КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Мы ляцелі вуліцамі ранішняй сталіцы. Сонны міліцыянт папхнуўся быў спыніць, але перадумаў і толькі паправаджаў нас стамлёным позіркам. - Адкуль ты ведаеш, дзе я жыву? - Такая служба. Прыехалі. - Цікавая служба. — Мне зноў пачакаць? - Ведаеш не. Калі можаш, падыміся са мной, як кажуць, ня ў службу... Мы ўвайшлі ў пад’езд. Я стараўся трымацца ўпэўнена, але гэтай упэўне- насьці хапіла толькі да дзьвярэй. Рукі дрыжэлі. Ключ не хацеў устаўляцца ў шчыліну й ужо разы са два бразнуўся аб падлогу, пакуль возьнік нарэшце даўмеўся прапанаваць свае паслугі. Пстрыкнуў замок. Я глянуў з-за сьпіны й выцягнуў з кішэні грошы. Неспадзяваны ратаўнік зьдзіўлена паглядзеў на мяне, але забраў належнае ды падаўся ўніз. Спаць, спаць, спаць... Як ёсьць і ў чым ёсьць, думаў я, сунучыся да ложку, які гэтым разам нават ня рыпнуў пад стамлёным целам. ж ж Спаць, спаць, спаць... Гадзіньнік паказваў шостую. Гэта блізу таго, што сон доўжыўся альбо дванаццаць, альбо ўсе дваццаць чатыры гадзіны. Добра, яшчэ хвілінку й можна падымацца. He. Яшчэ хвілінку, а ўжо тады... і яшчэ й яшчэ. Я прахапіўся. Стрэлкі йзноў былі адна ўгары, а другая ўдоле. Яны нагадвалі начную чорную птушку, якая, пакуль я спаў, падламіла адно крыло й цяпер трымаецца над падстрэлкам часу пры дапамозе нейкай магічнай сілы. Box! Як хочацца піць. Недзе там, у лядоўні, мусіў быць гранатавы сок. Ага, вось ён... Стала лягчэй, але не настолькі, каб схадзіць яшчэ й па сурвэтку. Некалькі кропляў упалі з вусаў на стол. “Ты хацеў ейнай крыві”... Я дацягнуўся да ванны, скінуў ненавісны гарнітур. Калі нехта паходзіць ад малпы, то я ад рыбы. Варта легчы ў ваду, як цела пачынае адчуваць незвычайную вольніцу, а думкі рабіцца сьвежымі, лягічнымі й выразнымі. Пра гэта падумалася, калі праз гадзіну я ўжо сядзеў у фатэлі з дакладна прадуманым плянам на пару наступных дзён. Але перш чым пачаць нешта рабіць, трэба было скончыць “Чорных варанцоў”. Рукапіс чамусьці валяўся на падлозе разгорнуты акурат у патрэбным месцы. Частка 3 ФЭЛІКС I Прайшло дзесяць гадоў. За вокнамі красаваў і пеніўся цёплымі сьнежнымі россыпамі чаромхі 1892-гі травень. За ўвесь гэты час я ні разу не наведаў Дзержынова. Мая прысутнасьць там была неабавязковая, а ехаць у такую далечыню на пагасьціны не дазвалялі неадкладныя справы. Пасьля нашай каляднай сустрэчы з панам Эдмундам той пражыў яшчэ некалькі месяцаў і 20 траўня адышоў. Пані Алена адразу па сьмерці мужа напісала, што яго пахавалі ў Дзераўным, а ксёндз Казімер на нейкі час заапекаваўся малымі. “Асабліва цешыцца з гэтага Фэлікс, які раней хацеў быць паўстанцам і марыў пра “шапку-няўгледку”, якая б дапамагала “біць маскалёў”, а цяпер замарыўся на сьвятара. Альдона навучыла яго чытаць па-польску й зьбіраецца вучыць па-расейску. Характар у Фэлікса ўпарты да навукі, хаця яму ўсяго толькі пяць. Справы, зь якімі да вас прыяжджаў пан Эдмунд, неяк вырашыліся. У хаце спакойна. Часьцей ідзем да касьцёлу, дый айцец Казімер стрыечны брат мужа цяпер у нас бывае досыць часта. Стасік і Казік ужо зусім вялікія, і Габрусь навучае іх страляць. Казік, праўда, сам трымаць стрэльбу яшчэ ня можа, але з дапамогай старога пахолка стараецца не адставаць ад брата. Крыху непакоіць Ядзя. Ёй ужо адзінаццаць, а яна нічым не цікавіцца. Што зь яе будзе ня ведаю. Пра іншых Ванду, Ігнася й Уладзіка казаць зарана. Яшчэ малыя. Зрэшты, прыяжджайце з радзінай самі ўсё пабачыце...” Прыяжджайце... Я адклаў пазалочаны часам ліст і падумаў, што ўжо пару гадоў ня меў ніякіх паведамленьняў зь Дзержынова. Ліставаньне абарвалася неяк само сабой, і я нават ня змог прыгадаць, хто каму не адказаў апошнім. Зрэшты, Дзяржынскія ня зьніклі з майго далягляду цалкам. Стась і Фэлікс вучыліся ў розных клясах той самай Віленскай гімназіі, што й мой сын Макар. Зь ягоных расповедаў першы выглядаў спакойным, сур’ёзным, руплівым хлопцам у процівагу другому упартаму да фанатызму маленькаму каталіку, які нават за сяброў стараўся мець набожных гімназістаў. У вузкіх колах Фэлікс заўсёды ўсчынаў дыспуты, падчас якіх горача пераконваў іншых у патрэбе жыць так. як жыў ён: вывучаць Сьвятое Пісьмо, маліцца аддана й шчыра, не трымацца, але выконваць запаветы. Макар ня меў зь ім нічога агульнага й не казаў пра сваяцтва, бо падсьвядома ненавідзеў упартых да безагляднасьці. Яму болып падабаўся Стась, але той почасту знаходзіўся пад уплывам брата й таксама выбіваўся з Макаравай кампаніі. Ня ведаю чаму, але апошнім часам я ўсё часьцей пачаў прыгадваць Дзяржынскіх. Ці то гэта было зьвязана зь дзясятымі ўгодкамі сьмерці пана Эдмунда, ці то з адсутнасьцю лістоў, ці то зь нечым яшчэ. Сказанае некалі: “Хачу дапамагчы вашым дзецям” усплывала ў памяці кожны раз, калі надаралася вольная хвіліна. Нарэшце, гэтая фраза пачала перасьледаваць мяне, і я сабраўся ехаць. Іншай прычыны не было. На зямлю пад Ярэмічамі ўсё яшчэ бракавала дакумэнтаў, таму гэтая справа была амаль пакінутая... II Прад тыдзень я быў ужо ў Дзержынове, якое за гэтыя гады зьмянілася да непазнавальнасьці. Ніякія апісаньні новага маёнтку, што дасылала пані Алена, ня йшлі ў параўнаньне зь явай. Выглядала, што радзіна Дзяржынскіх узьбілася на добрую капейку. Ад старэнькай у чатыры хвасадныя вакны хаціны цэнтар двара перасунуўся да новага двухпавярховага маёнтку зь дзьвюма шыкоўнымі, на чатырох драўляных слупох кожная, салькамі, адна зь якіх з чыстага боку зіхцела на ранішнім сонцы шасьцю, у тузін маленьніх шыбінак кожнае, вокнамі. Усім бакам сьвету новы маёнтак аказваў сябе ганкамі-блізьнятамі парай вялікіх і парай маленькіх. Пры доле відаць былі вокны сутарэньняў, а ўгары, на ўсе чатыры крылы, будову вянчалі стромыя, з паўколамі аддухаў, крытыя дранкай стрэхі. Першы дзень пагасьцінаў прайшоў хутка. Адразу па лёгкім сьняданку цётка Алена загадала запрагаць, і мы выправіліся на могілкі ў Дзераўное. Альдона, якая за гэты час пасьпела вырасьці ў прыгожую дваццаціаднагадовую дзяўчыну, разам з маладзейшай на год Ядзьвігай засталіся дома. Зь месяц таму дзяўчаты былі на бацькавай магіле. Да таго ж трэба было даглядзець трынаццацігадовага Ігнася, які, гуляючы на вуліцы, застудзіўся, і яго пакуль не выпускалі з хаты. Станіслаў з Казімерам мелі сёньня вярнуцца з пагасьцінаў ад бабулі, што жыла недзе ля Вільні, а малодшы, Уладыслаў, марыў дачакацца братоў, бо тыя абяцалі прывезьці цацку. Набожны Фэлікс абавязкова хацеў у касьцёл. Ён нават распачаў спрэчку з Вандай, якая казала, што Радаўніца ўжо прайшла, а да Дзядоў яшчэ досыць часу. Абураная гэткім аргумэнтам пані Алена ад пачатку загадала дзяўчыне ехаць таксама, але тая спаслалася на галаўны боль пасьля размовы з Фэліксам і пацікавілася, каму патрэбны лішні клопат у дарозе. Спрэчка разьвязалася тарахценьнем каламажкі ды нараканьнямі Габруся на позьні выезд. Да бліжэйшай вёскі ехалі моўчкі. Пані Алена яшчэ крыху нэрвавалася пасьля размовы з малодшай дачкой, Фэлікс засяродзіўся на малітоўным тэксьце з падарожнай кніжкі, а я, як заўсёды, захапляўся краявідамі. Калі наперадзе ўзьніклі вясковыя стрэхі, пані Алена паправіла сыну піапку, амаль незаўважна, але досыць глыбока ўздыхнула й сказала: - Рудня Пільнянская. Зараз убачыце найлепшы млын у ваколіцах. Некалі мы з мужам нават хацелі набыць яго, але потым вырашылі, што перш трэба новая хата. - I добра вырашылі панечка, утачыўся Габрусь, вялікай радзіне ў малой хаце няможна, ды й месца гэтае нядобрае, а, як на праўду, дык зусім благое... Я пану Эдмунду яшчэ тады казаў. Ды ён хіба вам расказваў? - Можа й так. Ня памятаю. - He? шчыра зьдзівіўся стары. Хіба вы тады, даруйце, у цяжку былі, дык пан і паасьцярогся... Тымчасам фурманка прамінула ўжо пару-другую хатаў, выкаціла на трыпуцьце. Справа, адразу за мостам праз рэчку, у нізінцы наўскрай дарогі грукацеў пад стромым дахам млын: вялікі мураваны камянямі ў два паверхі будынак з абкладзенымі чырвонай цэглай вокнамі й дзьвярыма. Некалькі хурманак з рэшткамі леташняга збожжа чакалі сваёй чаргі. Побач, сабраўшыся ў ватажок, гаманілі завозьнікі. - Дык чым жа тут блага? вярнуўся да перарванае размовы я. - Ведама чым, азваўся Габрусь, пра тое кожны ведае, але ня кожны скажа. — Ну-ну, — паспрабаваў я падахвоціць старога, які адразу ж зірнуў на гаспадыню: - Скажу, калі пані дазволіць. - Ды кажы, што ўжо там. Ну, дык я ж і кажу... Дзякаваць Богу, сам ня бачыў... Ад дзеда чуў. Але й дзед таксама ня бачыў... Быў калісьці на месцы гэтага млына іншы, драўляны, з хаткай-трысьценкай. Гаспадарыў у ім Саўка-млынар. I былі ў яго валасы й скура белыя. Можа ад мукі, можа ад старасьці, можа ад доўгай працы ў змроку, а можа... Аднойчы ўночы пачуў Саўка пошчак капытоў. Глянуў у патаёмнае вакенка, a ноч была месячная, нібыта тры манахі на конях мост цераз Вусу пераехалі. Часы тады былі неспакойныя. У вакно падглядаць даражэй, як ня ведаць. Ну, ехалі, ну, праехалі. Хацеў быў Саўка йзноў пайсьці легчы, аж у апошні момант убачыў, як коньнікі з дарогі на строму зьехалі й з коней зьлезьлі. Узяла Саўку цікавасьць далей глядзець. А манахі пастаялі крыху, пагаманілі, пашапталіся, з парожняга каня покладзь зьнялі й у рэчку чабохнулі. Потым ізноў мост пераехалі ды ля млына затрымаліся. Пагрукалі ў дзьверы й на Саўкава: “Хто?” адказалі, што яны манахі-тампалеры, што нясуць у сьвет веру Хрыстову, што мусілі сёньня ў Івянцы быць, ды па дарозе напалі на іх ліхія людзі. Пакуль адбіліся, ужо й ноч. Вось, маўляў, і давялося шукаць начлегу. Пусьціў іх Саўка ў сваю трысьценку, а сам y млын спаць пайшоў. Толькі зымжыў павекі, як чуе: знаёмы голас кліча. Прахапіўся, глянуў на вуліцу, а на млыновым коле Вадзянік сядзіць. “Чаго табе?” “Тут у Вусу нехта покладзь укінуў, дык я да цябе прыцягнуў, як у дамове напісана. А так нічога”, адказвае. А трэба вам сказаць, што кожны млынар з Вадзяніком дамову маюць, як жыць у суседзтве. Ну, хто што перад кім. Гэта яны кожны па-свойму дамаўляюцца, у кожным млыне іначай. Забраў Саўка ў Вадзяніка покладзь і раніцой паабяцаў у рэчку талакна ўсыпаць, ізноў жа як у дамове напісана. Ледзь завалок ён неспадзяваны набытак у млын, запаліў лучыну, разьвязаў мех, глянуў усярэдзіну й жахнуўся. У мяху быў мёртвы манах, акурат у такой самай апранасе, як ягоныя госьці. Выскачыў Саўка на вуліцу. Пастаяў крыху, дыхнуў начнога паветра, супакоіўся. “Што гэта, думае, са мной? Тапельцаў сініх з ракі вывуджваў, гнілым смуродам дыхаў, а тут навец. Дык чаго ж баяцца?” Вярнуўся ён у млын — мяха няма, нябожчык ляжыць роўненька, як да труны сабраны, а вакол яго чорны кот ходзіць. Зьдзівіўся Саўка, бо ведама, што каты мёртвых ня любяць. I толькі ён так паду-