КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
маленькія ручкі. На заднім плане пастаўшчыкі закусак прыўздымалі накрыўкі, выпускаючы пару над гарачымі стравамі, кавалачкі крышанае гародніны ўтваралі рознакаляровыя плямкі на паверхні рысу. Затраскаталі петарды, загучалі фанфары. Але зноў стала цёмна, і я рушыў па няпэўнай, нібыта пракладзенай у лесе сцяжыне, вакол сноўдалі і пераліваліся нейкія залатыя і зялёныя блікі. На чароўнай прыгажосці прагаліне, купаючыся ў сонечных промнях, гарэзавалі сабакі. Пазней сабакі ішлі побач з гаспадарамі, аберагаючы іх сваімі поўнымі любові позіркамі, а яшчэ пазней сабакі паміралі, і на прагаліне паўставалі маленькія стэлы, што ўвекавечвалі любоў, прагулкі пад сонцам, радасць быць разам. Ніводзін сабака не быў забыты: іх рэльефныя фота ўпрыгожвалі стэлы, да падножжа якіх гаспадары паклалі іх любімыя цацкі. Гэта былі помнікі радасці, якім усякія слёзы былі чужыя. На адлегласці пачалі ўзнікаць, нібы пачэпленыя на дрыготкай фіранцы, залатыя літары, з якіх утвараліся словы. Там было слова «любоў», слова «дабрыня», слова «пяшчота», слова «вернасць», слова «шчасце». Паўстаючы з поўнай цемры, яны ўсё болей ярчэлі, пераходзячы ад матавай залацістасці да асляпляльнага ззяння; потым адно за адным зноў паглыналіся цемрай, але, разгараючыся па чарзе, словы нібы спараджалі адно другое. Я, не спыняючыся, ішоў далей па склепе, кіраваны святлом, якое выхоплівала з цемры то адзін, то другі кут памяшкання. Там былі іншыя сцэны, іншыя выявы, так што ўрэшце я страціў адчуванне часу і набыў яго ў поўнай меры толькі тады, калі, падняўшыся з склепа, апынуўся дзесь на тэрасе ці нечым кшталту зімовага сада і сядзеў там на плеценай з лазы лаве. Над пусткамі за акном апускалася ноч; Вэнсан запаліў вялікую лямпу пад абажурам. Я быў прыкметна ўзрушаны, і ён, не пытаючыся, наліў мне кілішак каньяку. — Праблема ў тым, — сказаў ён, — што, па праўдзе, я з гэтым ужо й не магу выстаўляцца. Тут безліч настроек, перавезці амаль не магчыма. Да мяне прыходзілі з Упраўлення выяўленчага мастацтва, яны думаюць купіць гэты дом, а потым, можа, здымаць на відэа і прадаваць. Я зразумеў, што практычны, ці фінансавы бок ён закрануў чыста з ветлівасці, каб вярнуць размову ў нармальнае рэчышча, бо ў яго становішчы — а ён эмацыйна быў на астатняй мяжы выжывання — матэрыяльныя праблемы, вядома ж, мелі ўжо толькі абмежаванае значэнне. Я не знайшоўся, што адказаць, паківаў галавой і наліў сабе яшчэ каньяку; яго самавалоданне ў той момант мне здалося проста палохаючым. Ён загаварыў зноў: — Ёсць адна вядомая фраза, згодна з якой мастакі падзяляюцца на дзве катэгорыі — рэвалюцыянераў і дэкаратараў. Будзем лічыць, што я абраў лагер дэкаратараў. Зрэшты, у мяне асабліва і выбару не было, за мяне вырашыў свет. Памятаю першую сваю выставу ў Нью-Йорку, у галерэі Саатчы, з акцыяй «Feed the people. Organize them» — яны пераклалі назву. Я хадзіў пад уражаннем — усё-ткі ўпершыню за столькі гадоў французскі мастак выстаўляўся ў буйной нью-йоркскай галерэі. Я бьгў у той час, у дадатак, яшчэ й рэвалюцыянерам і цвёрда верыў у рэвалюцыйную каштоўнасць сваёй працы. У НьюЙорку стаяла вельмі халодная зіма, на вуліцах кожную раніцу падбіралі памерлых, замерзлых бяздомных; я быў упэўнены, што людзі, як толькі ўбачаць маю працу, адразу пераменяцца ў стаўленні: выйдуць на вуліцы і пачнуць рупліва выконваць прадпісанне, адрасаванае ім з тэлевізара. Ясная рэч, нічога такога не адбылося: людзі прыходзілі, трэслі галовамі, казалі адно аднаму разумныя словы і сыходзілі. На маю думку, рэвалюцыянеры — гэта людзі, здольныя прыняць бязлітаснасць свету і адказаць яму яшчэ большай бязлітаснасцю. Я такога кшталту смеласцю не валодаў. Зрэшты, я быў амбітны, і можа быць, дэкаратары ў глыбіні душы нават амбітнейшыя за рэвалюцыянераў. Да Дзюшана мастак лічыў за найвышэйшую мэту прапанаваць сваё бачанне свету, якое было б адначасова і асабістым, і дакладным, іначай кажучы — якое хвалявала б; гэта ўжо было неймавернай амбіцыяй. Пачынаючы з Дзюшана, мастака больш не задавальняе прапаноўваць сваё бачанне свету, ён імкнецца стварыць свой свет; ён робіцца ў поўным сэнсе супернікам Бога. Яўсваім сутарэнні — Бог. Я вырашыў стварыць маленькі, беспраблемны свет, дзе няма нічога, апрача шчасця. Я выдатна разумею рэгрэсіўны характар маёй працы; я ведаю, што яе можна параўнаць з паводзінамі падлеткаў, якія, замест таго каб павярнуцца тварам да сваіх падлеткавых праблемаў і паспрабаваць вырашыць іх, з галавой занураюцца ў калекцыянаванне марак, збіранне гербарыяў ці ў які іншы маленькі, ізаляваны, цёплы і расквечаны яркімі фарбамі свет. Ніхто не адважыцца сказаць мне гэта ў твар, я маю добрыя водгукі ў «Арт-прэс» і ў большасці еўрапейскіх медыяў; але ў позірку дзяўчыны, што прыходзіла з Упраўлення выяўленчага мастацтва, я прачытаў пагарду. Яна была худая, у белым скураным гарнітуры, вельмі смуглая і вельмі сексуальная; я зразумеў, што яна глядзіць на мяне як на маленькае, хворае дзіцяцікалеку. Яна мела рацыю: я і ёсць малы калека, вельмі хворы і не прыстасаваны да жыцця. Я не магу прыняць бязлітаснасці гэтага свету; мне проста не ўдаецца. Вярнуўпіыся ў «Лютэцыю», я доўга не мог заснуць. Усёткі Вэнсан у сваіх дзвюх катэгорыях некага яўна забыў. Як і рэвалюцыянер, гумарыст таксама прымае бязлітаснасць свету і адказвае яму яшчэ болыпай бязлітаснасцю. Але вынік ягонага дзеяння заключаецца не ў трансфармацыі свету, а ў стварэнні ўмоў, у якіх яго можна цярпець, — праз пераўтварэнне гвалту, непазбежнага ва ўсякім рэвалюцыйным дзеянні, у смех (і, як пабочны эфект, — у немалыя бабкі). Карацей, як усе блазны ва ўсе часы, я быў своеасаблівьім калабарацыяністам. Я выбаўляў свет ад пакутлівых і бескарысных рэвалюцый — бо корань усякага зла ляжыць у біялогіі й не залежыць ні ад якіх яўных ці ўяўных сацыяльных зменаў; я праліваў святло, гасіў прагу дзейнічаць, выкараняў надзею; вынікумяне бьгў размыты. Некалькі хвілінаў я перабіраў у памяці эпізоды сваёй кар'еры, асабліва ўкіно. Расізм, педафілія, канібалізм, бацьказабойства, катаванне, варварства: менш як за дзесяць год я падмёў ледзь не ўсе самыя даходныя нішы. Забаўна ўсёткі, падумалася мне каторы ўжо раз, пгго сярод кіношнікаў спалучэнне злосці і смеху лічыцца за наватарства; відаць, не надта часта яны чытаюць Баддера, гэтыя прафесіяналы. Заставалася парнаграфія, на якой усе дагэтуль абломвалі зубы. Сфера выглядала непадступнай для ўсякіх спроб зрабіць яе вытанчанай і далікатнай. Hi віртуозныя перамяшчэнні камеры, ні вынаходлівая падсветка не стваралі ніякае перавагі: наадварот, усё гэта, здавалася, толькі павялічвае заганы. Болей «дагматычны» падыход з выкарыстаннем прыхаваных камер і кадраў відэаназірання поспеху прынёс не болей: людзі хацелі, каб карцінка была выразнай. Гразнай, але выразнай. Замеры стварыць «высакаякасную парнаграфію» не толькі сталі пасмешышчам, але ўсе скончыліся поўным камерцыйным правалам. Словам, старая прымаўка маркетынгавага кіраўніцтва: «Тое, што людзі ахвотней бяруць тавары шырокага спажывання, не азначае, што яны не купяць нашы прадметы раскошы» — гэты раз дала збой, і адзін з самых прыбытковых сектараў кінавытворчасці трапіў у рукі немаведама якіх венгерскіх, а то й латышскіх падзёншчыкаў. Калі я здымаў «Паскубі мне сектар Газа», я неяк, каб паднабрацца вопьггу, правёў цэлы вечар на здымках у аднаго з апошніх дзеючых рэжысёраў-французаў, у Фэрдынана Кабарэля. Той вечар не быў патрачаны марна — зразумела, у чалавечым плане. Нягледзячы на сваё прозвішча, тыповае для паўднёвага захаду Францыі, Фэрдынан Кабарэль быў падобныда аднаго былогаадміністратара з «АС/DC»: бледнаскуры, з бруднымі зашмальцаванымі патламі, у майцы «Fuck your cunts»' іўпярсцёнкахзчарапамі. Яадразу падумаў, што другога такога мудака яшчэ, напэўна, не бачыў. Трымацца на плыву яму ўдавалася толькі за кошт да смешнага сціснутых тэрмінаў, якія ён навязваў здымачнай групе: за дзень ім накручвалася хвілін па сорак прыдатнага для мантажу матэрыялу, пры гэтым ён паспяваў даваць яшчэ й рэкламныя фота ў «Хот відэа» і, у дадатак, лічыўся сярод сваёй браціі за «інтэлектуала», сцвярджаючы, быццам працуе «надзвычайных умовах». Я ўжо не кажу пра дыялогі («Я заводжу цябе, га, сучка? — Так, ты мяне заводзіш, паскуднік»), я не кажу пра прымітыўнасць рэжысёрскіх заўваг («Так, цяпер дуплет» — гэта, натуральна, усім указвала, што акторку за- 1 Трахайце свае дзіркі (анг.) раз будуць браць у дзве дзіркі), тбольш за ўсё мяне ўразіла яго неверагодная пагарда да выканаўцаў, асабліва мужчынскага полу. Без ніякай іроніі, без ніякага прыхаванага падтэксту Кабарэль мог раўці ў мегафон на ўдзельнікаў групы што-небудзькшталту: «Чувакі, слухайце, не будзе стаяць — не будзе грошай!» — або: «Калі гэты зараз кончыць, хай валіць адсюль на хрэн!». Акторцы давалі прынамсі манто з штучнай футры — прыкрыць галізну ў перапынках між сцэнамі; ахлопцы-акторы, калі хацелі сагрэцца, павінны былі прыносіць коўдры з сабою. Урэшце глядач мужчынскага полу пойдзе глядзець на акторку, яна нават можа аднойчы трапіць на вокладку «Хот відэа»; а да актораў стаўленне было не больш, як да чэлеса з ножкамі. У дадатак я даведаўся (што было няпроста, бо французы, як вядома, не любяць гаварыць пра свае заробкі), што калі акторцы за здымачны дзень выплачвалася пяцьсот еўра, дык хлопцы мусілі здавольвацца ста пяццюдзесяццю. Зрэшты, яны й не займаліся гэтым рамяством дзеля грошай: як бы неверагодна і сумна гэта не выглядала, яны займаліся ім, каб трахаць цёлак. Асабліва мне запомнілася сцэна ў падземным паркінгу: усіх там аж калаціла ад холаду, а два гэтыя дзецюкі, Фрэд і Бэнжамэн (адзін — лейтэнант-пажарнік, другі — супрацоўнік адміністрацыйнага апарату), меланхалічна надрайваліся, каб у момант дуплета быць у форме, і я, пазіраючы на іх, падумаў, што мужыкі ўсё-ткі бываюць часам проста малайцы, калі справа тычыцца жаночай дзіркі. Г этыя не самыя бліскучыя ўспаміны прывялі мяне да таго, што на досвітку, праварочаўшыся амаль усю ноч без сну, я зрабіў накід сцэнару з часоваю назвай «Палавыя мянялы з вялікай дарогі», які дазваляў удала спалучыць камерцыйныя перавагі і парнаграфіі, і брутальнага гвалту. Раніцай, жуючы грэнкі ўбары «Лютэцыі», я распісаўуводную сцэну, якая мусіла папярэднічаць тытрам.