I ўзыходзіць сонца
(Фэст)
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 272с.
Мінск 1976
— Ведаю,— сказаў Кон.— Вы ж мой самы лепшы друг, Джэк. Ці ж не так?
«Дай божа чутае бачыць»,— падумаў я, a ўголас сказаў:
— Забудзьце, і ніякай крыўды.
— Вось і добра. Цудоўна. Запальчывы я, але гэта на хвіліну.
— Вядома. Давайце закажам яшчэ чагонебудзь смачненькага.
Паснедаўшы, мы пайшлі ў кафэ «Мір» піць кофе. Я адчуваў, што Кону хочацца яшчэ раз паслухаць пра Брэт, але ад размовы ўхіліўся. Пагаварылі аб тым аб сім, і, развітаўшыся, я пайшоў у рэдакцыю.
РАЗДЗЕЛ ШОСТЫ
А пятай гадзіне я быў у атэлі «Крыён» і чакаў Брэт. Яе там не было, я сеў і напісаў некалькі пісем. Пісьмы атрымаліся не надта складныя, але я спадзяваўся, што штамп атэля «Крыён» надасць ім вагі. Брэт усё яшчэ не прыходзіла, і ў без чвэрці шэсць я спусціўся ў бар і выпіў кактэйль «Джэк Роз» з буфетчыкам Жоржам. Брэт не заходзіла і ў бар. Я падняўся наверх і праверыў яшчэ раз, потым узяў таксі і паехаў у кафэ «Селект». Пераязджаючы цераз Сену, я заўважыў чараду парожніх барж на буксіры, яны высока ўздымаліся над вадой і плылі ўніз па цячэнню, і лодачнікі адпіхваліся шастамі, трапіўшы пад мост. Рака была цудоўная. Заўсёды прыемна ў Парыжы праязджаць па мосце.
Таксі, абмінуўшы помнік тварцу семафора, фігура якога замяняла семафор, павярнула на бульвар Распай, і я адкінуўся назад, каб не глядзець на гэты кавалак дарогі. Ездзіць па бульвары Распай заўсёды было нудна. Гэта ўсё роўна як на шляху Парыж — Ліён — Марсэль ёсць перагон паміж Фантэнбло і Мантэро, які мне аж нутро выварочвае, калі праязджаю. Мабыць, такія мёртвыя мясціны ў дарозе ўзнікаюць дзякуючы пэўным асацыяцыям. У Парыжы ёсць вуліцы не менш брыдкія, чым бульвар Распай. Ідучы пехатой,
я нейк не звяртаю на яго ўвагі, але ехаць па ім — жудасць, пакута. Можа, я вычытаў аб ім нешта такое. Гэта ж факт, што Роберт Кон, начытаўшыся ўсякай усячыны, плюе на Парыж. Дзіву даешся, як мог ён да рэшты страціць здольнасць чэрпаць у Парыжы радасць. Ці не ад Менкена? Менкен, па-мойму, ненавідзіць Парыж. Хапае на свеце маладых людзей, якія выхоўваюць свой густ па Менкену.
Таксі спынілася перад «Ратондай». He важна, куды, у якое кафэ на Манпарнасе вы едзеце. Раз вы селі на правым беразе Сены, шафёр абавязкова завязе вас у «Ратонду». Гадоў праз дзесяць, відаць, кафэ «Купал» абгоніць «Ратонду». Ну, але мне было блізка. Я прайшоў міма бляклых столікаў «Ратонды» і накіраваўся ў «Селект». Там каля буфета таўклося некалькі чалавек. Знадворку сядзеў за столікам Харві Стоўн. Ён быў адзін, нябрыты, і перад ім стаяў стос парожніх талерачак.
— Сядайце,— запрасіў Харві,— я вас чакаў.
— А якая справа?
— Ніякай справы. Проста чакаў вас.
— На скачках былі?
— He. Ад самай нядзелі.
— Што пішуць з Амерыкі?
— Нічога. Абсалютна нічога, Джэк.
— Што ж такое?
— He ведаю. Я парваў з імі. Канчаткова парваў.— Ён нахіліўся ўперад і зірнуў мне ў вочы.— Хочаце пачуць нешта цікавае?
— Хачу.
— Дык вось. Я ўжо дзён пяць нічога не еў.
Я хутка прыкінуў у галаве. Тры дні назад
Харві выйграў у мяне ў покер дзвесце франкаў у «Нью-йорскім бары».
— Як гэта так?
— Няма грошай. Грошы не прыйшлі.— Ен памаўчаў.— Дзіўная рэч, скажу вам, Джэк. У падобным становішчы я люблю быць адзін. Зашыцца ў свой пакой. Схавацца, як кот.
Я пашукаў у кішэні.
— Сто франкаў задаволіць вас, Харві?
— Ну так.
— Тады ўставайце. Хадзем паабедаем.
— А куды спяшацца. Вып’ем спачатку.
— Лепш бы вам з’есці чаго.
— He. У падобным становішчы мне ўсё роўна — есці ці не есці.
Мы выпілі. I Харві маю талерачку далучыў да сваёй кучы.
— Вы знаёмы з Менкенам, Харві?
— Ведаю. А што?
— Які ён?
— Ды так, нічога. Расказвае вясёленькія штучкі. Нядаўна я абедаў з ім. Гутарка зайшла пра Гафэнгеймера. «Бяда ў тым,— кажа Менкен,— што ён ханжа і трапло». Здорава сказана.
— Здорава.
— А наогул ён дайшоў да ручкі. Пра ўсё, што ведае, напісаў, а цяпер бярэцца за тое, чаго не ведае.
— Можа, ён і нішто сабе,— заўважыў я.— А толькі чытаць яго, даруйце, не магу.
— А хто яго цяпер чытае? Хіба што аматары навуковай балбатні Інстытута Аляксандра Гамільтона.
— А што ж, і гэта дасягненне.
— I яшчэ якое! — пацвердзіў Харві.
Мы сядзелі, унурыўшыся, і доўга маўчалі.
— Яшчэ партвейну? — запытаў я.
— Давайце.
— Кон ідзе. Глядзіце, Кон ідзе,— ажывіўся я.
Роберт Кон пераходзіў цераз вуліцу.
— Недапечаны,— буркнуў Харві.
Кон падышоў да нашага стала.
— Прывет, гультаі,— прывітаўся Кон.
— Здароў, Роберт,— адазваўся Харві.— Я толькі што казаў Джэку, што вы недапечаны.
— Як гэта разумець?
— Гаварыце адразу, не думаючы. Што б вы зрабілі, каб маглі рабіць усё, што вам хочацца?
Ашарашаны Кон наморшчыў лоб.
— He ламайце галавы. Адказвайце не думаючы.
— He ведаю,— збянтэжыўся Кон.— А нашто гэта вам усё ж такі?
— Проста цікава, што б вы зрабілі. Першае, што прыйдзе ў галаву. Хоць бы гэта было найвялікшае глупства.
— He ведаю,— паўтарыў Кон.— Думаю, піто, хутчэй за ўсё, ізноў пачаў бы гуляць у футбол, тым больш што цяпер я налаўчыўся.
— Прызнаю сваю памылку,— прамовіў Харві.— Недапечаным называць вас нельга. Тут проста тыповы прыклад замаруджанага развіцця.
— Ваша дасціпнасць вылазіць з рамак, Харві,— агрызнуўся Кон.— Сцеражыцеся! Сунуць вам калі-небудзь кулаком у морду.
Харві Стоўн засмяяўся:
— Вы так думаеце? He ваш клопат, не сунуць. Важна тое, што на ўсё гэта мне напляваць. Я не баксёр.
— He наплявалі б, каб прыйшлося.
— Толькі так: тфу, і ўсё. Тут у вас не вяжуцца канцы. Пэўны правал у галаве.
— Хопіць пра мяне. Абрыдла слухаць.
— Правільна: абрыдла. Плюю на ўсё. Вы для мяне нуль.
— Даволі, Харві,— умяшаўся я.— Выпіце лепш чарку.
— He, не буду. Перайду ў суседні рэстаран і там наемся ўволю. Яшчэ пабачымся, Джэк.
Ён устаў з-за стала і пайшоў. Я глядзеў, як ён, не спяшаючыся, пераходзіць вуліцу сярод машын і агульнай мітусні, маленькі, каржакаваты, упэўнены ў сабе.
— Кожны раз ён уводзіць у злосць,— сказаў Кон.— Цярпець яго не магу.
— А мне ён падабаецца,— сказаў я.—• Люблю яго нават. He трэба на яго злавацца.
— Ведаю. Але ж нервы не вытрымліваюць.
— Ну, як пісалася? Зрабілі што-небудзь сёння?
— He. Нічога не зрабіў. He клеіцца. Цяпер куды цяжэй, чым калі пісаў першую кнігу. Тапчуся на адным месцы.
Тае дзелавітай упэўненасці, з якой ён вярнуўся ранняй вясною з Амерыкі, ужо не было. Тады ён не сумняваўся ў сваіх літаратурных здольнасцях, адно, што яго страшэнна вабілі розныя прыгоды. Цяпер гэта ўпэўненасць знікла.
Я ўсё ж адчуваю, што не паказаў Роберта Кона з належнай выразнасцю. Справа ў тым, што, пакуль ён не закахаўся ў Брэт, я не чуў ад яго ні слова, якое б выдзяляла яго з агульнай масы. Ён хораша гуляў у тэніс, быў зграбны, спрытны і заўсёды ў форме, гуляў
нядрэнна ў брыдж і нечым нагадваў рэзвага, свавольнага студэнта. У натоўпе ён губляўся, нічым асабліва сябе не выяўляў. Насіў сарочкі фасону «пола» — так іх называлі ў школе, дый цяпер, мабыць, назва тая ж, але штучнай маладосці на сябе не напускаў, франта з сябе не строіў. Вонкавы выгляд ён набыў у Прынстане, а ўнутрана аформіўся пад уплывам дзвюх жанчын, з якімі быў звязаны. Была ў ім мілая хлапечая шчырасць, якой, ні тая, ні другая, не змаглі яго пазбавіць. Гэтай рысы я яшчэ не падкрэсліваў. Напрыклад, ён страшэнна любіў выйграваць у тэніс. Хацеў быць не горшым за славутую Ленглен. Але, і прайграўшы, не скрыгатаў зубамі, не вешаў носа. 3 Taro часу, як закахаўся ў Брэт, яго спартыўнае майстэрства пайшло прахам. Білі і абыгрывалі яго каму толькі ахвота. I ўспрымаў ён гэта вельмі спакойна.
Дык вось, сядзелі мы на тэрасе кафэ «Селект», і Харві Стоўн толькі што перайшоў цераз вуліцу.
— Махнём у «Клазэры-дэ-Ліла»,— вырашыў я.
— У мяне спатканне.
— У колькі гадзін?
— Фрэнсіс будзе тут у сем пятнаццаць.
— А вунь яна.
Фрэнсіс Клайн ішла па той бок вуліцы і павярнула да нас. Росту высокага, крок размашысты. Яна памахала нам з усмешкай. Мы глядзелі, як яна пераходзіць цераз вуліцу.
— Прывет, Джэк. Вельмі рада, што вы якраз тут. Ёсць у мяне да вас размова.
— Добры дзень, Фрэнсіс,— падаў голас Кон. Ён усміхаўся.
— Добры дзень, Роберт. I ты тут? — шпарка загаварыла яна.— У мяне сёння выдаўся такі пракляты дзень. Ён,— кіўнула яна на Кона,— не прыходзіў дадому абедаць.
— А мяне і не чакалі.
— Ведаю, ведаю. Але ж ты не папярэдзіў кухарку. Потым я дамовілася з Павулай, але яе не было ў рэдакцыі. Я паехала ў «Рытц» і чакала яе там, а яна не з’явілася. А ў мяне, вядома, не было столькі грошай, каб абедаць у «Рытцы»...
— Ну, і што ж ты зрабіла?
— Сышла, вядома,— яна гаварыла знарок вясёлым тонам.— Я заўсёды трымаюся свайго слова. Чаго ніхто іншы цяпер не робіць. Я ў гэтым пераканалася. Ну, як вы, Джэк? Што ў вас?
— Усё ў парадку.
— Прывёў у танцзал дзяўчынку-красуню, а ўцёк з гэтай Брэт.
— Яна табе не падабаецца? — запытаў Кон.
— Жывое ўвасабленне жаночых чар. А як на твой густ?
Кон прамаўчаў.
— Слухайце, Джэк. Мне трэба пагаварыць з вамі. Давайце пройдзем насупраць у кафэ «Купал». А ты, Роберт, пасядзі тут, добра? Хадзем, Джэк.
Мы перайшлі бульвар Манпарнас і селі за столік. Падбег хлопчык-газетчык, і я купіў парыжскі выпуск «Таймса».
— Што здарылася, Фрэнсіс?
— Ды нічога, адно, што ён хоча кінуць мяне.
— Як гэта кінуць?
— Ды так, усім гаварыў, што мы пажэ-
німся, і я папярэдзіла сваю маці і сказала многім, а зараз не хоча, і ўсё.
— Што здарылася?
— Убіў у галаву, што яшчэ не пажыў як след. Я прадчувала, што так яно і будзе, калі яго пацягнула ў Нью-Йорк.
Яна глянула на мяне бліскучымі вачамі і загаварыла з падкрэсленай нядбайнасцю:
— He хоча — не набіваюся. He выйду за яго замуж, ні за што не выйду. He хоча — не трэба. Толькі, мне здаецца, цяпер трошкі позна. Тры гады мы чакалі, і я нарэшце атрымала развод.
Я маўчаў.
— Мы збіраліся ўрачыста адсвяткаваць, a замест гэтага — сямейная драма. Як дзеці ўсё роўна. Жудасныя сцэны. Ён плача, кажа «будзь разумнай» і тут жа сцвярджае, што нічога перайначыць не можа.
— Дрэнная справа.
— Дзіва, што дрэнная. Два з паловай гады я на яго патраціла. I зараз проста не ведаю, ці ажэніцца са мной хто. Два гады назад я магла выйсці замуж за любога, там, у Каннах. Усе пажылыя кавалеры, хто хацеў мець гняздо і шукаў элегантную жонку, проста млелі па мне. А цяпер не думаю нават, што знайду каго.
КНІГІ ОНЛАЙН
