КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Ад маіх строяў не асталося і следу. Я ішла босая, у брудным фартуху, з распушчанай касою. I ў мамы выгляд быў не лепшы. Стаяў гарачы жнівень, а на ёй быў стары шарсцяны шаль. Як я ненавідзела гэты шаль! «Ліхвяр Кале», самы вядомы ў горадзе, які браў рэчы пад заклад, не хацеў даць за яго і пяцьдзесят эрэ. Я ведала, што мама спрабавала яго закласці. Цяпер гэтая карычневая ануча вісела ў яе на плячах. На патыліцы пасмамі тырчалі растрапаныя валасы. Згорбленая, як бабуля, мама ішла і глядзела проста перад сабою. Я ўвесь час чухала галаву, бо ў ма.іх доўгіх валасах завяліся вошы, якім было пад гарачым сонцам вельмі няблага. Ногі ў мяне парэпаліся ад спёкі і пылу. Апошнім часам мама так стамлялася, што вечарам забывала праверыць, памылася я ці не. А я, радая, залазіла ў пасцель з бруднымі нагамі. Пра такое мінулым летам нават падумаць было нельга, у прыгожым пакоі каля Старой дарогі. Радасць мая была бясконцая, калі мне ўдавалася не памыць ног і наогул не мыцца. Але вошай я не магла пераносіць. Бо раней мама была да іх такая непрымірымая! Калі працавала на фабрыцы, далёка ад мяне, яна па некалькі разоў на тыдзень выпраўлялася ў дарогу пасля работы толькі дзеля таго, каб праверыць, ці не завяліся ў мяне насякомыя. У казку пра вошай, якія зацягваюць людзей у возера, я моцна верыла. А як жа інакш, бо мама расказвала яе так пераканаўча! Я плятуся побач з мамаю. Мы ідзём праз Бергенскі мост, чыгунныя ланцугі якога свабодна вісяць паміж слупамі. Абапал моста шуміць рака Мутала, з ровам і грукатам круціць яна тысячы колаў, каб даць людзям працу і на фабрыках ажывіць машыны, па валах якіх бяжыць тканіна. Я бестурботна гляджу ўніз, на белую рачную пену, чухаю галаву і ўжо не думаю пра тое, што са мною можа здарыцца якая-небудзь бяда, што насякомыя зацягнуць мяне ўніз у ваду. Час казак скончыўся. Мама заклала дзве прасціны за крону, паслала Mane ў булачную купіць бохан, і вось мы зноў ідзём праз горад, на хаду ўплятаючы хлеб. За цэлы дзень мы ямо першы раз. Я даўно заўважыла, што, калі айчыма дома няма, мама можа зусім забьіць пра яду. Калі ж ён павінен прыйсці, мама заўсёды неяк здабывае што-небудзь на абед, у крайнім выпадку пазычае ў суседзяў бульбы. Бо не раз здаралася, што ён ішоў ад нас, калі маме не было чым яго накарміць. Па-мойму, не варта было яго трымаць, але мама думала інакш. Мы выйшлі да заставы, дзе я раней ніколі не была. Абапал дарогі цягнуцца платы, а за імі сады і гароды, цяпліцы і кветнікі. Адтуль ідзе моцны пах кветак. Платы кончыліся. Далей пачынаюцца густыя рады елак, і мне не церпіцца ўбачыць, што ж за імі. Але зрабіць я гэтага не магу. На дрэвах вісяць ужо чырвоныя яблыкі, а дрэвы такія вялізныя, што іх верхавіны высяцца над жывою агароджаю, і так хочацца збіць хоць бы некалькі яблыкаў. Мама ідзе ўсё цішэй і цішэй; на яе бледных скронях выступілі кроплі поту. Нарэшце яна села на абочыне дарогі, прыціснула руку да грудзей, і яе вырвала. Я стаю ў пыле і чухаюся. Мне вельмі сорамна за маму. Гэта ж так брыдка: мая мама сядзіць на абочыне і яе рве... Твар у яе стаў бледны, як у мерцвяка, брыдкі шаль зваліўся з плячэй, валасы яшчэ болей растрапаліся, і здаецца, яна ўжо не ўстане. Падумаць толькі, а раптам нас хто-небудзь убачыць?! Прыемна пахнуць кветкі, праз жывую агароджу на нас глядзяць яблыкі, а мама ўсё сядзіць на абочыне, страшная, як смерць. — Пастарайся праглынуць,— сказала я.— Пастарайся, і мы зможам пайсці далей. Калі ў мяне балеў жывот, бабуля давала мне гарэлкі з перцам і заўсёды строга прыгаворвала: «Ну, будзь разумніца, пастарайся праглынуць, пастарайся, каб не вырвала, інакш гэта не дасць карысці». — Хутчэй,— не сунімалася я,— бо хто-небудзь можа падысці... Я так прычапілася да мамы, што яна зазлавалася і сказала, што я нічога не разумею. — Ідзі лепей уперад! He, ісці ўперад у мяне няма ніякай ахвоты: тады давядзецца стаяць і чакаць яе. А чакаць каго-небудзь... што можа быць яшчэ горшае? Лепей ужо трохі вярнуцца назад. Тады людзі не падумаюць, што жанчына, якая сядзіць на абочыне, мая знаёмая. I, можа, мне ўсё ж такі ўдасца збіць хоць бы няспелы яблык. Я адышлася трохі назад, але яблыка збіць не змагла. Ніжэй за ўсё яны віселі якраз над мамаю. Проста як на злосць. Я злавалася ўсё больш і больш. Мама стала сапраўднай абузаю. Людзі будуць глядзець на яе і пацяшацца, як на спектаклі. Я вярнулася назад. Падымаючы цэлыя воблакі пылу, я прайшла міма мамы, нават не зірнуўшы на яе. Яна гэтак сама сядзела каля канавы, увярцеўшыся ў свой брыдкі шаль. Насустрач ехаў дзед на возе. На мяне ён не звярнуў увагі, але маму заўважыць, ведама. Так шкада! Можа, я паспею бягом абагнаць яго і папярэдзіць маму? Я панеслася так, што абагнала дзеда, але тут убачыла маму ўжо на нагах каля павароту дарогі. Нарэшце мы можам ісці далей! Мама павіталася з дзедам, і яны перакінуліся некалькімі словамі. Яна, мусіць, была з ім знаёмая. I зноў мы ідзём побач, як два галодныя звяры да свайго бярлога. Усё наша багацце — восемдзесят эрэ, з імі мы збіраемся пачаць новае жыццё на новым месцы. Сады кончыліся. Дарога ідзе цяпер міма брудных будаўнічых участкаў, якія належаць Кампаніі індывідуальнага будаўніцтва. Сонца смаліць неміласэрна, ценю няма і ў паміне, увесь лес даўно высеклі. Пылу ў паветры — не прадыхнуць, а з канаў цягне смурод. Адзіныя кветкі — лопух і дзядоўнік. Убаку відаць купка дамоў, і ў адным з іх нам давядзецца жыць. Дом гэты стаіць на маленькім, пляскатым, як блінец, пляцы, без адзінага дрэўца і кусціка, да канца яшчэ не дабудаваны. Трошкі ззаду, пабліскваючы светла-жоўтымі дошкамі, стаіць невялічкі хлеў без страхі і без завесаў на дзвярах. Я ўспамінаю цяпер, што даводзілася цягнуць дзверы з усяе сілы, каб зайсці ў хлеў. Але дзверы на васьмігадовае дзіця былі занадта цяжкія, іншы раз яны мяне проста валілі з ног. Усё гэта часта пацяшала людзей, якія ехалі паўз нас па вялікай дарозе. Адчыніць дзверы была вялікая пакута. I за ўвесь час, што мы там пражылі, не паявілася ні страхі, ні завесаў. Ганак замянялі дошкі, пакладзеныя на дзве калодкі. На дошках стаяла гаспадыня — яна выйшла нам насустрач. Лепей, каб на яе месцы быў Вальдэмар, пра якога расказвала мама,— той самы, што працуе на цукровым заводзе. — He вельмі ж вы спяшаліся сюды. Альберт з мэбляю прыехаў ранічкаю. Прыгожы муж дастаўся табе, Гедвіг. А гэта твая дзяўчынка? Ну пэўна, пэўна, гэта яна. Маёй цяпер дзевяць; ты ж памятаеш, нам з Вальдэмарам давялося пажаніцца. А вось гэта, мабыць, лішняе,— яна паказала на мамім жывот і ўсміхнула- ся.— Відаць, чакаць не доўга, а ў нас акушэрка такая таўстуха, па нашай лесвіцы на гарышча яна нізашто не залезе. Значыць, гэта і ёсць дачка селяніна. Я пільна, на ўсе вочы гляджу на яе, але не бачу ніякіх адзнак чараўніцтва ці раскошы. Яна безупынку балбоча, не даючы маме ўставіць ні слова, і ўвесь час вяртаецца да Taro, што мой айчым вельмі прыгожы мужчына. Валасы ў яе рыжаватыя, увесь твар усыпаны рабаціннем, ніжняя губа раздвоеная, жывот выпнуты, як вастраверхі ўзгорак. Я задуменна чухаю галаву, пераступаючы з нагі на нагу ад стомы, і думаю, што быць дачкою селяніна не так і добра. Я не магу зразумець, чаму мама так многа пра яе гаварыла. А я была паверыла, што «дочкі селяніна» нейкія зусім незвычайныя. Мама бачыла ў сваім жыцці многа сялян і сялянскіх дачок і павінна была б ведаць сёе-тое. Мне ж не даводзілася яшчэ іх бачыць. Мама часта расказвала, як вылучаліся гэтыя сялянскія дочкі ў школе ў параўнанні з дзецьмі тарпароў, як багата яны выходзілі замуж, якія прыгожыя бывалі яны на вяселлі і якія вялікія ў іх хутары. А тут не відно ніводнага дрэва. Я заўсёды ўяўляла сялян сярод вішань, яблыкаў і кветак, а навокал ні кветачкі, ні кусточка. Я ўсё стаяла і чухалася, не заўважаючы, што гаспадыня непрыхільна паглядвае на мяне. — Кусаюць? — усміхнулася яна, падціснуўшы сваю брыдкую губу.— Нічога, мы іх выведзем сернаю маззю. — Я была нездаровая апошнім часам і не глядзела яе,— сказала мама. Ад непрыемнасці твар у яе пачырванеў. На гэтым размова абарвалася. Гаспадыня саступіла ўбок, даючы нам дарогу, і паказала на маленькую вінтавую лесвіцу. Мы падняліся наверх. — Тут цяжка збіцца з дарогі,— зноў усміхнулася яна. Нарэшце мы апынуліся ў цяні. У пакоі быў халадок. Акно выходзіла на поўнач, але калі мама паспрабавала адчыніць яго, выявілася, што яно забіта. На ім таксама не было завесаў. Кампаніі індывідуальнага будаўніцтва не хапіла матэрыялаў, растлумачыў нам потым Вальдэмар. Пакой быў вельмі маленькі, але ўсё навокал зіхацела і блішчала. Новыя шпалеры, дрэва ўсюды нефарбаванае, але прыемна свяцілася жаўцізною. Пакатая з абодвух бакоў столь такая нізкая, што мая высокая мама даставала валасамі да новых смалістых дошак. Ложак не пралазіў па вузкай лесвіцы, давялося прымасціць яго ў пекара, але канапу з жалудамі сяктак удалося ўцягнуць у пакой. Мама адразу легла на яе. Я села на крэсла і агледзелася. Тут, ведама, прыгажэй, чым у Хольмстадзе, але вельмі цесна. Пліты няма, толькі ржавы маленькі камін і маленькае акенца. Ніколі не павесім мы тут накрухмаленых доўгіх штораў, якія ствараюць у пакоі адчуванне вышыні і ўтульнасці. Але ў кутку стаіць камода, у вазы можна паставіць букеты з лісця, а ў каміне няцяжка будзе зварыць кавы. — Куды ты запакавала вядро? Я схаджу вады і хоць чаго-небудзь згатую,— сказала я маме нават трохі фанабэрыстым тонам, бо цвёрда вырашыла цяпер хоць на мінуту ўзяць уладу ў свае рукі. Мама паказала на мяшок. Я заўважыла, што яна плача, але ў той час слёзы выклікалі ў мяне амаль такую самую агіду, як і рвота. — Хопіць табе плакаць.— Я б ахвотна падышла і прылашчыла маму, але нехта быццам стрымліваў мяне ад гэтага. У самой мяне не было жадання прылашчыць яе, хоць я разумела, што ёй гэта было б прыемна. Але мама ўжо зусім не тая, што некалі, і такая далёкая ад мяне. У яе цяпер столькі сакрэтаў, яна толькі думае пра айчыма і сваё недамаганне. Я вельмі шкадавала маму, хацелася абняць яе, а падыходзіць да яе не хацелася. У яе паявілася нешта, чаго я не разумела і да чаго не мела ніякіх адносін. — Гэта скнара магла б пачаставаць нас каваю,— прабурчала мама. — Я звару кавы, толькі трэба схадзіць па ваду. Ляжы спакойна, а не дык зноў стане блага.