I ўзыходзіць сонца
(Фэст)
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 272с.
Мінск 1976
I я выразна пачуў голас Брэт. Спрасонку я быў упэўнены, што прыйшла Жаржэт. Адкуль узялася такая думка? Яна ж не ведала майго адраса.
— Папрасіце яе, калі ласка, наверх.
Брэт паднялася па лесвіцы. Я заўважыў, што яна зусім п’яная.
— Якая недарэчнасць! — з абурэннем прамовіла Брэт.— Яна тут падымае скандал! Ты ж не спаў, ты ж, мабыць, не спаў?
— А што я рабіў, па-твойму?
— He ведаю. Колькі часу?
Я зірнуў на гадзіннік. Была палова пятай.
— I думаць не думала, што так позна,— сказала Брэт.—■ Дазволь чалавеку сесці. He злуйся, любы. Толькі што развіталася з графам. Ен прывёз мяне сюды.
— Ну, як ён? — я дастаў бутэльку каньяку, содавую і бакалы.
— Адну каплю, не болып,— прамовіла Брэт.— He старайся, a то буду п’яная. Граф? Нічога. Ен наш.
— Ён сапраўды граф?
— А што? Думаю, што так. Ва ўсякім разе можа быць графам. Пра людзей ведае столькі — ты б ахнуў. I дзе ён гэтага набраўся! Трымае шэраг цукерняў у Амерыцы.
Яна адпіла з бакала.
— Помню, ён так і сказаў «шэраг». Альбо нешта падобнае. Размяшчае іх вельмі ўдала. Трошкі мне расказаў пра гэта. Страшэнна цікава. Але ён напі. Цалкам наш. He сумнявайся. Гэта адразу відаць.
Яна адпіла яшчэ глыток.
— А наогул, на якога чорта ён мне здаўся. Ты не думай чаго. He прымай да сэрца. Ведаеш, ён так падтрымлівае Зізі.
— А Зізі што, сапраўдны герцаг?
— Зусім магчыма. Грэк, разумееш? Мастак ён няважны. Граф мне болып падабаецца.
— Дзе ты была з ім?
— Усюды. А зараз прывёз мяне сюды. Прапанаваў дзесяць тысяч долараў, каб я паехала з ім у Біярыц. Колькі гэта на фунты?
— Каля дзвюх тысяч.
— Куча грошай. Я сказала, што не магу. Ен прыняў гэта вельмі галантна. Я сказала, што ў мяне шмат знаёмых у Біярыцы.
Брэт засмяялася.
— Слаба ты п’еш. Бяры з мяне прыклад.—
Я толькі прыгубіў свой бакал. Цяпер быў вымушаны глынуць як след.
— Вось гэта ўжо лепш,— пахваліла Брэт.— Смеху варта. Ён хацеў, каб я паехала з ім у Канны. Я гавару, што ў мяне шмат знаёмых у Каннах. Тады Монтэ-Карла. Я гавару, што ў мяне шмат знаёмых у Монтэ-Карла. I наогул усюды шмат знаёмых. I гэта праўда, між іншым. Тады я папрасіла прывезці мяне сюды.
Яна глядзела на мяне, упёршыся локцем у стол, падняўшы бакал.
— Што ты на мяне так пазіраеш? Я сказала яму, што закахалася ў цябе. I гэта таксама праўда. Ен успрыняў гэта вельмі галантна. Хоча заўтра павезці нас вячэраць. Паедзеш?
— А чаму не?
— Ведаеш, пара мне ісці.
— Чаму так?
— Я толькі хацела пабачыцца з табой. Вялікае глупства, праўда? Можа, ты адзенешся і спусцішся ўніз. Ён чакае з машынай тут, вельмі блізка.
— Граф?
— А то хто ж. I шафёр у ліўрэі. Збіраецца пакатаць мяне. Паснедаем у Булонскім лесе. Віно і закуска карзінамі. Браў у Зэлі. Тузін бутэлек мума. Чаго табе болып. Згаджайся, і паедзем.
Мне трэба раніцай працаваць,— адмовіўся я.— Апроч таго, я вельмі адстаў ад вас, і вам будзе нудна са мной.
— He будзь ідыётам.
— He магу.
— Як хочаш. Перадаць яму прывет?
— Абавязкова. Самы пяшчотны.
— Спакойнай ночы, мой дарагі.
— Без слязлівасці.
— Ты мяне крыўдзіш.
Мы пацалаваліся на развітанне, і Брэт, уздрыгнуўшы, сказала:
— Лепш я пайду. Да пабачэння, любы.
— Ты ж не хочаш ісці.
— А як іначай?
Мы яшчэ раз пацалаваліся на лесвіцы, і, калі я папрасіў адамкнуць дзверы, кансьержка зноў нешта прабурчала.
Я вярнуўся ў свой пакой і праз акно бачыў, як Брэт падышла да вялікага лімузіна, што чакаў на абочыне пад дугавым ліхтаром. Яна села ў машыну і паехала. Я адвярнуўся. На стале стаяў парожні бакал і бакал недапіты з разбаўленым каньяком. Я забраў бакалы на кухню і выліў у ракавіну недапітае. Выключыў газ у сталовай. Седзячы на пасцелі, скінуў туфлі і лёг. Вось яна якая, Брэт, і па ёй я плакаў, ліў слёзы. Я ўявіў, як яна ішла па вуліцы, як села ў машыну, і мне зноў зрабілася дрэнна. Як лёгка стрымліваць пачуцці днём, а вось уночы — зусім іншая справа.
РАЗДЗЕЛ ПЯТЫ
Раніцай я спусціўся па бульвары Сэн-Мішэль да вуліцы Суфло і выпіў кофе з брыёшамі. Раніца была цудоўная. Цвілі конскія каштаны ў Люксембургскім садзе. Адчувалася прыемная свежасць перад спякотным днём. П’ючы кофе, я прачытаў газеты і выкурыў цыгарэту. Гандляркі кветкамі вярталіся з рынку і раскладвалі свой тавар. Студэнты праходвілі міма, хто ў юрыдычны інстытут, хто ў
Сарбону. На бульвары павялічваўся pyx: звінелі трамваі, людзі спяшаліся на работу.
Я падняўся ў аўтобус і даехаў да царквы Мадлен, стоячы на задняй пляцоўцы. Ад царквы Мадлен прайшоў па бульвары Капуцынаў да Оперы і адтуль у рэдакцыю. Я абмінуў чалавека, які прадаваў завадных жаб з падскокам, другі гандляваў лялечнымі баксёрамі. Я адхінуўся ўбок, каб не зачапіцца за ніткі, з дапамогай якіх яго маладзенькая памочніца кіравала баксёрамі. Яна стаяла абыякавая, трымаючы ніткі ў стуленых руках. Гандляр прыставаў да двух турыстаў, каб тыя купілі ў яго цацкі. Яшчэ тры турысты спыніліся і назіралі. Я ішоў услед за чалавекам, які пхаў перад сабой па тратуары каток, што выдрукоўваў мокрымі літарамі рэкламнае прозвішча cinzano. Іншыя ўсе спяшаліся на работу. Прыемна, калі можаш спяшацца на работу. Я перайшоў цераз авеню Оперы і накіраваўся ў рэдакцыю.
У сябе ў рэдакцыі я прачытаў французскія свежыя газеты, пакурыў, потым сеў за машынку і старанна працаваў усю раніцу. Аб адзінаццатай гадзіне я ўзяў таксі і паехаў на Кэд’Арсэ, зайшоў у міністэрства замежных спраў і праседзеў там нядоўга з дзесяткам карэспандэнтаў, слухаючы, як прадстаўнік міністэрства, малады дыпламат у рагавых акулярах, гаворыць і адказвае на пытанні. Старшыня кабінета міністраў быў у Ліёне і выступаў з прамовай, а хутчэй за ўсё ўжо вяртаўся адтуль. Некаторыя прысутныя задавалі пытанні, каб паслухаць свой уласны голас, а некаторыя з журналістаў цярпліва чакалі адказаў. Навін не было. 3 міністэрства я паехаў у адным таксі разам з Уолсі і Крамам.
— Што вы робіце ўвечары, Джэк? — запытаў Крам.— Вас нідзе не відаць.
— Наведваю Лацінскі квартал.
— Як-небудзь і я збяруся туды. Кафэ «Дзінга». Раскошная мясціна, праўда?
— Вядома. A то яшчэ ёсць новае кафэ «Селект». Любата!
— Колькі разоў туды збіраўся. Але ж, вы ведаеце, жонка, дзеці,— тлумачыў Крам.
— У тэніс гуляеце? — запытаў Уолсі.
— Ды не,— прамовіў Крам.— У гэтым годзе не магу сказаць, каб гуляў. Хацелася, ведаеце, вырвацца, але ў нядзелю заўсёды дождж, дый на кортах народу — не прабіцца.
— Англічане не працуюць у суботу,— заўважыў Уолсі.
— Шанцуе, гадам,— сказаў Крам.— Ну, ведаеце. He век жа мне працаваць карэспандэнтам. Будзе і ў мяне вольны час, памчуся ў машыне за горад.
— Гэта самае лепшае: жыць на ўлонні прыроды і мець сваю машыну.
— Маю цвёрды намер у наступным годзе купіць сабе невялічкую.
Я пастукаў у шкло. Шафёр затармазіў.
— Ну, я дабраўся. Заходзьце, вып’ем па чарцы,— запрасіў я.
— Дзякуй, дружа,— сказаў Крам.
Уолсі адмоўна заківаў галавой:
— Мне трэба апрацаваць тое, што ён тут сёння нагаварыў.
Я сунуў Краму ў руку два франкі.
— Вы звар’яцелі, Джэк. Плаціць буду я.
— Дык гэта ж за кошт рэдакцыі.
— Дудкі. Я заплачу.
Я памахаў ім на развітанне. Крам высунуў галаву:
— У сераду пабачымся, разам паснедаем.
— Абавязкова.
Я падняўся на ліфце ў рэдакцыю. Мяне чакаў Роберт Кон.
— Прывет, Джэк, снедаць пойдзем?
— Пойдзем. Толькі зірну, ці няма тут чаго новага.
— Дзе будзем карміцца?
— Абы-дзе.— Я аглядаў свой пісьмовы стол.— А вы куды б хацелі падацца?
— Можа, да Ветцэля? У яго добрая закусь. Вялікі выбар.
У рэстаране мы заказалі піва і закускі. Афіцыянт прынёс нам піва ў высокіх гліняных куфлях, халоднае, з кроплямі расы на сценках. Падалі з дзесятак розных закусак.
— Ну як, весела было вам учора ўвечары? — запытаў я.
— He сказаў бы.
— Як пішацца?
— Няважна. Ніяк не магу зрушыць другую кнігу.
— Гэта ў кожнага бывае.
— Вядома, але ж для мяне пакута.
— А ў Паўднёвую Амерыку як? Яшчэ не раздумалі ехаць?
— О не.
— Дык у чым жа справа?
— Фрэнсіс.
— А вы вазьміце яе з сабой.
— Яна не захоча. Гэта не ў яе гусце. Ёй патрэбны людзі, асяроддзе.
— Тады пашліце яе к чорту.
— Нельга. Я ёй усё ж абавязаны.
Ен адсунуў талерку з гуркамі і ўзяў марынаванага селядца.
— Скажыце, Джэк, што вам вядома пра лэдзі Брэт Эшлі?
— Лэдзі Эшлі — гэта яе прозвішча, Брэт —• імя. Вельмі мілая жанчына,— адказаў я.— Падала на развод і збіраецца замуж за Майкла Кэмбела. Ён зараз у ПІатландыі. А што?
— Яна вельмі цікавая жанчына.
— Дзіва што.
— Ёсць у ёй нешта вельмі прывабнае, нейкая асаблівая тонкасць. Мне здаецца, яна вельмі шчырая і чулая.
— Мілая, мілая жанчына.
— He ведаю, чым гэта растлумачыць,— сказаў Кон.— Мне здаецца, гэта ад пароды.
— Бачу, яна вам вельмі падабаецца.
— Вельмі. Мне нават здаецца, што я закахаўся.
— Яна — п’яніца,— прамовіў я.— Яна любіць Майкла Кэмбела і збіраецца за яго замуж. 3 цягам часу ён награбе грошай і будзе чартоўскі багаты.
— He веру, што яна за яго пойдзе.
— Чаму?
— He ведаю. He веру, і ўсё. Вы даўно з ёю знаёмы?
— Даўно. Яна была міласэрнай сястрой у шпіталі, дзе я ляжаў у вайну.
— Яна ж тады яшчэ дзяўчынка была.
— А цяпер ёй трыццаць чатыры.
— Калі ж яна выйшла замуж за Эшлі?
— У вайну. Яе сапраўдны каханак якраз дуба даў. Крывавы панос.
— Што вы так груба гаворыце?
— Даруйце. Сарвалася. Я проста хацеў вам выкласці факты.
— He веру, не магла яна выйсці замуж без любві.
— Два разы выходзіла, і ніякай любві.
— He веру.
— Тады не задавайце недарэчных пытанняў, калі вам адказы не падабаюцца.
— Я не пра гэта пытаўся.
— Вы прасілі расказаць вам, што я ведаю пра Брэт Эшлі.
— Я вас не прасіў зневажаць яе.
— А ну вас к чорту! — не ўцерпеў я.
Ён змяніўся з твару, ускочыў з-за стала і стаяў, бледны і злосны, перад кучай пададзеных закусак.
— Сядайце, не стройце дурня.
— Вазьміце свае словы назад.
— Перастаньце, не будзьце капрызуляй.
— Вазьміце свае словы назад.
— Бяру. Усё, што хочаце. Я ніколі нічога не чуў пра Брэт Эшлі. Вы задаволены?
— He. He гэта. Вы паслалі мяне к чорту.
— А вы не хадзіце к чорту, заставайцеся тут. Давайце лепш пажуём сяго-таго.
Кон усміхнуўся і сеў. Відаць, яму гэтага і хацелася. А што яму яшчэ заставалася рабіць, як не сесці?
— Вы такія абразлівыя рэчы гаворыце, Джэк.
— He зважайце. Паганы ў мяне язык. Калі я кажу гадасць, я зусім не думаю пра гэта.
КНІГІ ОНЛАЙН
