КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
• абстрактныя назоўнікі з суфіксамі -heid, -nis, -іе, -tie, -іек, -uur, -age, -teit, напрыклад: de vrijheid свабода, de gebeurtenis здарэнне, de theorie тэорыя i г.д. Сюды адносіцца шэраг назоўнікаў з суфіксамі -dom і -schap, напрыклад: de rijkdom — багацце, de eigenschap якасць. Да назоўнікаў ніякага роду адносяцца: 1) паводле свайго значэння: а) назвы некаторых хатніх жывёл, напрыклад: het paard конь, het varken свіння; б) некаторыя збіральныя назоўнікі, напрыклад: het volk народ, het leger войска; в) назвы металаў і мінералаў, напрыклад: het goud золата, het staalсталь; г) большасць рэчавых назоўнікаў і назвы тканін, напрыклад: het water вада, het linnen тканіна; д) назвы старон свету, гарадоў і краін, напрыклад: het noorden поўнач, (het) Afrika Афрыка; 2) паводле формы слова: а) назоўнікі з памяншальнымі суфіксамі -je, -tje, -pje, -кеп, -ке, напрыклад: het huisje дамок, het rneisje дзяўчынка; б) збіральныя назоўнікі з прэфіксам geі суфіксам -te, напрыклад: het geboomte дрэвы; в) аддзеяслоўныя назоўнікі з прэфіксамі be-, ge-, ver-, onder-, ont-, напрыклад: het begin пачатак, het gebouw будынак, пабудова; г) назоўнікі з суфіксам -sel, напрыклад: het dekselнакрыўка; д) назоўнікі з запазычанымі суфіксамі -eel, -ment, -um, -aal, -isme, -aat, напрыклад: het toneelсцэна, het museum музей, hetplakkaatплакат; e) большасць назоўнікаў з суфіксамі -dom, -schap, якія маюць зборнае значэнне, напрыклад: het mensdoni чалавецтва, het gezelschap грамадства; ж) субстантываваныя інфінітывы, якія абазначаюць назвы дзеянняў або станаў, напрыклад: het lezen чытанне, het weten веды. Род складаных слоў вызначаецца паводле апошняга карнявога элемента, напрыклад: de hoofdstad сталіца (паводле роду слова stad). Лік назоўнікаў, утварэнне формаў множнага ліку У нідэрландскай мове множны лік назоўнікаў утвараецца з дапамогай канчаткаў -s, -еп, -п. Канчатак -s звычайна дадаецца да двухскладовых і шматскладовых назоўнікаў, якія заканчваюцца пераважна на санорныя зычныя (/, т, п, г) ці галосныя. Сюды адносяцца галоўным чынам вытворныя назоўнікі з суфіксамі -ааг (часткова), -aard, -age, -el, -er, -erd, -em, -en, -ie (пераважна), -ier, -je, -tje, -pje, -sel (часткова), -ster, -te, -tie (пераважна), напрыклад: de vader (бацька) de vaders, de lafaard (баязлівец) de lafaards', de sleutel (ключ) de sleutels', de tuinier (садоўнік) de tuiniers; de zangster (пявуння) de zangsters; de natië (нацыя) de naties. Канчатак -еп (-п) з’яўляецца найбольш распаўсюджаным у літаратурнай мове для ўтварэння множнага ліку асноўнай масы карнявых назоўнікаў агульнага і ніякага родаў, якія заканчваюцца на любы зычны, а таксама вытворных назоўнікаў, якія заканчваюцца на суфіксы -аап, -ааг (часткова), -de (пераважна), -dom, -es, -іе, -is, -ік, -іп, -ing, -ist, -ij, -rnent, -nis, -schap, -sel, -teit, -tie (часткова), -st, -te (пераважна), да прыкладу: het boek (кніга) de boeken; de bal (мяч) de ballen; de boom (дрэва) de bomen; de zoned (грэх) de zonden; de berin (мядведзіца) de berinnen; de maatschappij (грамадства) de maatschappijen; de gevangenis (турма) de gejangenissen; de kunst (мастацтва) de kunsten; de hoogte (вышыня) de hoogten. Асаблівыя выпадкі ўтварэнпя множнага ліку назоўнікаў 1) Невялікая колькасць назоўнікаў ніякага роду ўтварае множны лік з дапамогай канчатка -егеп, напрыклад: het kind (дзіця) de kinderen; het ei (яйка) de eieren; het goed (тавар) de goederen; het rad (кола) de raderen. Заўвага: y гутарковай мове гэтыя самыя назоўнікі могуць утвараць множны лік з дапамогай канчатка -ers: de kinders, de eiers i да т.п. 2) Некаторыя назоўнікі ў множным ліку падаўжаюць кароткі карнявы галосны, напрыклад: het bad (купальня) de baden; het dag (дзень) de dagen. 3) Шэраг назоўнікаў утварае множны лік праз змяненне карнявога галоснага, напрыклад: de stad (горад) de steden; het lid (член) de leden; het schip (карабель) de schepen. 4) Назоўнікі з суфіксам -heid маюць форму множнага ліку на -heden, напрыклад: de grootheid (велічыня) de grootheden. 5) Назоўнікі на -ое, -о ў множным ліку прымаюць канчатак -іеп, прыкладам: кое (карова) коеіеп; vlo (блыха) vlooien. Утварэнне множнага ліку запазычаных слоў Вялікая колькасць запазычаных слоў на -е, -а, -о, -ее, -іе ўтварае множны лік праз далучэнне канчаткаў -s, -еп, да прыкладу: de dame (дама) de danies', de muze (муза) de muzen. У словах, якія заканчваюцца на -a ці -o, перад канчаткам множнага ліку -s ставіцца апостраф, напрыклад: het drama (драма) de drama’s, depiano (фартэпіяна) depiano’s. Назоўнікі, якія ўжываюцца толькі ў адным ліку Выключна ў множным ліку ў нідэрландскай мове ўжываюцца шмат якія збіральныя назоўнікі, назвы хвароб і да т.п.: de hersenen (мазгі), de inkomsten (прыбыткі), de kosten (кошты, выдаткі), de levensmiddelen (харчы), de lieden (людзі), de mazelen (адзёр), de notulen (пратакол), de ouders (бацькі), depokken (воспа) i інш. Заўвага: y спалучэнні з лічэбнікамі толькі ў адзіночным ліку ўжываецца таксама шэраг назоўнікаў, у выпадку калі яны абазначаюць колькасць, меру, памер, вагу, кошт і да т.п.; напрыклад: twee vat Ыег (дзве бочкі піва), vijfenveertig jaar (сорак пяць гадоў), tien euro (дзесяць еўра). Толькі ў адзіночным ліку ўжываюцца назоўнікі, што абазначаюць назвы ўнікальных з’яў і прадметаў, шмат якія рэчыўныя, збіральныя і абстрактныя назоўнікі, да прыкладу: het geloop (беганіна), het goud (золата), de honger (голад), de kou (холад), het linnen (палатно), het loof (лісце), de melk (малако), het mensdom (чалавецтва), het vee (скаціна), het zijn (быццё) i да т.п. Скланенне назоўнікаў У сучаснай нідэрландскай мове фактычна існуюць толькі два склоны. Гэта: а) агульны (суб’ектна-аб’ектны) склон, для якога характэрная адсутнасць якога-небудзь канчатка', напрыклад: Vader is thuis. Бацька дома. Heb je vader gezien? Ці бачыў ты бацьку? б) прыналежны склон з канчаткам -s, напрыклад: vaders huis (бацькава хата), buurmans kippen (суседавы куры). У размоўнай практыцы ў гэтых выпадках часта ўжываецца апісальная канструкцыя з займеннікамі z’n (zijn), d’r (haar), якая замяняе форму прыналежнага склону, напрыклад: vaderz’n huis-цом бацькі, moeder d’r verjaardag дзень нараджэння маці. Склонавыя формы на -s вельмі рэдкія пры назоўніках ніякага роду. У жывой гаворцы яны амаль не ўжываюцца. Як у літаратурнай мове, так і ў гаворцы шырока распаўсюджаныя канструкцыі з прыназоўнікам van (замест роднага склону на -s), напрыклад: het dak van ‘t huis дах дома. У шэрагу выпадкаў беларускаму роднаму склону ў нідэрландскай мове адпавядаюць іншыя прыназоўнікавыя канструкцыі, напрыклад: uit gebrek аап geld праз недахоп грошай, de vrees voor de dood страх перад смерцю. Фармальных адрозненняў паміж давальным і вінавальным склонамі назоўнікаў у сучаснай нідэрландскай мове няма. Беларускаму давальнаму склону адпавядае прыслоўная канструкцыя з аап або размешчанае паміж выказнікам і прамым дапаўненнем ускоснае дапаўненне, напрыклад: Hij geeft ееп boek аап ziin dochter. Ен дае сваёй дачцы кнігу. Ik zond mijn moeder ееп brief. Я выслаў маці ліст. Адсутнай у нідэрландскай мове форме творнага склону адпавядаюць канструкцыі з door і met Зварот з прыназоўнікам door азна- чае дзейную асобу ў пасіўнай канструкцыі і адказвае на пытанне кш? Зварот з met азначае прыладу дзеяння і адказвае на пытанне чым?, напрыклад: Dit boek is door de schrijver geschreven. Гэтая кніга напісана пісьменнікам. De brief is met potlood geschreven. Ліст напісаны алоўкам. АРТЫКЛЬ У нідэрландскай мове перад назоўнікам, як правіла, ужываецца артыкль. Адрозніваюць два тыпы артыкляў: азначальны і неазначальны. Азначальны артыкль выступае ў дзвюх формах, а менавіта: de (для агульнага роду) і het або 7 (для ніякага роду). У множным ліку абодвух родаў ужываецца форма de, напрыклад: de тап (мужчына) de таппеп, de vrouw (жанчына) de vrouwen, het kind (дзіця) de kinderen. Неазначальны артыкль выступае ў адзінай для абодвух родаў форме, а менавіта ееп або ‘п, і не мае множнага ліку. Аднак сама адсутнасць яго перад назоўнікам у множным ліку ўжо сведчыць пра неазначальнасць (можна ў гэтым выпадку весці гаворку пра нулявы артыкль), параўнайце: ееп тап таппеп, ееп vrouw vrouwen, ееп kind kinderen. Заўвага: формы ‘t і ‘п уяўляюць сабою рэдукаваныя формы артыкляў і шырока ўжываюцца ў гутарковай мове. Функцыі артыкляў як паказчыкаў роду, ліку і склону ў нідэрландскай мове даволі абмежаваныя: 1) Неазначальны артыкль у сучаснай нідэрландскай мове не скланяецца і не можа служыць паказчыкам роду назоўніка. Азначальны артыкль ніякага роду het таксама не скланяецца, але захоўвае за сабою функцыю паказчыка роду і ліку назоўніка, параўнайце: het boek - кніга, de boeken кнігі. Азначальны артыкль de выступае ў якасці паказчыка агульнага роду, у якім зліваюцца мужчынскі і жаночы род. Ён захоўвае ў літаратурнай мове дзве склонавыя формы, а менавіта des ці ‘s (форма прыналежнага склону адзіночнага ліку мужчынскага роду) і der (форма роднага склону адзіночнага ліку жаночага роду і множнага ліку ўсіх родаў), напрыклад: de geest des twijfels дух сумневу, de leider derpartij кіраўнік партыі. Форма des (‘s) ужываецца рэдка, а форма der у літаратурнай мове яшчэ даволі ўжывальная. Звычайна ж замест гэтых формаў роднага склону артыкля ўжываецца прыслоўная канструкцыя van de, напрыклад: uitbreiding van de handel пашырэнне гандлю. 2) У нідэрландскай мове добра праглядаецца асноўная функцыя артыкля як паказчыка азначанасці ці неазначанасці назоўніка ў сказе. Азначальны артыкль ужываецца: а) для абазначэння пэўнага, ужо названага ці вядомага прадмета, напрыклад: De kamer is groot. (Гэты) пакой вялікі. Kijk, daar komt de trein aan. Глядзі, цягнік падыходзіць. б) для абазначэння агульнага паняцця, напрыклад: De mens moet werken. Чалавек павінен працаваць. в) для абазначэння адзіных у сваім родзе прадметаў ці паняццяў, напрыклад: Ре ^оп schijnt. Сонца свеціць. г) для вылучэння аднаго з шэрага аднародных прадметаў, напрыклад: Het boek, dat daar ligt, is interessant. Кніга, якая там ляжыць, цікавая. Неазначальны артыкль ужываецца: