I ўзыходзіць сонца
(Фэст)
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 272с.
Мінск 1976
— Як Альгабена.
— Во-во, як Альгабена.
— Гэта людзі такія,— сказаў я.— Тут ёсць адна амерыканка, што збірае тарэадораў для калекцыі.
— Так-так. Прычым выбіраюць маладзенькіх.
— Вядома. Старьія таўсцеюць.
— Альбо робяцца вар’ятамі, як Гала.
— Ну, тут справа простая. He перадавайце запрашэння, і ўвесь клопат.
— Такі харошы хлопец. Няхай жыве са сваімі, няма чаго яму лезці ў спакусу.
— Можа, хочаце выпіць? — запытаў я.
— He, не. Мне трэба ісці,— сказаў Мантоя і выйшаў.
Я спусціўся ўніз, маючы намер прагуляцца пад аркадай вакол плошчы. Дождж не сціхаў. Я заглянуў у кафэ «Ірунья», ці няма там нашых, але нікога не было, і, зрабіўшы круг пад аркадай, вярнуўся ў атэль. Яны ўсе абедалі ў сталовай на першым паверсе.
3 ядой яны мяне здорава апярэдзілі, і дагнаць іх я не браўся. Біл наймаў па чарзе старых і малых чысціць Майклу абутак. Чысцільшчыкі прасоўвалі галаву ў дзверы, Біл іх клікаў і прымушаў глянцаваць Майклу чаравікі.
— Ужо ў адзінаццаты раз наводзяць мне глянец,— паведаміў Майкл.— Біл — упарты асёл.
Чутка, што тут ёсць работа, пашырылася. Прыбег яшчэ адзін чысцільшчык.
— Чаравікі, боты чысцім? — спытаўся ён у Біла.
— He мне, не мне. Вунь таму сеньёру.
Чысцільшчык укленчыў каля свайго таварыша, які глянцаваў левы чаравік, і ўзяўся глянцаваць правы. Чаравікі блішчалі як люстэрка.
— Ну і выдумшчык Біл, са смеху лопнеш,— рагатаў Майкл.
Я піў чырвонае віно і, загледзеўшыся на шпаркія рухі чысцільшчыкаў, значна адстаў з выпіўкай ад маіх калег. Мне аж няёмка стала. Я азірнуўся. За суседнім столікам сядзеў Педра Рамера. Я яму кіўнуў, ён устаў і папрасіў мяне падсесці бліжэй і пазнаёміцца з яго другам. Столік Рамера быў побач. Я прывітаўся з яго другам. Гэта быў мадрыдскі спартыўны крытык, дробны чалавечак з маршчыністым
тварам. Я сказаў Рамера, што я ў захапленні ад яго работы, і гэта яму вельмі спадабалася. Мы гаварылі па-іспанску, а крьітык крыху разумеў па-французску. Я працягнуў руку, каб дастаць сваю бутэльку віна, але крытык спыніў мяне. Рамера засмяяўся.
— Просім піць з намі,— сказаў Рамера паанглійску.
Ён саромеўся сваёй англійскай мовы, але яму было прыемна гаварыць па-англійску, і неўзабаве ён стаў называць словы, у якіх не быў упэўнены, і распытваць пра іх значэнне. Яго асабліва цікавіла, як будзе па-англійску «corrida de toros» у літаральным перакладзе. Назва «бой быкоў» здавалася яму недакладнай. Я растлумачьіў, што «corrida de toros» азначае «бег быкоў».
— Правільна. А па-французску — «course de taureaux»,— падтрымаў мяне крытык.
Належнага іспанскага слова для бою быкоў не знайшлося.
Педра Рамера сказаў, што навучыўся трошкі па-англійску ў Гібралтары. Нарадзіўся ён у Рондзе. Гэта недалёка ад Гібралтара. Спецыяльнасць тарэадора асвойваў у Малазе ў тарэадорскай школе. Прабыў ён там усяго тры гады. Спартыўны крытьік смяяўся з малагскіх слоўцаў, якімі злоўжываў Рамера. Хлопцу споўнілася дзевятнаццаць. Яго старэйшы брат працаваў з ім разам у якасці бандэрыльера, але жыў не ў гэтым атэлі, а ў меншым, разам з ўсёй камандай. Рамера спытаўся ў мяне, колькі разоў мне давялося бачыць яго на арэне. Я сказаў, што разы тры. Сказаў няпраўду, бо бачыў яго ўсяго два разы, але памылку сваю выпраўляць не захацеў.
— А дзе вы мяне раней бачылі? У Мадрыдзе?
— У Мадрыдзе,— схлусіў я. Я чытаў у газетах водгукі на яго два выступленні ў Мадрыдзе, і таму быў спакойны.
— Маё першае выступленне ці другое?
— Першае.
— Дрэнна я тады выступаў. У другі раз значна лепш. Помніце? — звярнуўся ён да крытыка.
Рамера ані не бянтэжыўся. Ён гаварыў пра сваю работу не як удзельнік, а як зацікаўлены сведка. Ніякай фанабэрыі, ніякай самарэкламы.
— Я вельмі рад, што вам падабаецца мая работа,— шчыра прызнаўся ён.— Але работы сапраўднай вы яшчэ не бачылі. Заўтра, калі пападзецца добры бык, я паспрабую вам нешта паказаць.
Сказаўшы так, ён усміхнуўся, баючыся, каб мы з крытыкам не падумалі, што ён выхваляецца.
— 3 нецярпеннем чакаю пабачыць,— прамовіў крытык.— Прагну пераканацца на свае вочы.
— Яму не вельмі падабаецца мая работа.— Рамера глянуў на мяне. Твар яго быў сур’ёзны.
Крытык сказаў, што яму вельмі падабаецца работа Педра Рамера, але ёй яшчэ не хапае камплектнасці.
— Заўтра пабачыце, калі пападзецца добры бык.
— Вы бачылі заўтрашніх быкоў? — звярнуўся да мяне крытык.
— Бачыў. Быў на разгрузцы.
— I якая ваша думка? — запытаў Рамера.
— Добрыя. Кілаграмаў па трыста пяцьдзе-
сят. Вельмі кароткія рогі. А вы што, не бачылі?
— Бачыў, вядома.
— Трыста пяцьдзесят кілаграмаў не пацягнуць,— заўважыў крытык.
— He,— пацвердзіў Рамера.
— У іх не рогі, а бананы нейкія,— заўважыў крытык.
— Значыць, бананы, па-вашаму.— Рамера з усмепікай зірнуў на мяне.— I па-вашаму, бананы?
— He, чаму. Рогі як рогі.
— Занадта кароткія. Вельмі, вельмі кароткія. Аднак не бананы.
— Вы што гэта, Джэк, кінулі нас зусім? — азвалася са свайго месца Брэт.
— Я толькі часова. Размова ідзе пра быкоў.
— Зазнавацца пачалі?
— Скажыце гэтаму малайцу, што быкі бязрогія,— падаў голас Майкл. Ён быў п’яны.
Рамера глянуў на мяне са здзіўленнем.
— П’яны чалавек. Меры не ведае,— растлумачыў я.
— Што ж вы нас не знаёміце са сваімі новымі сябрамі? — папракнула Брэт. Яна не спускала вачэй з Рамера.
Я запрасіў яго выпіць з намі кофе. Абодва ўсталі. Смуглатвары Рамера быў вельмі ветлівы.
Я адрэкамендаваў іх усім па чарзе, і яны ўжо збіраліся сесці, але было цесна, і мы ўсе перайшлі за вялікі стол каля сцяны. Майкл загадаў падаць бутэльку фундадору і чаркі на ўсіх. П’янай балбатні хапала.
— Скажы яму, што пісаніна — гэта гнюсо-
та,— усхадзіўся Біл.— Скажы, скажы, скажы яму: мне сорам, што я пісьменнік.
Педра Рамера сядзеў побач з Брэт і слухаў яе.
— Скажы яму, чуеш! — не сунімаўся Біл.
Рамера, усміхаючыся, падняў галаву.
— Гэты сеньёр — пісьменнік,— прамовіў я.
Рамера з павагай зірнуў на Біла.
— I гэты таксама,— паказаў я на Кона.
— Ён нагадвае Вільяльту,— заўважыў Рамера, гледзячы на Біла.— Праўда, Рафаэль, ён падобен на Вільяльту?
— He знаходжу,— адказаў крытык.
— Па-мойму, ён вельмі падобен на Вільяльту,— сказаў Рамера па-іспанску.— А чым займаецца той п’яны сеньёр?
— Нічым.
— Мабыць, таму і п’е.
— He. Ён збіраецца ажаніцца з гэтай сеньёрай.
— Скажыце яму, Джэк: у быкоў няма рагоў,— падаў голас Майкл на другім канцы стала.
— Што ён гаворыць?
— П’яную лухту.
— У быкоў няма рагоў! — крычаў Майкл.
— Вы разумееце? — запытаў я.
— Разумею.
Я быў упэўнены, што Рамера нічога не разумее, і не асабліва трывожыўся.
— Джэк, скажыце яму, што Брэт хоча глянуць, як ён нацягвае свае зялёныя штаны.
— Змоўкніце, Майкл.
— Скажыце яму, што Брэт да смерці хоча ўбачыць, як ён лезе ў свае штаны.
— Змоўкніце.
Рамера пакручваў у пальцах чарку, размаў-
ляючы з Брэт. Брэт гаварыла па-французску, a ён па-іспанску і крыху па-французску і смяяўся.
Біл напоўніў чаркі.
— Скажыце яму, што Брэт хоча ўлезці...
— Змоўкніце, Майкл, Хрыстом-богам прашу,— крыкнуў я.
Рамера падняў галаву і засмяяўся:
— Гэта я зразумеў.
Тым часам у сталовую ўвайшоў Мантоя. Ен ужо гатоў быў мне па-сяброўску ўсміхнуцца, але ўбачыў, што Педра Рамера з ёмістай чаркай каньяку ў руцэ рагоча, седзячы паміж мной і жанчынай з аголенымі плячамі, а навокал адны п’яныя, збянтэжыўся і нават нікому не кіўнуў.
Мантоя выйшаў. Майкл устаў, намерыўшыся сказаць тост.
— Прапаную ўсім выпіць,— пачаў ён.
— За Педра Рамера,— крыкнуў я.
Усе падняліся. Рамера прыняў тост вельмі сур’ёзна, усе чокнуліся і апаражнілі чаркі. Я знарок прыспешваў, бо Майкл ужо збіраўся нашкодзіць, абвясціўшы, што хацеў выпіць зусім не за гэта. Але ўсё абышлося добра. Педра Рамера паціснуў нам рукі і выйшаў у суправаджэнні крытыка.
— Божа мой, які чароўны хлопчык! — прамовіла Брэт.— 3 прыемнасцю паглядзела б, як ён нацягвае свой шчыгульны касцюм. Мабыць, і чаравічкі без ражка не нацягне.
— А я што гаварыў, я ж гэта і гаварыў,— пачаў Майкл.— Джэк не дае мне слова сказаць. Хто вам дазволіў спыняць мяне? Думаеце, вы ўмееце лепш па-іспанску, чым я?
— Нічога я не думаю. Адчапіцеся, Майкл.
— He, я хачу гэта высветліць.— Ён адвяр-
нуўся ад мяне.— Вы думаеце, Кон, што вы тут фігура? Вы думаеце, што вы свой у нашай кампаніі? Сярод людзей, што стараюцца добра пажыць? Цішэй, цішэй, не падымайце гармідару, Кон!
— Перастаньце, Майкл,— сказаў Кон.
— Думаеце, што вы патрэбны Брэт? Думаеце, ёй з вамі цікава? Адказвайце, калі пытаю.
— Усё, што я меў сказаць, мною ўжо сказана.
— Я, вядома, не літаратар.— Майкл хістаўся і схапіўся за стол.— Я не геній. Але я адчуваю, калі я лішні. Няўжо вы не бачыце, што вы тут лішні? Хто вам засляпіў вочы? Прэч адгэтуль! Ідзіце, Кон. Прашу далікатненька. Мне абрыдла ваша журботная фізіяномія. Прэч! Можа, скажаце, я памыляюся?
Ён паглядзеў на нас.
— He, не, усё добра,— умяшаўся я.— Пойдзем у кафэ «Ірунья».
— Хто мне тут скажа, што я памыляюся? Я люблю гэту жанчыну.
— He трэба паўтараць, Майкл. He крычы. Хопіць,— прамовіла Брэт.
— Джэк, я праўду кажу, а?
Кон усё яшчэ сядзеў за сталом. Твар яго быў бледна-жоўты, як заўсёды, калі яго зневажалі, і разам з тым здавалася, што яму гэта падабаецца. Дзіцячая гульня ў героя пасля лёгкай выпіўкі. Як-ніяк — інтымнае знаёмства з тытулаванай лэдзі.
— Джэк,— прамовіў Майкл, ледзь не пла чучы,— вы ж ведаеце, што я не памыляюся, мая праўда.— I, павярнуўшыся да Кона: — Слухайце, вы! Прэч! Зараз жа, каб я вас не бачыў!
— Нікуды я не пайду,— сказаў Кон.
— Ах, так! Я вас выкіну.— Майкл выйшаў з-за стала.
Кон ускочыў і скінуў акуляры. Ён стаяў напагатове, бледна-жоўты, маляўніча апусціўшы рукі, адважна чакаючы нападу, каб кінуцца ў бой за сваю даму сэрца.
Я схапіў Майкла:
— Хадзем у кафэ. Тут жа атэль. Вы ж яго тут не ўдарыце.
— Так, так,— згадзіўся Майкл.— Вельмі слушная думка.
Мы пайшлі. Калі Майкл, спатыкаючыся, падымаўся па ступеньках, я азірнуўся і ўбачыў, што Кон ізноў надзяе акуляры. Біл наліваў сабе другую чарку фундадору. Брэт сядзела нерухома, пазіраючы абыякава ў пустату.
На плошчы дажджу ўжо не было, і месяц прабаваў прабіцца праз абрыўкі хмар. Дзьмуў вецер. Іграў воінскі аркестр, а на дальнім канцы плошчы народ сабраўся каля піратэхніка і яго сына. Яны запускалі агністыя шары. Шары ўзляталі штуршкамі, па дыяганалі, і вецер разрываў іх альбо падганяў да якоганебудзь будынка на плошчы. Часам яны падалі ў натоўп. Магній успыхваў, шар лопаўся, і людзі разбягаліся. Ніхто на плошчы не танцаваў, гравій быў надта мокры.
КНІГІ ОНЛАЙН
