КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Адна з гэтых дзьвярэй вяла ў кватэру Кіма, што складалася з пакоя, маленькай кухні ды прыбіральні. Пакой Кіма да самага верху быў застаўлены высокімі паліцамі з кнігамі, у кутох пад стольлю зацягнутымі павуціньнем. У цэнтры стаяў акруглы драўляны стол. Побач месьцілася канапа ды фатэль гаспадара, дзе звычайна сядзеў Кім зь нязьменнай цыгарэтай, усунутай у муштук, які ён трымаў прапаленымі пажоўклымі пальцамі. На кухні таксама стаяла канапа, дакладней, гэта быў матрац, што ляжаў проста на падлозе, на якім заўсёды хтосьці сядзеў, піў альбо спаў. Калі мяне ўпершыню прывялі ў кватэру да Кіма, я ўсхвалявана чакаў знаёмства. Да таго часу я ўжо шмат чуў пра яго ад сваіх сяброў і ведаў, што гэта абсалютна адметная, надзвычай цікавая асоба. Кіма ў той момант у кватэры не было, і мы, уладкаваўшыся на матрацы Кімавай кухні, адчынілі пару пляшак віна ды сталі чакаць вяртаньня гаспадара. Калі Кім, вярнуўшыся, увайшоў на кухню, я ўбачыў хударлявага чалавека невялікага росту з бародкай, якая крыху нагадвала бародкі клясыкаў з партрэтаў небажыхароў Краіны Шчасьця. Радасна прывітаўшы нас (Кім заўсёды шчыра радаваўся зьяўленьню новых, незнаёмых яму людзей), ён дастаў з авоські слоік сьмятаны ды проста так, без анічога пачаў яе есьці, чэрпаючы лыжкаю адразу са слоіка. Пры гэтым ён пачаў абмяркоўваць вартасьці ды недахопы новага раману нейкага расейскага пісьменьніка, імя якога я раней ніколі ня чуў. Гое, зь якой прастатою ды геніяльнасьцю Кім казаў пра складаныя рэчы, сёрбаючы сьмятану й капаючы ёй сабе на кашулю, уразіла мяне. Хадзееў быў чалавекам неймаверных ведаў. Пэрыядычна ён падпрацоўваў тым, што пісаў навуковыя дысэртацыі за грошы. Сам ён, натуральна, ніякіх навуковых ступеняў ня меў, але за сваё жыцьцё зрабіў іншым людзям дваццаць пяць кандыдацкіх і пяць доктарскіх працаў па самых разнастайных навуковых тэмах. Прычым першую зь іх — дысэртацыю па псыхіятрыі — ён напісаў галоўурачу псыхушкі, куды яго ўпяклі за заклік зрынуць Сталіна. Кватэра Кіма была адным з тых месцаў Гораду, дзе ў лябірынтах, схаваных за фасадамі калідораў багацьця, пачыналася рэальнае жыцьцё. У ім ніхто не казаў, што кроў — гэта віно, а звалі кроў крывёю, а віно віном. I вядома ж, аддавалі перавагу віну, якое заўсёды ракой лілося ў Акадэміі Кіма. Ракой, што ўпадала ў падземныя азёры інтэлектуальных спрэчак, дыскусіяў пра паэзію й літаратуру, пра тэатар, мастацтва, філязофію ды грамадзтва. Круглыя содні кватэра Кіма была запоўненая людзьмі, якія ішлі сюды, хто з новым раманам, хто з толькі што напісанымі вершамі, хто са сцэнаром, хто з архідэямі, а хто проста з ідэямі ды гарэлкай. Кім усіх прымаў, хаця ягонае жытло нагадвала шматлюдную каму- ну, дзе яму рэдка выпадала магчымасьць усамотніцца. Шмат гадоў ён пісаў дзьве вялікія кнігі, адну па філязофіі, якую назваў Двайковасьць, ды казку, што была падобная да казкі пра Краіну Шчасьця. Шмат каго, хто прыходзіў да яго, Кім называў геніямі. Сустракаліся й такія, хто лічыў яго д’яблам, які спакушае ды разбэшчвае душы маладых паэтаў. Але хутчэй ён абуджаў іх, шкадаваў ды імкнуўся дапамагчы. Мусіць, ён ведаў, што рана ці позна гэты Горад зжарэ іх. Як адным верасьнёвым днём ён зжэр і яго самога. 50 Калі рухацца ад Праспэкту ў бок, на поўнач альбо на поўдзень, да пэўнай мяжы,. за якою сканчаецца тое, што мае дачыненьне да Гораду Сонца, тым больш заўважным робіцца зьмена характару дэкарацыяў. Калідоры багацьця пачынаюць паступова рассыпацца на аскепкі. Плоскія, але ўсё адно цэльныя дэкарацыі фрагмэнтуюцца. Палацы-сьцены паступова ператвараюцца ў Палацы-вокны. Будынкі ўжо не ствараюць ілюзіі Палацаў, а толькі сымбалічна пазначаюць іх. 3 усяго багацьця на будове застаецца проста адзнака, кляймо, якое павінна маніфэставаць, што перад намі ня звыклы будынак, але менавіта Палац. Такім кляймом могуць быць некалькі багатаапраўленых вокнаў, партал альбо проста некалькі пілястраў, што зьмяшчаюцца на неатынкаванай сьцяне, часам у самых неспадзяваных месцах будынку. Жоўты Горад паступова ператвараецца ў шэры: шэрым робіцца колер цэглы яго сьценаў, Узьнікае адчуваньне, што аўтар, які стварыў гэты твор, зрабіў добрую прамалёўку цэнтру кампазыцыі, але ўскрайкі палатна пакінуў у выглядзе эскізу, дзе паклаў экспрэсіўныя мазкі толькі ў тых нечаканых месцах, якія яму падказала стыхія ўласнай падсьвядомасьці. Пампэзныя калідоры багацьця пачынаюць згасаць, рабіцца ўсё меней аб’ёмнымі, болей плоскімі, меней празьмернымі, болей сьціплымі і, нарэшце, убогімі. Замест цудоўных Палацаўсьценаў застаюцца пустыя цагляныя скрыні будынкаў з правільнымі геамэтрычнымі шэрагамі аднолькавых цёмных вокнаў, тры альбо два зь якіх, звычайна тых, што выходзяць на вуліцу, захоўваюць багацьце дэкору, што іх абрамляе. Гэтыя дзіўныя Палацы-вокны катэгарычна заяўляюць гледачу пра сваё высокае паходжаньне, патрабуюць піетэту ў дачыненьні да сябе, прытым што праўда ўжо не таіцца з таго боку Палацаў, але відавочная адразу тут. Яна глядзіць на вас з суседняга акна, не таго, што хаваецца ў прыпалацавым парку, а з таго, што не саромеецца дэманстраваць сваю галізну тут, проста на вуліцы. Ствараецца адчуваньне нейкай фантасмагорыі, вялізарнай дэкарацыі, зробленай кімсьці да дзіўнага спэктаклю. Рэальнасьць падменьваецца сцэнаграфіяй, але сцэнаграфія (сьценаграфія!) распускаецца ў рэальнасьці. Горад Палацаў растае на вачох, згасае, заціхае. Чым далей вы адыходзіце ад яго цэнтру, тым больш ён сыходзіць у шэрае цаглянае сутоньне. Часамі яшчэ можна напаткаць невялікія ўсплёскі: самотны Палац-сьцяну, некім забытую вазу, рэшткі скульптуры ў парку ці даўгую ляпную агароджу з качанамі гіпсавай капусты, але рэальнасьць няўмольная. Горад робіцца ўсё больш і больш ілюзорным, ён зьнікае... 51 Мы ўсе па-рознаму пакідалі Краіну Шчасьця. Хтосьці ў ёй ніколі і ня быў, кагосьці высялялі сілаю, калі яна памерла, а нехта сам разьвітваўся зь ёю, калі яна яшчэ жыла. Мне давялося пакінуць Краіну Шчасьця раней за многіх сваіх аднагодкаў. Я рос у габрэйскім квартале Гораду Сонца, а габрэі заўсёды чамусьці хацелі зьехаць з Краіны Шчасьця. Яны мелі сваякоў ў іншым сьвеце, якія прысылалі ім лісты, дзе апавядалі пра ненкае ненмавернае яго багацьце, зусім не падобнае да нашага багацьця, зробленага з гіпсу. Потым зьявіўся бацька, потым дзядзька Рышард, сябра маці, які ня проста не любіў, а ненавідзеў Краіну Шчасьця. Затым сталі ўзьнікаць нейкія іншыя кнігі. Потым зьявілася Вільня. Я пакахаў Вільню адразу, зь першага ўздыху. Паветра яе вуліцаў прарэзала ў памяці ўспаміны паху Нямігі, той Нямігі з водарам каміннага дыму, якую я любіў у дзяцінстве. Вільня была зусім недалёка ад Гораду Сонца, усяго нейкія сто семдзясят кілямэтраў, тры гадзіны дарогі ў нясьпешным ранішнім цягніку — і ты ўжо ўдыхаў водар першага кубка кавы ў «Вайве», кавярні, што месьцілася паблізу касьцёла Сьвятога Яна. Мы выбіраліся ў Вільню у выходныя, бязь нейкіх адмысловых справаў, проста каб пабадзяцца па яе вуліцах, папіць віна ў старых падворках. Павольна выпаліць цыгарэту ў падваротні на Gorkio, назіраючы за мінакамі, што нясьпешна праходзілі міма. Схадзіць да ручая пад гарою Гедыміна, каб адчуць нейкую паганскую энэргію, што праймала гэтае дзікае зарослае месца, напоўненае незьлічонай колькасьцю смаўжоў у барокавых сукенках, якія павольна ўзьнімаліся ўгару па камлёх старых дрэваў. Гэты Горад быў іншы, такі непадобны да Гораду Сонца. У ім жыў спакой цішыні яго спрадвечных муроў. Але з гэтага спакою да цябе даносіўся ледзь чутны заваблівы голас. Голас, што трапляў у самую глыбіню тваёй падсьвядомасьці. Гэта быў голас крыві, бяссоньніца крыві, бяссоньніца бяссоньніцы. Бяссоньня крывавыя берагі клікалі цябе. Зьвярталіся да цябе. Хацелі абудзіць цябе. Няміга вярталася тут, у нашай старажытнай сталіцы. У Вільні. Яе падземныя воды несьлі ў сабе крывавую праўду. Праўду, якой яна ўсьцілала свае берагі, нябачныя падземныя берагі. Яна заклікала выпіць гэты кубак горычы, келіх чырвонай вады, што падобная да віна. Але скаштаваўшы яго, ты не ставаўся шчасьлівым, наадварот, бяссоньніца праўды вярталася да цябе, пазбаўляла сну, рабіла цябе няшчасным у праўдзе, ва ўсьведамленьні несправядлівасьці. Горкая вада Нямігі ў тваёй крыві патрабавала, заклікала, прагнула яе, прагнула ажыцьцяўленьня Справядлівасьці, шлях да якой ляжаў праз Свабоду, здабыць якую можна было толькі ў Братэрстве. 52 У Вільні пачалося абуджэньне. Абуджэньне, якое несла крывавую праўду рэальнасьці. Прастора пустэльнай зямлі з Горадам Сон- ца ў цэнтры яе пачала запаўняцца гарадамі, падзеямі, людзьмі, якіх зьнесьлі воды падземнай ракі. Адкрыцьці прыходзілі адно за адным. Кожнае было жорсткім, больш жорсткім, яшчэ болей жорсткім. Праўда гістарычнай Літвы фрагмэнт за фрагмэнтам адраджалася ў нашай сьвядомасьці. Зьяўляліся новыя людзі і рабіліся тваімі сябрамі, яны таксама жадалі знаць праўду. Праўда падручнікаў, напісаных Імпэрыяй, што мы чыталі ў школах, паіла нас вадой зь іншай ракі — зь Леты, якая павінна была змыць усе злачынствы, зробленыя тут за стагодзьдзі. Нам не хацелася больш піць гэтую атручаную маной ваду. Мы шукалі іншыя кнігі. Гэтых кніг было мала. Занадта доўга Імпэрыя спальвала іх ды забівала людзей, якія маглі б іх напісаць. Кнігі, што даходзілі да нас, перадрукоўваліся на машынках з арыгіналаў, якіх існавалі лічаныя асобнікі. Нейкія кнігі былі размножаныя з нэгатываў на фотапаперы. Я й сам з маім новым сябрам ды суседам па школьнай парце Зьмітром Саўкам тыражаваў гэтыя кнігі. У старэйшых клясах школы я пачаў патроху займацца фатаграфіяй. У мяне быў фотапавелічальнік ды ўсё неабходнае для фотапрацэсу. Мы замыкаліся ў маленькім ванным пакоі кватэры на Чарвякова і ў невялічкім чорным абшары, асьветленым чырвонай лямпай, з нэгатываў друкавалі кнігі — сотні старонак тэксту на фотапаперы малога памеру. Я памятаю, як яны зьяўляліся з-пад вады — літары, словы на белым аркушы. Спачатку яны былі ледзь заўважныя, затым праступалі выразьней, мацнелі ды, нарэшце, набіралі чарнату тэксту на белай паперы. Раз, два, тры, чатыры, пяць — лясь брамкі павелічальніка — і ў ванначку з праяўляльнікам у маленькай падземнай лябараторыі, што згубілася ў сотах Гораду Сонца, адпраўлялася наступная, яшчэ белая, старонка Праўды, якую мы хацелі знайсьці. Вада, у якую падаў белы аркуш, была вадой Нямігі. Яна клікала нябачныя словы праступіць з пустэчы старонкі, што ляжала ў цэнтры чорнага пакоя, асьветленага чырвоным сьвятлом крывавых берагоў. I яны зноў зьяўляліся, чорныя ды жорсткія, як праўда. Раз, два, тры, чатыры, пяць...