I ўзыходзіць сонца
(Фэст)
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 272с.
Мінск 1976
— Ведаю. Я не збіраюся паміраць.
Я стукнуў двума пальцамі ў стол. Рамера зірнуў на мяне і адмоўна заківаў галавой.
— He. Толькі не гэта. Быкі — мае лепшыя сябры.
Я пераклаў яго словы Брэт.
— Вы забіваеце сваіх сяброў? — запытала яна.
— Абавязкова,— сказаў ён па-англійску і засмяяўся.— Іначай яны б забілі мяне.— Ен глянуў на яе цераз стол.
— Вы добра гаворыце па-англійску.
— Так. Нішто. Размаўляю часам. Але гэта сакрэт. Вельмі дрэнна, калі тарэадор гаворыць па-англійску.
— Чаму? — пацікавілася Брэт.
— Нельга. Гледачам не спадабаецца. У нас не заведзена.
— Чаму не спадабаецца?
— He спадабаецца, і ўсё. Тарэадор павінен быць не такі.
Рамера засмяяўся, апусціў на вочы капялюш, перасунуў у роце цыгару і прыкінуўся сярдзітым.
— Як тыя там за сталом,— паказаў ён. Я глянуў туды. Ен дакладна пераняў міміку Насіяналя, потым усміхнуўся, і твар яго стаў такі ж, як і раней.— He, я павінен забыць англійскую мову.
— Толькі не цяпер,— прамовіла Брэт.
— He трэба?
— He трэба.
— Пастараюся.
Ен ізноў засмяяўся.
— Я хачу мець такі капялюш,— прызналася Брэт.
— Добра, я вам дастану.
— Цудоўна. Глядзіце ж, не забудзьце.
— 0 не. Зараз жа дастану.
Я ўстаў. Падняўся і Рамера.
— Сядзіце,— сказаў я.— Пайду адшукаю нашых сяброў і прывяду іх сюды.
Ён дапытліва глянуў на мяне, нібы хацеў канчаткова даведацца, ці ўсё ясна. Усё было ясна.
— Сядайце,— папрасіла Брэт.— Вы павінны навучыць мяне гаварыць па-іспанску.
Сеўшы насупраць, ён глядзеў на яе. Я выйшаў. Тарэадоры і крытыкі, згуртаваныя за сталом, праводзілі мяне варожымі позіркамі. Мне стала не па сабе. Мінут праз дваццаць, калі я вярнуўся ў кафэ, Брэт і Педра Рамера там ужо не было. На століку яшчэ стаялі тры шклянкі з-пад кофе і нашы тры парожнія чаркі. Падышоў афіцыянт з сурвэткай, сабраў нашы шклянкі, чаркі і выцер старанна стол.
РАЗДЗЕЛ СЕМНАЦЦАТЫ
Каля ўвахода ў «Міланскі бар» я знайшоў Біла, Майкла і Эдну. Эднай звалі знаёмую Біла.
— Нас адсюль выставілі,— паскардзілася Эдна.
— 3 дапамогай паліцыі,— дадаў Майкл.— Там ёсць тыпы, якім я не даспадобы.
— Я ўжо разоў чатыры не давала ім біцца,— гаварыла Эдна.— Вы павінны мне дапамагчы.
Твар у Біла быў чырвоны.
— Эдна, пойдзем ізноў туды,— прасіў ён.— Заходзьце смела і танцуйце з Майклам.
— He лезьце на ражон. Ізноў пачнецца гвалт,— гаварыла Эдна.
— Біярыцкія свінні! — вылаяўся Біл.
— Пайшлі,— камандаваў Майкл.— Гэта не прыватны дом. Занялі ўсё, раскапусціліся.
— Друг ты мой Майкл,— абураўся Біл.— Прыехала сюды англійская свіння, абражае Майкла і гнюсіць нам фэст.
— Гэта такія гады,— крычаў Майкл.— Ненавіджу англічан.
— Хто ім даў права абражаць Майкла? — не спыняўся Біл.— Майкл цудоўны хлопец. Хто ім даў права абражаць Майкла? Я ім, шэльмам, пакажу. Нікога не датычыцца, што ён банкрут.— Голас яго сарваўся.
— Сапраўды, каго гэта датычыцца? — пытаўся Майкл.— Мне ўсё роўна. Джэку таксама. Можа, вам не ўсё роўна?
— I мне ўсё роўна,— сказала Эдна.— А вы што, сапраўды банкрут?
— Ну, вядома. А вам, Біл, усё роўна?
Біл горача абняў Майкла.
— Шкада, што я не банкрут. Я б ім, паскуднікам, паказаў.
— А што ім паказваць? Гэта ж англічане. Плюю на тое, што кажуць англічане.
— Брудныя свінні! Пайду і вытуру іх з берлагу,— пагразіў Біл.
— Біл! — Эдна глянула на мяне.— Калі ласка, не хадзіце туды, Біл. Яны такія дурні!
— Гэта праўда,— згадзіўся Майкл.— Што праўда, то праўда. Дурням закон не пісаны.
— He дазволю ім узводзіць паклёп на Майкла,— не супакойваўся Біл.
— Вы іх ведаеце? — запытаў я Майкла.
— He. I не бачыў ніколі. Яны сцвярджаюць, што ведаюць мяне.
— He дазволю! — крычаў Біл.
— Хадзем адсюль. Пойдзем у кафэ Суіса,— прапанаваў я.
— Тут цэлая зграя Эдніных сяброў з Біярыца,— тлумачыў Біл.
— Дурні яны, і больш нічога,— засмяялася Эдна.
— Адзін з іх Чарлі Блэкмен з Чыкага,— тлумачыў Біл.
— Hi разу не быў у Чыкага,— сказаў Майкл.
Эдна зарагатала і доўга не магла спыніцца:
— Гэй, вы, банкруты, забярыце мяне адгэтуль.
— Што тут быў за скандал? — запытаў я ў Эдны па дарозе. Мы ішлі цераз плошчу ў кафэ Суіса. Біл знік.
— He ведаю, што здарылася, але нехта паклікаў паліцыю, каб вывесці Майкла адтуль, дзе танцавалі. Там былі людзі, што сустракаліся з ім у Каннах. У чым справа? Што з Майклам?
— Мабыць, грошы. He аддаў каму-небудзь. Ну і азвярэлі.
На плошчы перад білетнымі касамі выстраіліся дзве чаргі. Людзі сядзелі на крэслах альбо ляжалі на зямлі, закруціўшыся ў коўдры і газеты. Яны пільнавалі, каб раніцай, як толькі адчыняць у будках акенцы, дастаць білеты на бой быкоў. Хмары разбегліся, выплыў месяц, ноч пасвятлела. У чарзе некаторыя спалі.
Мы толькі занялі столік на тэрасе кафэ Суіса і заказалі фундадору, як раптам з’явіўся Роберт Кон.
— Дзе Брэт? — запытаў ён усхвалявана.
— He ведаю.
— Яна была з вамі.
— Мабыць, пайшла спаць.
— He.
— Адкуль я ведаю, дзе яна.
У электрычным святле твар яго быў жоўты. Ён не садзіўся.
— Скажыце, дзе яна?
— Сядзьце,— павысіў я голас.— Я не ведаю, дзе яна.
— Хлусня. Вы ведаеце.
— He прыставайце.
— Скажыце мне, дзе Брэт?
— Нічога я вам не скажу.
— Вы ведаеце, дзе яна.
— Каб і ведаў, вам не сказаў бы.
— К чорту вас, к чортавай маме, Кон! — крыкнуў з-за стала Майкл.— Брэт збегла з маладзенькім матадорам. У іх зараз мядовы месяц.
— He смейце!
— Каціліся б вы к чорту баінькі,— прамовіў раўнадушна Майкл.
— Гэта праўда? — павярнуўся Кон да мяне.
— He прыставайце, смала!
— Я вас прымушу адказаць,— ён рашуча зрабіў крок наперад,— паслугач, зводнік пракляты!
Я замахнуўся, але ён адскочыў. Твар яго мільгануў недзе збоку ў святле электрычнага ліхтара. Ён стукнуў мяне кулаком, і я асунуўся на тратуар. А калі хацеў падняцца, ён ударыў яшчэ два разы. Я грымнуўся вобземлю і апынуўся пад сталом. Хацеў усхапіцца, але адчуў, што ў мяне адняліся ногі. Устаць, падняцца на ногі любой цаной і даць нягодніку здачы. Мяне выцягнуў з-пад стала Майкл. Нехта вы-
ліў мне на галаву графін вады. Майкл падтрымліваў мяне рукой, і я заўважыў, што сяджу ў крэсле. Майкл цёр мне вушы.
— Я думаў, з вас і дух вон,— сказаў Майкл.
— А дзе ж вы былі, чорт бы вас?
— Тут. А дзе ж яшчэ?
— He палічылі патрэбным умешвацца?
— Ён і Майкла збіў з ног, паведаміла Эдна.
— Але ж гэта не накаўт,— тлумачыў Майкл.— Я проста так ляжаў.
— I што, кожны вечар так на вашых фэстах? — спытала Эдна.— Здаецца, гэта быў містэр Кон?
— Нічога. Усё прайшло,— сказаў я.— Галава толькі трошкі круціцца.
Каля нас стаялі афіцыянты, а навокал сабраліся гледачы.
— Ну-ну, разыходзьцеся! Чаго вы тут! — праявіў ініцыятыву Майкл.
Афіцыянты разагналі натоўп.
— А зірнуць было на што,— заўважыла Эдна.— Ен, відаць, баксёр.
— Самы сапраўдны.
— Вось бы добра, каб Біл быў тут,— прамовіла Эдна.— Хацела б я пабачыць, як Біла перакуляць. Вельмі ж у яго ногі доўгія.
— Я чакаў, што ён паб’е афіцыянта,— сказаў Майкл,— і яго арыштуюць. Быў бы рад, каб містэра Роберта Кона пасадзілі ў турму.
— Ну не,— прамовіў я.
— Што вы? — здзівілася Эдна.— Вы жартуеце?
— Я не жартую. Я не з тых, хто любіць, каб яго шпурлялі. Я не аматар рызыкоўных гульняў.— Майкл глынуў фундадору.— Я, ве-
даеце, і палявання не люблю. Заўсёды ёсць небяспека, што цябе прыдушыць конь. Як вы сябе адчуваеце, Джэк?
— Нічога.
— А вы разумнік,— звярнулася Эдна да Майкла.— Вы што? Сапраўды банкрут?
— Жудасны банкрут. Вінен усюды і кожнаму. А вы што, нікому нічога не вінны? Няма даўгоў?
— Хапае.
— У мяне даўгі скрозь. Сёння пазычыў сто песет у Мантоі.
— Няпраўда,— сказаў я.
— Я аддам яму. Я заўсёды ўсім аддаю.
— Ах, вось адкуль ваша банкруцтва,— прамовіла Эдна.
Я ўстаў. Галасы іх даносіліся да мяне нібы з далёкай адлегласці. I здавалася ўсё гэта нейкім брыдкім фарсам.
— Я іду ў атэль,— сказаў я і пачуў прыглушаную размову.
— А ён дойдзе? — спыталася Эдна.
— Трэба праводзіць.
— He трэба. Дайду адзін. Яшчэ пабачымся.
Выходзячы, я азірнуўся. Яны былі ўдваіх. Сталы апусцелі. У кутку сядзеў афіцыянт, падпёршы галаву рукамі.
Калі я цераз плошчу вяртаўся ў атэль, усё навокал здавалася мне новым і нязвычным. Гэтых дрэў я раней ніколі не бачыў. I флагпхтокаў гэтых не бачыў, і будынка тэатра не бачыў. Усё перамянілася. Такое адчуванне ў мяне ўжо раз было, калі я аднойчы вяртаўся з футбольнага поля за горадам. Я нёс у руках чамадан з маім спартыўным прыладдзем, накіроўваючыся з вакзала дадому. I горад, у якім я пражыў усё жыццё, мне паказаўся іншым. На лугаві-
нах у парку зграбалі сухое лісцё і спальвалі пры дарозе. Я спыніўся і доўга-доўга глядзеў са здзіўленнем, нічога не разумеючы. Потым я пайшоў далей, і здавалася мне, што ногі мае недзе далёка, а ўсе прадметы набліжаюцца, наплываюць здалёк, і я чуў, як ногі мае крочаць самі па сабе на вялікай адлегласці. У пачатку першага тайма мяне стукнулі абцасам па галаве. 3 такім жа адчуваннем я пераходзіў зараз плошчу і падымаўся па лесвіцы ў атэль. Падымаўся я вельмі доўга, і мне здавалася, што ў руках у мяне чамадан. У пакоях гарэла святло. Выйшаў Біл і сустрэў мяне ў калідоры.
— Вось што,— сказаў ён,— ідзі зараз жа да Кона. 3 ім нешта здарылася, і ён пытаў пра цябе.
— Ну яго к чорту.
— Схадзі да яго, праведай.
Мне не хацелася ўзбірацца яшчэ вышэй. — Што ты так глядзіш на мяне?
— Ніхто на цябе не глядзіць. Ідзі зараз жа да Кона. 3 ім нешта нядобрае.
— Ты ж быў п’яны нядаўна.
— Я і цяпер п’яны. А да Кона тьі ўсё ж зайдзі. Ён хоча цябе бачыць.
— Зайду.
Мяне палохала лесвіца. Я падымаўся па ступеньках павольна, трымаючы ў руцэ чамадан, якога ў рэальнасці не было. Зрабіў некалькі крокаў па калідоры і спыніўся перад пакоем Кона. Дзверы былі замкнёны, і я пастукаў.
— Хто там?
— Барнс.
— Уваходзьце, Джэк.
Я адчыніў дзверы, увайшоў і паставіў на падлогу свой чамадан. У пакоі было цёмна. Кон ляжаў у цемры ніцма на ложку.
— Гэта вы, Джэк?
— He называйце мяне Джэкам.
Я стаяў у дзвярах, як тады, калі вярнуўся з футбола дамоў. Цяпер мне трэба было выкупацца ў гарачай ванне, выпрастаць ногі ў налітай да краёў гарачай ванне.
— Дзе ванная? — запытаў я.
Кон плакаў. Уткнуўшыся тварам у падушку, ляжаў і плакаў. На ім была белая сарочка «пола», такая ж, як некалі ў Прынстане.
— Я вінаваты, Джэк. Даруйце, калі ласка.
КНІГІ ОНЛАЙН
