КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Незвычайныя падарожнікі шчасна міналі межы. Ды што межы для тых, хто лёгка пераадольваў пушчанскую нетру, згінныя дрыгвяністыя балоты, бязбродныя рэкі... •к & & Гэта кепска, што ты прыехаў, зьбянтэжыў мяне сваёй гасьціннасьцю дзед Макар, мой час яшчэ не надыйшоў, а калі надыйдзе ты пра гэта дазнаесься ў іншы спосаб ... Але як ты ўжо зьявіўся, мушу з табой.жазаў той, пага- варыць трохі аб нашай долі-нядолі. У хату не запрашаю, бо горача, а тут, пад ліпай, і цянёчак і ветрычак. Аўтобус у горад толькі ўвечары... Акурат пасьпееш. Але спачатку зупа. Дзе ты яшчэ такой зьясі... Елі моўчкі, я напэўна пакрыўджана, а дзед Макар неяк удумна, засяроджана. Я крадком пазіраў на яго, і ён пакрысе пачынаў мне нагадваць паганскага вешчуна, які сьвятадзеяў над чароўным варывам. Пасьля апошняе лыжкі ён неяк дзіўна кінуў позірк на ліпу, як бы хуценька памаліўся нязнанаму патаемнаму стодзіву, і ўжо з усьмешкай наліў мне чарку: - Ты пі, а я буду гаварыць, бо ўсё, што ты маеш сказаць, я ведаю, а ўсё, што скажу я, будзе для цябе новым... Я здагадваюся, адкуль узялася гэтая тэлеграма. Нехта хацеў спраўдзіць, ці мы сапраўды з аднаго роду... Ну вось, спраўдзіў... Я нават прыблізна ня ведаю, што там у ягонай галаве, але магчыма, што гэта не апошні раз... Таму на падобныя тэлеграмы болып не рэагуй... Да таго ж ты радня па кудзелі, а гэта нешта ды значыць... Пакуль я жывы, табе няма чаго хвалявацца, а я буду жыць яшчэ доўга й памру толькі пасьля Дамінікі... - Дамінікі? - Гэта яшчэ адна твая бабуля. Наша з Гануляй родная сястра. - Я ніколі пра яе ня чуў. - Дзіва што! Хто б табе мог сказаць. Маці ня мела права, а я навошта? Бо ўсяму свой час. - Прабачце, але ўсё гэта падобна на кепскія дэтэктывы, якія я... - Што зробіш. Мы й жывем як у кепскім дэтэктыве, калі наагул яшчэ жывем. Але гэта, як цяпер кажуць, ня ў тэму. - Ці вы не маглі б казаць болып выразна! нечакана для сябе абурыўся я й кульнуў-такі налітую чарку. - Глядзі ты, п’еш як Абруч-Жахоўскія, хаця й належыш да Шулякоў. - Абруч-Жахоўскія? - Гэта мусіш ведаць. Дзявочае прозьвішча тваёй бабулі й маё гэта толькі палова праўды. Мы зь ёй, а значыць, у пэўным сэнсе й ты, належым да старадаўняга шляхоцкага роду. Маёнткі Абруч-Жахоўскіх былі на Полаччыне й Наваградчыне. Затым род зьбяднеў. На канец XIX стагодзьдзя заставаліся толькі мураваная хата ў Дзісьне ды маёнтак Дзічкі па дарозе ў Полацак. Нашая сям’я ўжо болып выглядала на разначынную інтэлігенцыю, чымся шляхту: ані зямлі, ані сялянаў. Адное што прозьвішча, герб ды выхаваньне. На шчасьце, для нас гэтага было досыць, каб не апусьціцца конча, але сям’ю чакала нешта горшае, чым страта маёнткаў... Мы з тваёй бабуляй Ганнай нарадзіліся ў адзін дзень і былі апошнімі ў нашай немалой сям’і. Наш бацька Антон АбручЖахоўскі быў мескім судзьдзём і вялікім аматарам старасьветчыны. Маці ж, Аміля зь Янушэўскіх, па сканчэньні Менскай гімназіі неўзабаве выйшла замуж і далей займалася толькі нашым выхаваньнем. Аднаго разу, калі бацька перабіраў у архіве старыя судовыя справы, яму на вочы трапіў акт, зь якога было відаць, што ў Абруч-Жахоўскіх, магчыма, застаўся яшчэ ладны кавалак зямлі ля Ярэмічаў. Можа зь цікавасьці, а можа й не, ён вырашыў ехаць. Дарога была далёкая, і маці параіла яму спыніцца ў ейнай стрыечнай цёткі Алены, зь якою яны ніколі ня бачыліся, але пра якую казалі як пра добрую й шляхотную жанчыну... Вярнуўся бацька з той паездкі ў дзіўным гуморы. Сказаў, што зямля тая сапраўды нашая й давесьці гэта можна, але дужа няпроста... Пасьля ён пачаў ледзь ня соднямі прападаць у вархівах. Потым яшчэ пару разоў езьдзіў у Ярэмі- чы. Мы яго бачылі ўсё радзей і радзей. Так прамінула некалькі гадоў. Я пасьпяхова прайшоў хатнія ўнівэрсытэты й ужо вучыўся ў Віленскай гімназіі. На лета, як заўсёды, прыяжджаў на вакацыі ў Дзічкі. Падчас аднаго з такіх прыездаў я й пачуў тое, што цяпер пачуеш ты. II Мне было шаснаццаць. Я ўжо пачынаў заглядацца на дзяўчат. Асабліва падабалася мне старэйшая на два гады Наталя Вяршэвіч дачка віленскага рамізьніка, якая ня так даўно была яшчэ Наталькай, і зь якой я, тады першакурсьнік, нават два разы прайшоўся віленскімі вуліцамі... Прайшоўся, напраўду, у грамадзе гэткіх самых падлеткаў і таму нават не дакрануўся да яе словамі. Але прайшло чатыры гады, і Наталя так паланіла мае думкі, што я не знаходзіў сабе месца. Яна прыходзіла ў мае сны невысокая, зграбная, усьмешлівая. Я даганяў яе, а яна зьнікала недзе ў Сьвятаянскіх мурох, каб раптоўна зьявіцца ля ратушы. Я кідаўся туды, а яна ўжо заклічна махала мне рукой з гары Гедыміна. Я быў у роспачы... Я пісаў ёй вершы, на- зіркам блукаў за ёй па вуліцах і шторазу зьбіраўся падысьці, загаварыць. Часам яна заўважала мяне. Мы віталіся, але далей справа ня йшла. Я баяўся. Сьветлавалосая крывічанка здавалася мне вартай ня тых словаў, якія я для яе складаў, а нечага больш значнага, сур’ёзнага. Нарэшце, лежачы ў капешцы сена, я вырашыў, што пры наступнай сустрэчы абавязкова падыйду да яе й скажу пра сваё каханьне проста, без выкрунтасаў... Хай будзе што будзе... Вакацыі ператварыліся ў пакуту. Штоночы я доўга ня мог заснуць і маляваў сабе драбносткі прызнаньня. Вось яна, вось я... “Добры дзень, Наталя”. У ейных чорных вачох скачуць гарэзьлівыя агеньчыкі: “Добры дзень!” Вецер гуляе з апалым восеньскім лісьцем... He... Ня тое... Які “Добры дзень?” Пачаць трэба йнакш... Дый будзе ня вецер, а дождж... Нібы выпадкова мы апынемся побач у Вострай Браме... Я распрастаю парасон... Адкуль у мяне парасон? Ага. Дажджу ня будзе. Будзе проста слотна... 3 такімі думкамі я засынаў трывожнымі снамі закаханага юнака й зазвычай прачынаўся позна й у кепскім настроі. У снах была толькі Наталька, і мне хацелася, каб гэтыя сны цягнуліся як найдаўжэй. Ночы сталі для мяне адзіным сьвятам, а родныя краявіды невыноснай брыдой. Аднойчы я прачнуўся ад дзіўнага гуку. Ён нагадваў камарыны піск, але піск нейкі трывожны, неабыякавы. Я высьлізнуў у калідор і ўбачыў там Ганулю. Яе таксама абудзіў гэты гук. Мы моўчкі пайшлі да сходаў на першы паверх, ля якіх была бацькоўская спальня. У дзяцінстве, калі начамі нас наведвалі наіўныя жахі, мы беглі да таты й мамы. Але той час мінуў, і ногі самі панесьлі нас на першы паверх. У гасьцёўні было цёмна. Адзінае сьвятло прабівалася ў шчыліну пад дзьвярыма бацькавага габінэту. Заміж накіравацца туды, мы пайшлі ў невялічкі пакойчык, які бацька прыстасаваў сабе пад розную непатрэбшчыну, што заўсёды ёсьць у хаце й якой шкода пазбыцца. Там было шмат цікавых старых рэчаў, якія мы, малыя, часам выцягвалі на сьвет Божы й якія ў нас адразу ж адбіраліся й урачыста вярталіся на месца. Пакойчык меў адну цікавую ўласьцівасьць, якую, напэўна, ведалі толькі мы з Гануляй. Калі бацька браў некага з нас да сябе ў габінэт “на выхаваньне”, мы імкнуліся трапіць у гэты пакойчык, бо там было ўсё чуваць. Адзінае, што было кепска, рыпкія дзьверы. Але ў тую ноч яны нават ня войкнулі. - Я табе кажу, што гэта незвычайны й, магчыма, небясьпечны дакумэнт, казаў бацька, інакш чаму б ён быў не падшыты ў справу, а схаваны ў ёй. - Ці мала чаму нейкая папера магла апынуцца ня там, дзе лічыш патрэбным ты. - Я тут ні пры чым. Аднаго гэтага дакумэнту хапіла б, каб чалавек ужо больш ніколі не пабачыў дзённага сьвятла, а судовая справа — скончылася апраўданьнем. Гэта азначае толькі адно: альбо дакумэнт не фігураваў у разьбіральніцтве, альбо канчатковы вырак быў за неабыякавым чалавекам. - Гэтай паперыне гадоў дзьвесьце, ня меней. Усё даўно скончылася, і калі б нешта ўзьнікла зноў мы б ведалі. - Добра. Калі ўжо пайшла такая гаворка я табе скажу... А каб ты лепш уявіла й паверыла хварбаў не пашкадую... Зрэшты, гэтую гісторыю я занатаваў для нашчадкаў адразу пасьля падзеяў. Таму, каб нічога не прапусьціць, я лепш прачытаю... III Гадоў зь дзесяць таму, калі я першы раз вяртаўся з-пад Ярэмічаў, мне закар- цела скарыстацца з тваёй парады й заехаць да Янушэўскай. - Ты не казаў, што быў у яе. - Стаяў цёплы вечар, і я, адпусьціўшы Мікіту, які тады кіраваў хурманкай, пайшоў пеша. Дзякаваць Богу, маёнтак было відаць здалёк, і мне заставалася прайсьці вярсты са дзьве. Спачатку лугам, а потым праз, як выглядала, невялічкі ці то парк, ці то гаёчак. Я бачыў, як хурманка схавалася за сьцяной дрэваў. Луг буяў тым перадвосеньскім жыцьцём, калі лета яшчэ красуе, але ў ягоным водары ўжо адчуваецца пах восені. Я пазіраў на багацьце красак, слухаў шматгалосае стракатаньне, цвырчэньне й гудзеньне, сачыў палёты мятлушак і стрэлак, і мне рабілася так прыкра за нашую зямлю такую багатую, а бедную, бо гаротную й няшчасную. Я думаў пра людзей, якія тут жывуць і ня могуць скарыстаць з гэтае пекнаты напоўніцу. Яны звыклі думаць пра хлеб заміж пра жыцьцё, бо ўзялі за звычку мяшаць гэтыя рэчы. А яны ж зусім ня тое самае... Я так задумаўся, што не заўважыў, як апынуўся ў лесе, поўным птушынага галасу, які раптам сьціх. Заместа яго я пачуў у паветры піск. Ад пачатку ён быў падобны да звону цішыні ў замкнёнай прасторы. Але чым бліжэй я падыходзіў да маёнтку, тым больш трывожных нотак зьяўлялася ў гэтым гуку. На нейкі момант мне нават здалося, што гэта HexTa выдурняецца на аднэй скрыпкавай струне, але гэта была ня йскрыпка... Між тым дарога выйшла на прагаліну, сярод якой стаяў стары разложысты дуб. Пад ім, а таксама як хапала вока, маўкліва падняўшы галовы, нерухома сядзелі на зямлі невядомыя мне, але выразна болыпыя ад крумкачоў, чорныя птушкі. Я падняў руку пераксьціцца, і яны ўсе, як на загад, павярнулі да мяне галовы. Мне зрабілася ніякавата. Сонца села. Ніякага шамаценьня, ніякага галасу, ніводнай рухомай істоты, толькі гэты трывожны піск і маўклівыя птушкі. Да маёнтку заставалася мэтраў з трыста. Я сагнуўся падняць сукаватую палку, што валялася пры дарозе, і раптам адчуў, як навокал пачаўся рух. У той самы момант нехта моцна штурхануў мяне ў сьпіну. Нейкім цудам я ўтрымаўся на нагах і на ўвесь дух пусьціўся да маёнтку. За сьпінай была цішыня. Каля ганку хапіла волі азірнуцца нікога... Я пагрукаў у дзьверы й на спакойнае: “Хто?” назваўся. Хвілінаў пяць панавала маўчаньне. Відаць, пахолак хадзіў сказаць гаспадарам пра нечаканага гасьця. “Пакуль ён там швэндаецца, паду-