I ўзыходзіць сонца
(Фэст)
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 272с.
Мінск 1976
— Хадзем,— кіўнула яна.
Мы ўвайшлі ў перапоўнены публікай пакой. Брэдакс і ўсе мужчыны за яго сталом падняліся.
— Дазвольце пазнаёміць вас з маёй нявестай. Мадмуазэль Жаржэт Леблан,— адрэкамендаваў я.
Жаржэт чароўна ўсміхнулася, і мы паціснулі рукі ўсім па чарзе.
— Скажыце, вы не радня спявачкі Жаржэт Леблан? — пацікавілася місіс Брэдакс.
— He ведаю такой,— сказала Жаржэт.
— Але ж у вас аднолькавае імя? — ветліва заўважыла місіс Брэдакс.
— He, — запярэчыла Жаржэт. — Нічога падобнага. Маё прозвішча Хабэн.
— Але ж містэр Барнс адрэкамендаваў вас як мадмуазэль Жаржэт Леблан. Ці ж не так? — не здавалася місіс Брэдакс. Захапіўшыся тым, што гаворыць па-французску, яна магла плесці абы-што, не разумеючы сэнсу.
— Ён дурань,— адмахнулася Жаржэт.
— О, дык гэта, значыць, жарт,— здагадалася місіс Брэдакс.
— Іменна,— пацвердзіла Жаржэт. — Каб пасмяяцца.
— Ты чуў, Гары? — крыкнула місіс Брэдакс свайму мужу цераз стол. — Містэр Барнс адрэкамендаваў сваю нявесту як мадмуазэль Леблан, а яе сапраўднае прозвішча Хабэн.
— Вядома, дарагая! Мадмуазэль Хабэн,— я з ёю знаёмы даўно.
— Скажыце, мадмуазэль Хабэн, — шпарка загаварыла па-французску Фрэнсіс Клайн, без фанабэрыі і смакавання кожнага слова, уласцівых місіс Брэдакс. — Вы даўно ў Парыжы? Вам падабаецца тут? Вы любіце Парыж?
— Гэта хто такая? — запытала ў мяне Жаржэт. — Ці варта размову пачынаць?
Яна павярнулася да Фрэнсіс, якая ўсміхалася, высока падняўшы галаву на тонкай шыі і выпнуўшы губы, гатовая сыпануць словамі.
— He, я не люблю Парыжа. Дорага ўсё і брудна.
— Што вы? Па-мойму, у Парыжы вельмі чыста. Гэта адзін з самых чыстых гарадоў Еўропы.
— А па-мойму, брудна.
— Дзіўна! Мабыць, вы тут нядаўна!
— Якое нядаўна! Нажылася.
— Але ж тут цудоўны народ. 3 гэтым нельга спрачацца.
Жаржэт павярнулася да мяне:
— He сябры ў цябе, а золата.
Фрэнсіс была трошкі п’яная, і ёй хацелася гаварыць, але тут падалі кофе і мадам Лавінь прынесла лікёры. Пасля чаго мы ўсёй кампаніяй накіраваліся ў танцзал, які так расхвальвалі Брэдаксы.
Гэта быў «Баль-Мюзэт» — клуб на вуліцы Дэ-ла-Мантань-Сэнт-Жэнев’еў недалёка ад Пан-
тэона. Пяць вечароў у тыдзень тут праводзілі час мясцовыя рабочыя, а на адзін вечар памяшканне аддавалі пад танцы. У панядзелак клуб не працаваў. Калі мы ўвайшлі, у клубе было зусім пуста, толькі каля дзвярэй сядзеў паліцэйскі, ды яшчэ гаспадыня за стойкай, абабітай цынкам, і гаспадар. Пачуўшы гасцей, адразу спусцілася зверху гаспадарова дачка. У пакоі стаялі доўгія лавы і сталы, а ў дальнім канцы была пляцоўка для танцаў.
— Дрэнна, што так позна збіраюцца,— выказаў думку Брэдакс.
Гаспадарова дачка падышла да нас і спыталася, што будзем піць. Гаспадар узлез на высокі табурэт каля пляцоўкі і зайграў на акардэоне. Да нагі ў яго быў прывязаны шнурок са званочкамі, і ён, іграючы, адбіваў такт. Усе кінуліся танцаваць. Было горача, і мы вярнуліся назад потныя.
— Чорт ведае што! — абурылася Жаржэт. — Я ўся мокрая.
— Спякота!
— Проста жах!
— Здымі капялюш.
— Парада слушная.
Жаржэт запрасілі на танец, а я падышоў да стойкі. Было сапраўды вельмі горача, і акардэон прыемна гучаў у душным вячэрнім паветры. Я піў піва, стоячы каля самых дзвярэй, і на мяне павявала халадком. Па крутой вуліцы спускаліся два таксі. Абедзве машыны спыніліся перад клубам. Адтуль вылезла кампанія маладых людзей — хто ў джэмперы, a хто ў сарочцы без пінжака. У святле ад дзвярэй былі відаць іх рукі і свежавымытыя завітыя валасы. Паліцэйскі, які тут дзяжурыў, зірнуў на мяне і ўсміхнуўся. Яны ўвайшлі з
шумам, рухавыя, гаварлівыя, і ў яркім святле яшчэ выразней выдзяляліся іх белыя рукі, белыя твары і завітыя валасы. Разам з імі ўвайшла Брэт. Яна была вельмі прыгожая і ў гэтай кампаніі трымалася як свая.
Адзін з іх, убачыўшы Жаржэт, сказаў:
— Вось гэта дзеўка! Натуральная ягадка! Чуеш, Лет,— хачу з ёю танцаваць. Палюбуйся мною.
Лет, высокі чарнявы хлопец, прабаваў яго спыніць:
— Адумайся.
Бландзін з завітымі валасамі адказаў:
— He твой клопат, мілёнак.— I з такімі людзьмі была Брэт.
Мяне ахапіла злосць. Чамусьці яны заўсёды мяне ўводзілі ў злосць. Я ведаў, што іх лічаць жартаўнікамі і з імі трэба быць памяркоўным. Але мне хацелася заляпіць каму-небудзь з іх аплявуху, усё роўна каму, абы збіць з гэтых крыўляк зазнайства і нахабства. А скончылася тым, што я перайшоў цераз вуліцу і выпіў бакал піва ў суседнім рэстаранчыку. Піва было дрэннае, цёплае, і я прапаласкаў рот каньяком, яшчэ больш нясмачным. У клубе, калі я вярнуўся, пляцоўка была густа занята парамі і Жаржэт танцавала з тым самым высокім бландзінам. Схіліўшы галаву набок, ён віхляў сцёгнамі і, танцуючы, страшэнна вылупляў вочы. Танец скончыўся, і яе адразу ж запрасілі ізноў. Яны прынялі яе ў сваю кампанію. Я ведаў, што яны будуць перадаваць яе з рук у рукі. У іх заўсёды так.
Я сеў за стол, каля мяне сядзеў Роберт Кон. Фрэнсіс танцавала. Місіс Брэдакс кагосьці прывяла і падкінула нам, назваўшы Робертам Прэнцісам. Ён быў з Нью-Йорка, нарадзіў-
ся ў Чыкага і падаваў надзеі як пісьменнік. Гаварыў з лёгкім англійскім акцэнтам. Я прапанаваў яму выпіць.
— Шчыра дзякую,— сказаў ён,— я толькі што выпіў.
— Выпіце яшчэ.
— Шчыра дзякую, вып’ю ахвотна.
Падскочыла гаспадарова дачка, і мы заказалі па шклянцы ♦моцнага» з вадой.
— Я чуў, што вы з Канзас-Сіці? — запытаў ён.
— Адтуль.
— Як вам у Парыжы? Весела?
— Весела.
. — Праўда?
Я быў выпіўшы. He п’яны, а крыху на ўзводзе.
— Весела, і нават вельмі. А вам?
— О, які вы цікавы, калі сярдзіты! — прамовіў ён.— Каб мне ды такую здольнасць!
Я ўстаў і накіраваўся да танцораў. Місіс Брэдакс следам за мной.
— Калі ласка, не крыўдуйце на містэра Прэнціса,— прасіла яна.— Ён яшчэ зусім дзіця.
— Ніякай крыўды! — адказаў я.— Проста я думаў, што мяне вырве.
— У вашай нявесты выключны поспех,— і місіс Брэдакс глянула на пляцоўку, дзе Жаржэт танцавала ў абдымках высокага чарнявага па імені Лет.
— А што, хіба няпраўда? — агрызнуўся я.
— Што вы! Што вы! — збянтэжылася місіс Брэдакс.
Падышоў Кон:
— Пайшлі, Джэк, вып’ем.
Мы з Конам накіраваліся к буфету.
— Што з вамі, Джэк? У вас такі выгляд! Непрыемнасць? — запытаў Кон.
— Ды не. Нудна назіраць увесь гэты спектакль, і толькі.
К буфету падышла Брэт:
— Прывет, хлопчыкі!
— Прывітанне, Брэт! — сказаў я.— Што ж гэта вы зусім цвярозая?
— He маю звычаю напівацца. Дайце цвярозай жанчыне бакал брэндзі з содавай.
Яна стаяла каля стойкі з бакалам у руцэ, і Роберт Кон не зводзіў з яе вачэй. Ён глядзеў на яе так, як некалі яго суайчыннік, убачыўшы зямлю запаветную. Кон, вядома, быў значна маладзейшы, але позірк яго быў такі ж самы: нецярплівы, прагны, патрабавальны.
Брэт была чартоўскі прыгожая. На ёй быў тонкі вязаны джэмпер і шарсцяная спадніца, а валасы падстрыжаны, як у хлопца. 3 гэтага ўсё і пачалося. Зграбнасцю ліній яна нагадвала гоначную яхту, і джэмпер у абцяжку гэта падкрэсліваў.
— Вы ў бліскучым асяроддзі, Брэт,— заўважыў я.
— Вельмі мілыя людзі! А вы, дарагі мой? Дзе вы такую кралю падчапілі?
— У кафэ «Напалітэн».
— I добра правялі вечар?
— Цудоўна.
Яна засмяялася:
— Брыдка з вашага боку, Джэк. Гэта абраза ўсім нам. Вы толькі гляньце на Фрэнсіс.
— Гэта я, каб пацешыць Кона.
— Накінуліся на заляжалы тавар,— засмяялася Брэт.
— Занадта ў вас цвярозыя думкі.
— Вядома. Дзіўна, праўда? У такой кам-
паніі, як сёння, можна п’янстваваць, нічым не рызыкуючы.
Зайграла музыка, і Роберт Кон ажывіўся:
— Дазвольце запрасіць вас, лэдзі Брэт.
Брэт усміхнулася яму.
— Я абяцала гэты танец Джэкабу.— Яна засмяялася.— У вас старамоднае імя, Джэк.
— А наступны? — запытаў Кон.
— Мы зараз выходзім,— прамовіла Брэт.— Мы дамовіліся быць на Манмартры.
Танцуючы, я зірнуў цераз яе плячо на Kona. Ен стаяў каля буфета і сачыў за Брэт.
— Яшчэ адна ахвяра,— сказаў я ёй.
— I не гаварыце. Бедны хлопчык! Я сама толькі цяпер заўважыла.
— Так я і паверыў. Вы ж любіце лавіць падобных.
— He выдумляйце глупства!
— Вам гэта прыемна.
— А хоць бы й так. Што тады?
— Нічога.
Мы танцавалі пад акардэон і банджа, на якім таксама нехта зайграў. Было горача, але я адчуваў сябе добра. Мы прыблізіліся да Жаржэт, якая танцавала з чарговым кавалерам з той жа кампаніі.
— I чаго вы прывялі яе?
— He ведаю, проста так.
— Шукаеце дурной рамантыкі?
— Нуда заела.
— I цяпер?
— Цяпер не.
— Пойдзем адсюль. Без вас аб ёй паклапоцяцца.
— Вы сапраўды не супраць?
— Раз я прапаную, значыць, не супраць.
Мы пакінулі пляцоўку, я зняў з вешалкі
паліто і надзеў. Брэт стаяла каля буфета, і Кон ёй нешта тлумачыў. Я падышоў да стойкі і папрасіў канверт, дастаў з кішэні паперку ў пяцьдзесят франкаў, паклаў у канверт, заклеіў і перадаў гаспадыні.
— Будзьце ласкавы, калі тая дзяўчына, з якой я прыехаў, спытаецца пра мяне, аддайце гэта ёй,— сказаў я.— Калі ж яна пойдзе з кімнебудзь з тых маладых людзей, схавайце гэта для мяне.
— Усё будзе зроблена, месье,— прамовіла гаспадыня.— Вы нас пакідаеце? Так рана?
— Прыходзіцца.
Мы пайшлі да дзвярэй. Кон усё яшчэ нешта тлумачыў Брэт. Яна развіталася з ім і ўзяла мяне пад руку.
— Спакойнай ночы, Кон,— пажадаў я.
Апынуўшыся на вуліцы, мы азірнуліся, шукаючы таксі.
— Прапалі вашы пяцьдзесят франкаў,— сказала Брэт.
— Напэўна.
— Hi аднаго таксі.
— Мы можам прайсці да Пантэона і ўзяць там.
— Лепш у суседні бар, вып’ем і закажам адтуль.
— I цераз вуліцу перайсці не хочаце?
— Навошта, калі можна і без гэтага.
Мы зайшлі ў бліжэйшы рэстаранчык, і я паслаў афіцыянта па таксі.
— Ну вось, мы і адвязаліся ад іх,— сказаў я.
Мы стаялі каля высокай, абабітай цынкам стойкі і моўчкі пазіралі адію на аднаго. Афіцыянт вярнуўся і паведаміў, што таксі чакае.
Брэт моцна сціснула маю руку. Я даў афіцыянту франк, і мы выйшлі.
— Куды загадаць, каб ехаў? — запытаў я.
— Хай едзе, куды хоча.
Я загадаў шафёру ехаць у парк Мансуры, ускочыў у машьіну і прыстукнуў за сабой дзверцы. Брэт сцішылася ў кутку, заплюшчыўшы вочы. Я сеў побач. Машына рванула і памчалася.
— Ах, мой любы, я такая няшчасная! — прашаптала Брэт.
РАЗДЗЕЛ ЧАЦВЁРТЫ
Машына паднялася на ўзгорак, перасекла асветленую плошчу, потым ізноў угору ў цемру, а тады ўніз у цемру і, выбраўшыся на цёмную вуліцу за царквой Сэнт-Эцьендзю-Мон, мякка пакацілася па асфальце, мінула дрэвы і аўтобусную стаянку на плошчы Контр-Эскарп, потым выехала на брук вуліцы Муфтар. Абапал свяціліся вокны бараў і вітрыны яшчэ не зачыненых крам. Мы сядзелі паасобку, але на старой, запушчанай вуліцы нас пачало трэсці, і мы прытуліліся. Брэт зняла капялюш. Адкінула галаву. У святле вітрын я ўбачыў яе твар, потым насунуўся змрок, потым, калі мы выехалі на вуліцу ДэГабелен, убачыў яе твар выразна. Вуліца была разварочана, і людзі працавалі на трамвайнай лініі ў яркім ацэтыленавым ззянні. Белы твар і тонкая шыя Брэт хораша вырысоўваліся пры ўспышках. Калі зноў насунуўся змрок, я пацалаваў яе. Нашы губы зліліся, і тады яна адвярнулася, заціснулася ў куток як мага далей ад мяне. Галава яе была апушчана.
КНІГІ ОНЛАЙН
