, кіруючыся няяснай сентыментальнай думкай, што было б нядрэнна пабыць удваіх. Даўно-даўно я не вячэраў з «вольнай дзяўчынай» і зусім забыўся, да чаго гэта нудна. Мы зайшлі ў рэстаран і паўз канторку, дзе сядзела мадам Лавінь, накіраваліся ў дальні пакой. Перакусіўшы, Жаржэт крыху павесялела.
— А яно тут нішто,— прамовіла яна,— шыку, праўда, няма, але кормяць добра.
— Лепш, чым цябе кармілі ў Льежы.
— У Бруселі, ты хочаш сказаць.
Мы выпілі другую бутэльку віна, і Жаржэт
пачала жартаваць. Яна ўсміхнулася, вышчарыўшы свае папсаваныя зубы, і мы чокнуліся.
— А ты не брыдкі хлопец. Вось толькі свінства, што хворы. Мы б з табой паладзілі. Што ў цябе такое?
— На вайне паранілі.
— Праклятая вайна.
Мы б, напэўна, разгарнулі дыскусію пра вайну і зрабілі б вывад, што вайна губіць цывілізацыю і што без вайны лепш. Мне гэта — нож у сэрца. Але тут якраз нехта паклікаў мяне з суседняга пакоя:
— Барнс! Гэй, Барнс! Джэкаб Барнс!
— Гэта адзін мой прыяцель,— растлумачыў я і выйшаў.
За вялізным сталом сядзеў Брэдакс з кампаніяй: Кон, Фрэнсіс Клайн, місіс Брэдакс і яшчэ нейкія не знаёмыя мне людзі.
— Паедзеш на танцы, а? — запытаў Брэдакс.
— Што за танцы? Куды?
— У танцзал, a то куды ж. Хіба вы не ведаеце, што мы аднавілі танцы? — умяшалася місіс Брэдакс.
— Паедзем з намі, Джэк. Мы ўсе туды,— падала голас Фрэнсіс з другога канца стала — жанчына рослая са стандартнай усмешкай.
— А як жа, абавязкова паедзе,— запэўніў Брэдакс. •— Бліжэй, бліжэй, Барнс, будзеце піць з намі кофе.
— Добра.
— I прывядзіце сваю сяброўку,— смеючыся, дадала місіс Брэдакс. Яна была канадка — жанчына непасрэдная, як і большасць канадак.
— Дзякую, зараз прыйдзем,— сказаў я і вярнуўся ў маленькі пакой.
— Хто твае сябры? — пацікавілася Жаржэт.
— Пісьменнікі і мастакі.
— У гэтым раёне іх як мурашак.
— Многа.
— Надта многа. I ўсё ж некаторыя добра зарабляюць.
— А як жа.
Мы скончылі вячэраць і дапілі віно.
— Хадзем туды,— запрасіў я. — Будзем з імі кофе піць. Жаржэт выняла з сумачкі люстэрка, папудрыла трошкі твар, падсвяжыла губы памадай і паправіла капялюш.
КНІГІ ОНЛАЙН
